ایجاد مقاومت به خشکی یکی از اهداف اصلاحی در پنبه است زیرا معمولا این گیاه در طول دوره رشد خود در معرض دوره های متفاوت خشکی با شدت های مختلف قرار می گیرد. در این رابطه آزمایشی به منظور بررسی نقش صفات مورفوفیزلوژیک در مقاومت به خشکی پنبه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار و 4 مرحله نمونه برداری در مراحل غنچه دهی، گلدهی، غوزه دهی، و باز شدن غوزه (برداشت) در گلخانه دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. تیمارها شامل: پتانسیل های رطوبتی با سه سطح 1- (به عنوان شاهد)، 4- و 8- بار و 4 ژنوتیپ پنبه شامل بلغار 433 و سیندوز 80 به عنوان ژنوتیپ های متحمل و نارابرای و H.A.R به عنوان ژنوتیپ های حساس به خشکی انتخاب شدند. زمانی که 50 درصد بوته ها به مراحل نمونه برداری رسیدند دمای برگ، ارتفاع بوته، تعداد گره، تعداد برگ، سطح برگ، تعداد شاخه رویا و زایا، سطح ویژه برگ، وزن مخصوص برگ و وزن خشک اندام های هوایی به تفکیک اندازه گیری شد. نتایج نشان داد تنش خشکی دمای برگ را افزایش و طول ساقه را کاهش می دهد. تعداد شاخه رویشی و زایشی نیز تحت تنش تغییر کردند ولی این کاهش در کلیه مراحل معنی دار نبود. تعداد برگ، سطح برگ و وزن خشک اندام های هوایی (برگ، ساقه و کل بوته) با افزایش شدت تنش کاهش معنی داری یافت. ژنوتیپ های متحمل بلغار 433 و سیندوز 80 نسبت به ژنوتیپ های حساس نارابرای و H.A.R از ارتفاع بلندتر، تعداد گره و برگ بیشتر، در نتیجه سطح برگ بیشتری برخوردار بودند. به طور کلی مجموعه ای از صفات مورد ارزیابی که در هر دو گروه متحمل و حساس کمتر تحت تاثیر تنش قرار گرفت می تواند به عنوان صفات مقاومت به خشکی در برنامه های به نژادی مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور بررسی تحمل خشکی در لاین های پیشرفته عدس از طریق صفات مورفو فیزیولوژی، 10 لاین عدس در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو محیط بدون تنش و تنش خشکی در سال 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اختلاف بین ژنوتیپ ها از نظر تمام صفات به جز محتوی نسبی آب برگ و فعالیت آنزیم کاتالاز (در شرایط بدون تنش) معنی دار بود. در شرایط بدون تنش لاین ILL-10088 با 1905 کیلوگرم در هکتار و تحت تنش خشکی، لاین های ILL-10088، ILL-10053 و بیله سوار (ILL-6037)به ترتیب با 1244، 1153 و 1107 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را داشتند. با توجه با شاخص STI، لاین های IL-10088، بیله سوار، ILL-10017 و ILL-468 متحمل ترین ژنوتیپ ها بودند. درشرایط تنش خشکی، عملکرد دانه با فعالیت کاتالاز، محتوی نسبی آب برگ و پایداری غشای سلولی همبستگی مثبت و در شرایط بدون تنش، با محتوی نسبی آب برگ، پایداری غشای سلولی، تعداد غلاف پر در بوته و وزن هزار دانه، ارتباط مثبت نشان داد. در تجزیه رگرسیون به روش گام به گام، در شرایط تنش خشکی، فقط محتوی نسبی آب برگ و در شرایط بدون تنش پایداری غشای سلولی و محتوی نسبی آب برگ در مدل باقی ماندند. با استفاده از تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های متحمل از ژنوتیپ های حساس تفکیک شدند. با توجه به وجود تنوع ژنتیکی، سهولت اندازه گیری و همبستگی قوی با عملکرد دانه عدس، صفات محتوی نسبی آب برگ و پایداری غشای سلولی به عنوان ابزار غیر مستقیم برای گزینش تحمل خشکی در عدس شناسایی شدند.

تنش شوری جز مهم ترین تنش های محیطی است که رشد و نمو گیاهان را در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران محدود می کند. بررسی تغییرات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی در شرایط تنش شوری منجر به شناسایی مکانیسم های موثر در تحمل به شوری می شود. به همین منظور ارزیابی اثر تنش شوری بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی برخی جمعیت های زنیان، آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه اراک در سال 1398 اجرا شد. دو سطح شوری شامل صفر (شاهد) و 100 میلی مولار کلرید سدیم به عنوان فاکتور اول و 10 جمعیت زنیان شامل شیراز، اصفهان، همدان، زاهدان، تبریز، مشهد یک، مشهد دو، یزد، اهواز، اراک به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. شوری موجب کاهش معنی دار ارتفاع گیاه، وزن تر و وزن خشک اندام های هوایی و محتوای نسبی آب گردید، در حالی که موجب افزایش معنی دار نشت یونی، ترکیبات فنلی، فلاونوئید و فعالیت آنتی اکسیدانی شد ولی بر رنگیزه های فتوسنتزی بی تأثیر بود. بیشترین ارتفاع ساقه و وزن تر اندام هوایی به ترتیب مربوط به جمعیت های همدان و مشهد 1 بود. همچنین کمترین مقدار میانگین ارتفاع ساقه و وزن تر اندام هوایی مربوط به جمعیت اراک بود. در بین جمعیت های مورد بررسی از نظر صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی بجز ظرفیت آنتی اکسیدانی اختلاف معنی دار مشاهده نشد، که بیشترین ظرفیت آنتی اکسیدانی مربوط به جمعیت اراک و کمترین آن مربوط به جمعیت مشهد یک بود. برهمکنش جمعیت و شوری در هیچ یک از صفات معنی دار نشد. براساس نتایج تجزیه به عامل ها بیشترین مقدار انحراف معیار مربوط به صفت فلاونوئید و کمترین مقدار انحراف معیار مربوط به صفت وزن خشک اندام های هوایی بود. در مجموع نتایج این پژوهش نشان داد با توجه به این که در ده جمعیت مورد مطالعه، کاهش قابل توجهی در صفات مورفولوژیکی مشاهده نشد و یک سری از پارامترهای بیوشیمیایی افزایش یافت گیاه زنیان شوری تا100 میلی مولار را به خوبی تحمل می کند.

به منظور بررسی اثرات شوری بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک گندم، تحقیقی با چهار رقم (کارچیا، شعله، سرخ تخم و روشن) و یک لاین (22-66-1) گندم به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در چهار سطح شوری (0، 60، 120 و 180 میلی مول سدیم کلراید) انجام گرفت. در طول آزمایش سطح برگ فعال گیاهان در چهار مرحله اندازه گیری شد در مرحله بوتینگ محتوای کلروفیل نسبی برگهای چهار سن مختلف به روش SPAD meter تعیین و در مرحله گرده افشانی نمونه برداری از برگها جهت اندازه گیری میزان یون های سدیم و پتاسیم صورت گرفت. در پایان مرحله رسیدگی طول ساقه و ماده خشک گیاهان نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که افزایش سطح شوری بدون توجه به نوع رقم باعث کاهش سطح برگ فعال گیاهی، ماده خشک کل و طول ساقه گیاهان گردید. تنش شوری همچنین افزایش محتوای کلروفیل نسبی قرائت شده توسط دستگاه را در پی داشت. میزان سدیم برگها نیز با افزایش سطح شوری افزایش و به تبع آن یون پتاسیم برگها کاهش یافت. با افزایش سن برگ، میزان سدیم افزایش و یون پتاسیم کاهش یافت. از محل گره ساقه گیاهان دفع نمک مشاهده شد که در لاین 22-66-1 بصورت لکه های پراکنده در سطح برگ بود.

تنش فلزات سنگین یکی از مهمترین عوامل محدود کنندة رشد و عملکرد گیاهان در بسیاری از مناطق دنیا است. قارچ Piriformospora indica به عنوان یک قارچ اندوفیت شبه میکوریزی باعث تحریک رشد بسیاری از گونه های گیاهی گردیده و همچنین مقاومت به تنش های زیستی و غیرزیستی را افزایش می دهد. در این پژوهش، اثر تلفیقی قارچ اندوفیت P. indica (شاهد، اسپور و میسلیوم) و نیترات کادمیوم (شاهد، 10، 20 و 30 میلی گرم در لیتر) بر جوانه زنی گیاه شنبلیله و نیز اثر تلفیقی قارچ اندوفیت P. indica (شاهد، اسپور و میسلیوم) و نیترات کادمیوم بر صفات فیزیومورفولوژیک گیاه شنبلیله در گلدان (شاهد، 10، 20 و 30 میلی گرم در لیتر) به صورت دو آزمایش جداگانه به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار بررسی شده است. در آزمایش اثر تلفیقی قارچ اندوفیت P. indica و نیترات کادمیوم نتایج این تحقیق نشان داد که کادمیم ممکن است به گیاهان اجازه جوانه زدن را بدهد، اما افزایش غلظت آن سبب اختلال در برخی شاخص های جوانه زنی بذر شنبلیله گردید. همچنین نتایج اثر تلفیقی قارچ اندوفیت P. indica و نیترات کادمیوم در کشت گلدانی درمجموع نشان داد که تنش کادمیوم باعث کاهش میانگین اکثر صفات مورفولوژیک اندازه گیری شده و افزایش اکثر آنزیم های مورد مطالعه گردید. همچنین گیاهان تلقیح شده با قارچ در مقایسه با گیاهان شاهد از رشد و عملکرد بیشتری در شرایط تنش برخودار بودند که این موضوع بر نقش مؤثر این قارچ در بهبود خصوصیات گیاه شنبلیله تحت شرایط تنش فلزات سنگین دلالت داشت.

تنش شوری یکی از مهمترین تنش های محیطی به شمار می آید که رشد گیاهان را تحت تاثیر قرار میدهد. موثرترین راهکار برای مدیریت شوری، شناسایی و انتخاب ارقام متحمل به شوری و استفاده از آنها در مناطق با خاک شور است. هدف از این تحقیق بررسی تاثیر تنش شوری بر تغییرات صفات مورفو-فیزیولوژیکی 109 توده از گونه Aegilops tauschii جمع-آوری شده از مناطق مختلف جهان به همراه دو رقم شاهد گندم نان ارگ (متحمل به شوری) و دریا (حساس به شوری) بود. بدین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با دو سطح شوری (صفر و 300 میلی مولار NaCl) به عنوان فاکتور اول و 111 ژنوتیپ (109 توده و دو رقم شاهد) به عنوان فاکتور دوم با سه تکرار در گلخانه دانشگاه بین المللی امام خمینی اجرا شد. پس از اعمال تنش شوری، اقدام به اندازه گیری صفات مورفو-فیزیولوژیکی شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که توده های مورد بررسی از نظر کلیه صفات (سدیم اندام هوایی و ریشه، پتاسیم اندام هوایی و ریشه، نسبت پتاسیم به سدیم اندام هوایی، محتوای نسبی کلروفیل برگ، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه) به جز صفت نسبت پتاسیم به سدیم ریشه با یکدیگر اختلاف معنی دار داشتند. تاثیر تنش شوری نیز بر صفات یاد شده به جز پتاسیم ریشه در سطح احتمال یک درصد معنی دار گردید. در مجموع صفات برخی توده های جمع آوری شده از کشورهای ایران، گرجستان، کوزوو، آذربایجان و ترکمنستان از نظر صفات مورد مطالعه عملکرد قابل قبولی را در شرایط تنش شوری حتی نسبت به رقم شاهد و مقاوم ارگ نشان دادند. همچنین نمودار درختی حاصل از تجزیه خوشه ای و بررسی میانگین زیرگروه ها نشان داد که توده های جمع آوری شده از کشورهای ایران، گرجستان، کوزوو، آذربایجان و ترکمنستان دارای مقاومت و تحمل بیشتری نسبت به تنش شوری بودند.

به¬, منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر ارقام گندم نان، پژوهشی طی دو سال¬,زراعی متوالی ( 98 &ndash,1397 و 99 &ndash,1398) در سایت آزمایش¬, های غلات آبی مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان) به صورت کرت¬, های خرد شده در قالب طرح بلوک¬, های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. کرت¬, های اصلی شامل رژیم آبیاری (آبیاری کامل تا انتهای فصل رشد (شاهد بدون تنش خشکی)، آبیاری تا مرحله گلدهی (تنش خشکی متوسط) و آبیاری خاک آب (تنش خشکی کامل) و کرت¬, های فرعی شامل شش رقم گندم نان شامل (تیرگان، احسان، کلاته، آراز، تکتاز و آفتاب) بودند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که تنش خشکی متوسط و تنش خشکی کامل باعث کاهش ارتفاع بوته (به¬, ترتیب 37/3 و 88/6 درصد)، تعداد پنجه بارور (به¬, ترتیب 39/19 و 72/22 درصد)، تعداد دانه در سنبله (به¬, ترتیب 46/7 و 76/15)، وزن دانه در سنبله (به¬, ترتیب 38/6 و 86/7 درصد) و عملکرد دانه (به¬, ترتیب 66/7 و 29/15 درصد) نسبت به آبیاری کامل تا انتهای فصل رشد شد. همچنین، نتایج نشان داد تنش خشکی متوسط و تنش خشکی کامل باعث افزایش میزان پرولین (به ترتیب 45/26 و 71/45 درصد) و پلی فنول اکسیداز (به ترتیب 09/13 و 81/20 درصد) شد. به-طورلی نتایج نشان داد که ارقام تکتاز و تیرگان دارای پتانسیل عملکرد بیشتر در هر دو شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی متوسط بودند و در شرایط تنش خشکی متوسط و تنش خشکی کامل، ارقام تکتاز و آفتاب از نظر صفات مورد بررسی برتر بودند و با توجه به تحمل بالاتر این ارقام به تنش خشکی، استفاده از این ارقام در مناطق مواجه با محدودیت رطوبت، شایسته پژوهش¬, های بلند مدت با جزئیات بیشتری است.

سابقه و هدف: ورمی کمپوست علاوه بر افزایش جذب آب، در اصلاح خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک تأثیر بسزایی دارد. هدف از تحقیق حاضر بررسی اثرات تنش شوری و کود ورمی کمپوست بر گیاه افوربیا تیروکالی در شرایط کشت گلدانی بود. مواد و روش ها: گیاهان تحت سه تیمار شوری 4، 8 و 12 دسی زیمنس برمتر به تنهایی و نیز همراه با کاربرد ورمی کمپوست در سطوح 10 ،20 و 30 درصد خاک به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی مورد آزمایش قرار گرفتند. خصوصیات رشدی شامل ارتفاع گیاه، وزن خشک و تر (کل گیاه، ریشه و اندام هوایی) و محتوای رنگیزه های فتوسنتزی و غیرفتوسنتزی، قندهای محلول و پرولین در گیاه اندازه گیری شدند.یافته‏ها: مطابق با نتایج بدست آمده افزایش سطوح شوری تأثیر منفی بر خصوصیات رشدی داشت در حالیکه کاربرد توأم کود ورمی کمپوست در تمام سطوح شوری طول و وزن خشک اندام هوایی را افزایش داد. در مورد وزن خشک ریشه نیز روند صعودی در بالاترین سطح شوری (12 دسی زیمنس برمتر) در تمام سطوح کاربرد ورمی کمپوست مشاهده شد. طبق نتایج این تحقیق اعمال تنش شوری سبب کاهش رنگیزه کلروفیل شد اما کاربرد کود ورمی کمپوست در بالاترین سطح (30 درصد) موجب کاهش اثرات منفی شوری بر آنها گشته و میزان آنها را علی رغم غلظت بالای شوری افزایش داد. در مورد رنگیزه های کاروتنوئیدی نیز شوری شدید (12 دسی زیمنس برمتر) مقدار آنها را کاهش داد اما کاربرد ورمی کمپوست در این سطح از تنش سبب افزایش آن گشت. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد در شوری متوسط و شدید (8 و 12 دسی زیمنس بر متر) با افزایش سطح ورمی کمپوست، کاهش میزان رنگیزه آنتوسیانین در اندام هوایی گیاه مشاهده شد. میزان پرولین و قندهای محلول اندام هوایی و ریشه نیز تحت تأثیر سطوح مختلف شوری روند صعودی را طی نمودند. در مورد قندهای محلول کاربرد ورمی کمپوست در سطوح پایین شوری موجب افزایش و در سطح بالاتر شوری، اعمال تیمار 30 درصد ورمی کمپوست موجب کاهش این ترکیبات شد. در مورد پرولین نیز کاربرد ورمی کمپوست در مقادیر بالا کاهش این ترکیب در سطوح بالاتر نمک را بدنبال داشت.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد کاربرد ورمی کمپوست به خصوص در سطوح بالاتر توانست از اثرات منفی مقادبر بالای نمک بر گیاه افوربیا کالی بکاهد و موجب بهبود پاسخ های مورفوفیزیولوژیکی گیاه به تنش شوری گردد.نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد کاربرد ورمی کمپوست به خصوص در سطوح بالاتر توانست از اثرات منفی مقادبر بالای نمک بر گیاه افوربیا کالی بکاهد و موجب بهبود پاسخ های مورفوفیزیولوژیکی گیاه به تنش شوری گردد.