برای «صلوه وسطی» در آیه 238 سوره بقره، مصادیق متعددی بیان شده است. با توجه به اینکه اقامه نماز، مراقبت و حفاظت از حدود و حریم، اهمیت و فضیلت آن در آیات فراوانی از قرآن آمده است، افزونی «صلوه الوسطی» در این آیه را نمی توان حمل بر این امور کرد. در این مقاله پس از بررسی و نقد چند نظریه نشان داده ایم که تاکید بر «صلوه الوسطی» در آیه مذکور؛ اولا- بیان کننده برتری و امتیاز آن نماز نسبت به سایر نمازها و حاکی از عنایت ویژه نسبت به آن است. ثانیا – نماز مذکور، از نمازهای واجب است. ثالثا - تطبیق آن بر «نماز صبح»، دارای دلایل و قرائن قابل قبولی است. زیرا آنچه به عنوان فضیلت نماز ظهر و عصر، بیان شده، اموری جانبی و بیرونی است. ولی عوامل فضیلت نماز صبح، امور ذاتی و درونی است. بنابر این می توان نماز صبح را مصداق «صلوه الوسطی» دانست.

1سرمقاله

بخشی از دعاهایی که در میان مسلمانان رواج یافته و در برخی از کتب ادعیه به عنوان یک متن حدیثی و ماثور نقل شده، از اعتبار لازم برخوردار نبوده و یا اسناد آن به دست نرسیده است. به نظر می رسد یکی از این دعاهای مشهور و فاقد سند، دعای عدیله باشد. بررسی پیشینه ی وجود این دعا در متون کهن، میزان توجه عالمان دینی، فقیهان و محدثان به این دعا و نیز نقد سندی و تحلیل محتوایی آن، راه دستیابی به اعتبار یا عدم اعتبار آن را هموار می نماید. ازاین رو، پژوهش حاضر سعی دارد با روش توصیفی تحلیلی، ضمن بیان دیدگاه های مطرح شده در خصوص این موضوع، میزان اعتبار متن این دعا را مورد نقد و بررسی قرار دهد. به نظر مولف، متن مشهوری که نام دعای عدیله را بر خود گرفته و به امام علی (علیه السلام) منسوب شده است، به دلایلی چند ازجمله؛ مرسل بودن متن دعا و همچنین موجود نبودن آن در متون معتبر حدیثی و دعایی و نیز پاره ای از ناروایی های متنی و محتوایی، فاقد ویژگی های ادعیه ماثوره از اهل بیت (علیهم السلام) بوده و امکان انتساب به ایشان را ندارد.

دعا بهترین کلید برای گشایش مشکلات زندگی است و روی آوردن به معنویات می تواند تمام بیماری های روحی انسان را درمان کند. دعا متنی است که می آموزد، آگاه می کند، علمی است که روح را به معراج روحانی می برد و از روزمرگی به در و به خدا نزدیک می کند و در یک کلمه تعلیم و تربیت می دهد. بررسی دعا و نیایش و پیامدهای تربیتی و روانشناختی آن می تواند مفاهیمی نو را به ادبیات روانشناسی عرضه کند نبود چارچوب و الگویی مناسب جهت استفاده از متون اصلی دین در این زمینه لزوم پرداختن به این موضوع را دو چندان می کند. این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی تمامی آیات قرآن(تعداد27 سوره و 54 آیه) با محتوای دعا که با کلمه "رب" شروع شدند را بررسی و پس از استخراج مضامین و طبقه بندی مقوله ها به سوالات پژوهشی پاسخ داده است. از نظر روانشناسی دعا دربردارنده مفاهیم مسیولیت پذیری، مدیریت زمان، آرامش روان، توجه به دیگران و خیرخواهی، سبک های اسنادی درست، نقش تربیتی و مدیریتی خداوند در نظام هستی، رازداری، تغییر و اصلاح رفتار، نقش خانواده در تربیت دینی فرزندان، تناسب بین تکلیف و توانمندی، دعا همراه با تلاش، نبود اضطراب مرگ، تناسب بین خطا و تنبیه، داشتن الگو و اسوه های با ایمان همراهی با صالحان، نقش عبادت در سلامت روان، هماهنگی بین گفتارو افکار و اعمال و تکامل معنوی در ابعاد شناختی، عاطفی و رفتاری است و از نظر تربیتی دارای مبانی، اصول و روش های تربیتی متعددی برای پرورش انسان هاست.

شناخت انسان بدون شناخت جنبه های مختلف روحی او ممکن نخواهد بود و یکی از مهمترین و پیچیده ترین حالات روحی انسان که هم در حوزه ی انسان شناسی و هم در حوزه ی حکمت و عرفان الهی به طور بسیار دقیق و گسترده ای مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد، وجود حالات عرفانی او و از آن جمله دعا و راز و نیازهای او با خدای خویش است. در این مقاله که با عنوان «بررسی دعا در کلام انبیاء و عرفا و مشایخ» می باشد سعی بر آن شده است «دعا» که از جمله حالات عرفانی آدمی می باشد مورد بررسی قرار می گیرد. این مقاله در 8 فصل تنظیم شده است.

در مسیحیت شرقی ذکر، به خصوص ذکر عیسی، اهمیت بسیار دارد. در این مذهب ذکر ابتدا خطاب به خدا (ی پدر) بوده است ولی بعدها با شگل گیری ذکر عیسی، آن خطاب به عیسی و جایگزین ذکرهای مختلف شد. ذکر که خود وسیله است نه هدف، ابتدا زبانی است، سپس باید در قلب (مرکز وجودی انسان) استقرار پیدا کند. هدف از ذکر قلبی، هسوخیا یعنی دوری از هرگونه اوهام ذهنی و اتحاد با خدای تثلیث است که در آن هنگام روح اقدس در قلب ذاکر فعال می شود. بعدها برای رسیدن به هسوخیا شیوهای کمکی ذکر مثل تسبیح، پدر روحانی (پیر) و ضبط دم نیز مطرح شد.

هر تمدنی فرهنگ و محصولات فرهنگی خاص خود را که نشانی از هویت آن فرهنگ است، به بار می آورد. تمدن و فرهنگ اصیل اسلامی، این هویت را در پیروی از فرمانهای الهی قرار داده است و مسلمانان در اجرای این فرمانها، محصولاتی را به زیبایی تمام (به نماد و نشانه تسلیم) ابداع کرده اند. جانماز، یکی از این محصولات هویت بخش است که همواره همراه فرد مسلمان بوده و وجود آن در منزل هر مسلمان از ضروریات شمرده می شود. در جهیزیه عروس، به حکم ضرورت یک یا چند جانماز نمدی یا دست بافت وجود دارد که دختران ترکمن خود در دوره دوشیزگی آنها را تهیه کرده اند. در این جستار برآنیم با معرفی انواع این جانمازها به نمادها و نشانه های موجود در نقوش این دستبافته ها بپردازیم. گردآوری اطلاعات این جستار عمدتا به طریق میدانی انجام پذیرفته و در پایان، طبقه بندی روشنی از نمادهای موجود در جانمازها ارایه شده است.

نماز، زیباترین جلوه پرستش است که در قالب فرامینی از سوی حضرت حق و توسط پیام آور او به بشریت ارزانی شده است. در اهمیت آن همین بس که در روایات، عدل اسلام شمرده شده و تارکان آن در زبان قرآن، سالکان دوزخ اند. از نظر مولوی نماز صرف یک عمل نیست؛ بلکه راهی است که آدمی را به حضرت حق و عالم قدس واصل می کند. نماز واقعی مقدماتی دارد که نمازگزار باید در جنبه های ظاهری و باطنی آن را رعایت نماید. نماز حقیقتی ذومراتب است؛ لذا نماز عوام با نماز عشاق متفاوت است. حقیقت نماز، نجوای با حضرت حق است که شروع آن همراه با علم، قیام آن همراه با حیا، ادای آن با تعظیم، خروج از آن با خوف، و نهایت آن اعراض از ماسوی الله و استغراق در بحر شهود معبود است. وقوف نمازگزار مقابل خداوند تمثیلی از حضور انسان نزد حضرت حق در قیامت است و هر یک از آداب و حرکات نمازگزار، نشانه ای از گفتگوی او با خداوند در قیامت کبراست.