پژوهش های ارتباطی
سال:1388 | دوره:16 | شماره:4 (پیاپی 60) |تعداد مقالات:7

مقاله حاضر تاثیرات فناوری های نوین ارتباطی بر مدیریت رسانه را با روش اسنادی مورد بررسی قرار داده است. پنج خصوصیت دیجیتالی شدن محتوا، تعاملی بودن، شخصی سازی، آنی بودن و مستقیم بودن به عنوان ویژگی هایی شناسایی شدند که متاثر از فناوری های نوین به میزان متفاوتی در هر یک از رسانه ها ایجاد می شوند. سپس با عطف توجه به مدیریت رسانه ملی، مدلی برای تعامل مدیریت رسانه ملی با تحولات ناشی از فناوری های جدید پیشنهاد گردید که در آن آمیخته رسانه ای شامل رسانه های همگانی همچون تلویزیون، رادیو و رسانه های نوین مانند اینترنت و تلفن همراه، که برای چهار نوع متفاوت مخاطب یعنی مخاطب انبوه، مخاطب انبوه محدود با نیاز به دسترسی به رسانه سیال، مخاطب خاص با نیاز به اطلاعات شخصی شده و سرانجام مخاطب مشخص با نیاز به دسترسی دایم، همراه با چهار نوع محتوا یعنی محتوای همگانی، محتوای کاربرساخته، محتوای قطعه قطعه و محتوای پیشتاز در نظر گرفته شده است که هر یک از آنها توسط بخشی از آمیخته رسانه ای مورد توجه قرار می گیرند. سرانجام سیاست های کلان رسانه و نیز سودآوری اقتصادی، کلیت تعامل را تحت تاثیر قرار می دهند تا مدیریت رسانه منطبق با الزامات ناشی از فناوری های نوین اجرا شود.

ظهور فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در دهه های اخیر، نه تنها تحولات چشمگیری را در جوامع ایجاد کرده، بلکه زمینه ساز مطالعات نظری و تحقیقات تجربی فراوانی نیز بوده است. در این مقاله رابطه متقابل فناوری و جامعه مورد توجه قرار گرفته است و نخست، دو جریان فکری عمده مربوط به فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، که یکی، فناوری را عامل اصلی دگرگونی های اجتماعی معرفی می کند و دیگری، عناصر و ساختارهای اجتماعی را دلیل این تحولات می داند، و سپس نظریه های مربوط به جامعه شناسی استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، بویژه، سه رهیافت مشهور نوآوری، اشاعه و تصاحب معرفی و تجزیه و تحلیل شده اند. افزون بر این، تلاش شده است به کمک پژوهش هایی که در حوزه جامعه شناسی استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در فرانسه و امریکای شمالی صورت گرفته اند، جایگاه و نقش استفاده کنندگان از این فناوری ها به بحث گذاشته شود.تجزیه و تحلیل مکاتب فکری مربوط به فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی نشان می دهد، هیچ کدام از این دو جریان فکری، به تنهایی قادر نیستند عملکرد یک فناوری را به طور دقیق بررسی کنند. در نتیجه، بررسی و تجزیه و تحلیل متون این حوزه، ظهور مکتب فکری جدیدی را نوید می دهد که بیانگر نوعی تغییر نگرش به استفاده کنندگان فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی و پیدایش تفکر استفاد کننده فعال به جای منفعل است.

فناوری های اطلاعات و ارتباطات، به عنوان فناوری غالب در هزاره جدید معرفی شده اند. این فناوری ها با سرعت بخشیدن به فرایند مبادله اطلاعات و کاهش هزینه های داد و ستد، به ابزاری برای افزایش بهره وری، کارآیی و رشد در تمامی حیطه های فعالیت بشری تبدیل شده اند. مزایای بالقوه این فناوری ها زمانی قابل حصول است که در بین تمام بخش های جامعه توسعه و گسترش یابند. در مقاله حاضر، نظریه های فردی پذیرش فناوری های اطلاعات و ارتباطات، از جمله نظریه نشر نوآوری، مدل پذیرش فناوری، نظریه رفتار هدایت شده، پارادایم انتظار-تایید و نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری و نظریه های سازمانی شامل مدل تناسب بین وظیفه و فناوری، چارچوب فناوری-سازمان-محیط و چارچوب تناسب بین افراد، وظیفه و فناوری، شرح داده می شوند و در نهایت، متغیرهای تاثیرگذار بر کاربران برای پذیرش فناوری های اطلاعات و ارتباطات، معرفی می شوند.

در مقاله حاضر ضمن معرفی نظریه ها و دیدگاه های مربوط به شکل گیری و پیشبرد جامعه اطلاعاتی و شرایط جدیدی که اطلاعاتی شدن در عرصه جهانی پدید آورده است، وی‍ژگی های جامعه اطلاعاتی و جوامع معرفتی مطرح و با یکدیگر مقایسه شده است. مطالعه ادبیات موجود، نشان می دهد که انقلاب اطلاعات دو چالش مهم را مطرح کرده است؛ یکی پر کردن شکاف دیجیتال و دیگری ضمانت آینده آزادی بیان. همچنین برای درک بهتر روند جهانی ارتباطات به بررسی سیاست های جهانی ارتباطات در دوره معاصر پرداخته شده و اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی در ژنو و تونس به طور اجمال مورد بررسی قرار گرفته است.همچنین با معرفی دو شاخص جهانی «آمادگی الکترونیک» و «فرصت دیجیتال»، به بررسی و مقایسه جایگاه کشورها در جهان و وضعیت شکاف دیجیتال پرداخته شده است. نتیجه این بررسی نشان می دهد هر چند که ایران در سال 2008 در رتبه هفدهم کشورهای دارای بیشترین کاربران اینترنت قرارگرفته ولی از نظر رتبه آمادگی الکترونیک، روند صعودی نداشته است.

گسترش تلفن های همراه دگرگونی هایی را در ویژگی های فردی و تعاملات اجتماعی افراد جامعه ایجاد کرده است. تلفن همراه با ظرفیت های انتخابی که فراهم کرده است، به ابزار جدیدی برای انعکاس «خود» و «دیگری» و شکل گیری هویتی جدید تبدیل شده است. پژوهش حاضر به بررسی تاثیر استفاده از تلفن همراه بر هویت شخصی مدرن پرداخته است. بر اساس رویکردهای نظری، بویژه چارچوب نظری گیدنز، پنج شاخص بازتابندگی خود و خود بیانگری، تعاملات و ارتباطات گسترده، تجربه از جاکندگی زمان و مکان، تجربه اضطراب و اعتماد و تجربه آزادی، استقلال فردی و قدرتمندی در دوران مدرنیته متاخر که منجر به شکل گیری هویت شخصی می شوند، به عنوان شاخص های هویت شخصی مدرن در نظر گرفته شده است. به این منظور 300 نفر از جوانان شهر تهران که دارای تلفن همراه بودند، به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. داده های گرد آوری شده، با استفاده آزمون های تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی LSD مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد استفاده های چند منظوره رسانه ای از تلفن همراه مانند گوش دادن به رادیو و موسیقی، تماشای تلویزیون و ورود به جهان مجازی اینترنت از ویژگی هایی است که هویت شخصی مدرن را تقویت می کند و کانونی بودن فرد و خواسته های او را معنا می بخشد.

فناوری های نوین ارتباطی در دهه 1990، به افزایش قدرت جنبش های اجتماعی جدید، در شکل دهی و هدایت افکار عمومی جهانی، اعتراض ها و ایجاد چالش های جدی برای حکومت ها انجامیده اند. چنان که می توان گفت جنبش های اجتماعی جدید با بهره گیری از فناوری های جدید رسانه ای، نقش بسیار مهمی در تحولات جامعه مدنی جهانی ایفا می کنند.در این مقاله، نخست، به کارکردهای مهم اینترنت در جنبش های اجتماعی، از حیث نظری پرداخته می شود و سپس، به منظور تایید بحث های نظری، جنبش های اجتماعی زاپاتیستا، جنبش های اعتراضی علیه سازمان تجارت جهانی و گروه 8 و نیز جنبش های صلح طلبانه، به اجمال بررسی می شوند. نتایج این مطالعه نشان می دهد، از نیمه دوم دهه 1990 به بعد، اینترنت با قابلیت هایی همچون پست الکترونیک، وب سایت ها، اطلاع رسانی گسترده، شبکه سازی و هویت سازی، بر موفقیت این جنبش ها در تشویق و بسیج اعتراض ها در سطح جهانی، تاثیر قابل توجهی داشته است.

سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی، به عنوان مهم ترین سازمان رسانه ای کشور، در سال 1383 با تصویب سند افق رسانه، راهبرد های خود را برای یک دوره ده ساله تدوین کرد. در این سند حوزه های مختلف از جمله «خبر» و «فنی» مورد توجه قرار گرفته اند و تاکید شده است با بهره گیری از فناوری های نوین رسانه ای، الگوی تولید و پخش خبر تغییر یابد. در این مقاله راهبرد های سند در حوزه خبر، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته  است. هدف اصلی تحقیق شناخت عوامل موثر بر کسب موفقیت تلویزیون (سیمای جمهوری اسلامی) به عنوان قطب خبر رسانی در کشور بوده است.نتایج این تحقیق که با روش پیمایش در بین کارکنان صدا و سیما در سایت جام جم-به جزء کارکنان خبری-انجام شد، نشان داد که در شرایط حاضر، سیمای جمهوری اسلامی، یکی از مهم ترین منابع کسب خبر در جامعه به شمار می رود. چند مولفه شامل سرعت در انتشار اخبار، توجه به نیازهای خبری مردم، استقلال حوزه خبر، تنوع خبری و ایجاد رقابت در بین بخش های خبری تلویزیون از مولفه های موثر بر قطب خبری شدن رسانه ای مانند سیماست. همچنین شبکه خبر، در مقایسه با سایر بخش های خبری شبکه های سیما، از قابلیت بیشتری برای تبدیل شدن به قطب خبری برخوردار است. بین سرعت انتشار اخبار سیما و تبدیل آن به قطب خبری جامعه، رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد.