گدازه های بازالتی منطقه ماکو از گسترده ترین بازالت های کواترنری منطقه شمال غرب ایران است که توسط جریان گدازه های بازالتی مربوط به جدیدترین مرحله آتشفشانی کوه های آرارات تشکیل یافته است. مهم ترین بخش این گدازه ها از دامنه های شرقی و جنوبی آرارات وارد بستر رودخانه ساری سو شده و به دشت بازرگان رسیده است، که بعد از پوشانیدن قسمت عمده ای از این دشت، مسیر خود را تغییر داده و از طریق دره غرب شهرستان ماکو وارد مسیر رودخانه زنگمار شده و از طریق این رودخانه وارد دشت پلدشت گردیده است. این سنگ های سخت غیر کربناته در اکثر مناطق دشت روی آبرفت مسیل ها و رودخانه های قدیمی را پوشانیده و با همدیگر آبخوان خوبی را تشکیل داده اند. غلظت فلوئوراید اندازه گیری شده در آب این آبخوان بیش از حد مجاز جهانی (1.5 میلی گرم بر لیتر) می باشد. تمامی اهالی روستاها و شهرهایی که آب آشامیدنی آنها فقط از چشمه ها و چاه های بازالتی منطقه تامین می شود به بیماری فلوئورسیس دندان و احتمالا به فلوئورسیس اسکلتی مبتلا هستند. در این تحقیق جهت تعیین منشا فلوئوراید بالا در آب زیرزمینی مناطق بازالتی علاوه بر تهیه 11 عدد مقطع نازک از گدازه های بازالتی منطقه و مطالعه میکروسکوپی آنها، در سه نوبت نمونه های آب از چشمه های بازالتی و از رودخانه ها (در محل ورود به منطقه) تهیه و مورد آنالیز شیمیایی قرار گرفته اند. از بررسی این آنالیزهای شیمیایی و پتروگرافی مقاطع نازک بازالت ها چنین نتیجه گیری می شود که فلوئوراید با غلظت بالا از طریق مسیر رودخانه ساری سو از خاک ترکیه وارد منابع آب منطقه می شود.

لغزش زمین از جمله بلایای طبیعی است که عمدتا در مناطق کوهستانی اتفاق می افتد و مرفولوژی را به طور ناگهانی به هم می زند و خسارات عمده به مناطق مسکونی، جاده ها، زمین های کشاورزی و غیره وارد می کند. به این دلیل پدیده لغزش همواره مورد توجه دولت ها و مراکز علمی و پژوهشی بوده و روش های مختلفی برای مطالعه آنها ارائه شده است تا بدینوسیله بتوان به شناسایی و مقابله با آن اقدام کرد. در سال 1374 روستای آبکار از توابع شهرستان فارسان در استان چهارمحال بختیاری در اثر رانش زمین با 50 نفر سکنه در زیرزمین دفن شد. هدف از مقاله حاضر شناسایی مناطق لغزه خیز است و بنابراین با استفاده از نقشه توپوگرافی و با در نظرگرفتن روش کار ارائه شده توسط آنبالاکان به تهیه نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش اقدام نموده تا آمایشگران سرزمین و مدیران محیطی بتوانند با آگاهی و شناخت دقیق از مناطق لغزه خیز در کاربری زمین، این گونه مخاطرات ژئومرفولوژیکی را مدنظر داشته باشند. نتایج کار آزمایشگاهی و میدانی نشان می دهد که دامنه های شمالی چرکین داغ مشرف به دشت بازرگان بالاترین خطر لغزش را به خود اختصاص داده است. خوشبختانه به دلیل دوربودن از مناطق مسکونی مشکلات جدی ایجاد نکرده است.  

این تحقیق به ارزیابی تأثیر ایجاد منطقه آزاد تجاری-صنعتی ماکو بر توسعه شهرستان های واقع در این منطقه پرداخته است. برای این منظور شاخص توسعه شهرستان های استان آذربایجان غربی بر اساس 22 متغیر و روش تاپسیس برای سال 1390 و 1395 مورد محاسبه قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که فرضیه همگرائی توسعه بین شهرستان­های استان آذربایجان غربی مورد تایید قرار نمی­گیرد. هم­چنین، ایجاد منطقه آزاد تجاری-صنعتی ماکو باعث افزایش اختلاف(اختلاف مثبت) سطح توسعه شهرستان ماکو از متوسط توسعه شهرستان های استان آذربایجان غربی شده است. برای شهرستان شوط با وجود بهبود در رتبه توسعه، اختلاف(اختلاف منفی) از متوسط توسعه شهرستان های استان آذربایجان غربی افزایش پیدا کرده است و برای شهرستان پلدشت، ضمن بدتر شدن رتبه، اختلاف(اختلاف منفی) از متوسط توسعه شهرستان های استان آذربایجان غربی نیز افزایش پیدا کرده است. در جمع بندی کلی از نتایج، می توان ادعا کرد که ایجاد منطقه آزاد تجاری تحولی چشمگیر در این منطقه به لحاظ توسعه ایجاد نکرده است. این تحقیق به ارزیابی تأثیر ایجاد منطقه آزاد تجاری-صنعتی ماکو بر توسعه شهرستان های واقع در این منطقه پرداخته است. برای این منظور شاخص توسعه شهرستان های استان آذربایجان غربی بر اساس 22 متغیر و روش تاپسیس برای سال 1390 و 1395 مورد محاسبه قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که فرضیه همگرائی توسعه بین شهرستان­های استان آذربایجان غربی مورد تایید قرار نمی­گیرد. هم­چنین، ایجاد منطقه آزاد تجاری-صنعتی ماکو باعث افزایش اختلاف(اختلاف مثبت) سطح توسعه شهرستان ماکو از متوسط توسعه شهرستان های استان آذربایجان غربی شده است. برای شهرستان شوط با وجود بهبود در رتبه توسعه، اختلاف(اختلاف منفی) از متوسط توسعه شهرستان های استان آذربایجان غربی افزایش پیدا کرده است و برای شهرستان پلدشت، ضمن بدتر شدن رتبه، اختلاف(اختلاف منفی) از متوسط توسعه شهرستان های استان آذربایجان غربی نیز افزایش پیدا کرده است. در جمع بندی کلی از نتایج، می توان ادعا کرد که ایجاد منطقه آزاد تجاری تحولی چشمگیر در این منطقه به لحاظ توسعه ایجاد نکرده است.

حفظ، احیا، توسعه و مدیریت منابع طبیعی تجدیدشونده بخصوص پوشش گیاهی مستلزم شناخت دقیق و جامع آنها می باشد. مطالعات آت اکولوژی مدیریت پایه ای را برای مدیریت اکوسیستم ها بوجود می آورد. در مطالعه حاضر اکولوژی گونه Caragana grANDiflora از خانواده بقولات در استان آذربایجان غربی و در منطقه پلدشت مورد تحقیق قرار گرفت. به منظور مطالعه آت اکولوژی این گونه گیاهی چندساله، ابتدا رویشگاه آن در منطقه به کمک بازدیدهای صحرایی و گزارشهای موجود مشخص شد، سپس ویژگیهای اقلیمی و خاک رویشگاه، سیستم ریشه، فنولوژی، نحوه زادآوری و ترکیبات غذایی گیاه مورد بررسی قرارگرفت. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که رویشگاه این گونه بسیار محدود بوده و به صورت لکه ای و پراکنده در شمال غربی منطقه مورد مطالعه واقع شده است.متوسط میزان بارندگی سالیانه در این رویشگاه 312.6 میلی متر و دمای متوسط سالیانه 12.8 درجه سانتی گراد می باشد. این گونه روی خاکهای آهکی با بافت شنی و با میزان اسیدیته برابر با 7.5 تا 7.67 و هدایت الکتریکی 1.05 تا 1.22 دسی زیمنس بر متر دیده می شود. این گونه دارای ریشه راست، منشعب و ریزومی می باشد که تا عمق حدود 1.2 متر در خاک نفوذ می کند و پس از برخورد با لایه سخت و غیرقابل نفوذ به طور افقی به طول 3.20 متر گسترش می یابد. بررسی نحوه حضور گونه مورد نظر نشان داد که پوشش تاجی این گیاه 18.63 تا 31.12 درصد است. در منطقه مورد مطالعه پدیده های فنولوژیکی در این گونه از اوایل اسفندماه با ظاهر شدن جوانه های رویشی آغاز می شود و تا پایان فروردین ماه ادامه دارد. دوره گلدهی آن از اواسط اردیبهشت ماه تا اواخر خردادماه است. از اواخر خردادماه درختچه پوشیده از میوه های نیام می شود و در تیرماه بذر بطور کامل می رسد. داده های آزمایشگاهی پس از وارد کردن در نرم افزار SPSS نخست از نظر نرمال بودن مورد بررسی قرار گرفتند. سپس با تجزیه واریانس و آزمون دانکن میانگین داده ها با یکدیگر مقایسه شد. اندام هوایی این گیاه در مرحله رویشی دارای 21.94 درصد و در مرحله گلدهی 29.37 درصد و در مرحله بذردهی 14.25 درصد پروتئین خام دارد. بنابراین پیشنهاد می شود از این گیاه برای اصلاح و احیاء مراتع مخروبه که دارای شرایط اکولوژیک شبیه به آنچه در رویشگاه های آن، در استان آذربایجان غربی وجود دارد بکار برده شود.

با شکل گیری حکومت صفوی و آغاز جنگ های ایران و عثمانی در شمال غرب ایران، ناحیۀ ماکو به مرکزیت قلعۀ ماکو، به عنوان یکی از معابر ارتباطی ایران با شرق آناطولی در میانه و کانون این نبردها قرار گرفت و حاکمیت این قلعه بارها میان صفویان و عثمانی‎ها دست به دست شد. مسئله این است که قلعۀ ماکو چه موقعیتی در منازعات صفویان و عثمانی‎ها داشت؟ در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با رویکردی تحلیلی، جایگاه قلعۀ ماکو در منازعات حکومت صفوی و عثمانی بررسی شود. مدعای نویسنده این است که قلعۀ ماکو به خاطر استحکام و قرار گرفتن در گذرگاه مرزی ایران به آناطولی از جایگاه مهمی در سیاست نظامی صفویان و عثمانی ها برخوردار بود و همین مسئله عامل منازعات این دو قدرت بر سر این قلعه بود. نتیجه ای که به دست آمد این بود که عثمانی ها و صفویان با استقرار ایلات وابسته به خود در قلعۀ ماکو در تلاش بودند تا قدرت خود را در خطوط مرزی تثبیت کنند. شاه عباس اول با قلع و قمع ایلات وابسته به حکومت عثمانی در شمال غرب ایران و تصرف قلعۀ ماکو و مسکن دادن ایل بیات در پادگان این قلعه برتری نظامی خود بر عثمانی ها را در این رقابت نشان داد. در دورۀ شاه صفی عثمانی ها قلعۀ ماکو را تصرف کردند و طبق معاهدۀ صلح زهاب این قلعه تخریب شد، اما صفویان با نقض معاهدۀ صلح این قلعه را تصرف کردند و با وقفه هایی اندک تا سقوط اصفهان آن را در دست خود نگه داشتند.

توسعه پایدار شهری مقوله ای با ابعاد گسترده و پیچیده است که در رشد و تکوین شهرها تاثیرگذار بوده است و عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و اکولوژیک را مورد توجه قرار می دهد. آنچه امروزه مهم است، شناخت نقاط قوت و ضعف ابعاد توسعه است. هدف پژوهش حاضر سطح بندی فضایی و تحلیل میزان پایداری و ناپداری محلات شهر ماکو به لحاظ برخورداری از سنجه های توسعه است. نوع تحقیق کاربردی توسعه ای و روش بررسی آن توصیفی تحلیلی با تاکید برروش جامع نگری است. برای ارزیابی سطوح پایداری محلات، تحلیل نابرابری ها از مدل های کمی و نرم افزارهای آماری از قبیل: تکنیک تحلیل عاملی، شاخص ترکیبی توسعه انسانی و امتیاز استانداردشده با انتخاب50 معیار در قالب ابعاد اجتماعی، اقتصادی، زیست اجتماعی، نهادی کالبدی استفاده شده است. همچنین در اثنای تحقیق از نرم افزارهای SPSS،Auto cad و Arc Gis استفاده شده است. نتایج نشان داده است در مجموع شاخص های تلفیقی ضریب پایداری بین محلات این شهر متفاوت بوده به طوری که از 14 محله، دو محله در گروه پایدار ایده آل، چهار محله درگروه پایدار قوی، سه محله نیمه پایدار، سه محله پایدار ضعیف و دو محله درگروه ناپایدار قرار دارند. بر اساس شاخص HDI محلات 12 و 13 به ترتیب با ضریب پایداری «0.466829» و «0.601758» به عنوان محلات پایدار ایده آل و محلات 5 و 7 با اختصاص کمترین ضریب پایداری به ترتیب با ضریب «0.201974» و «0.200198» به عنوان محلات ناپایدار شناخته شده اند. نتایج حاصل از مدل امیتاز استاندارد شده (Z score) نیز همین امر را تایید می کند. طبق یافته های بدست آمده از تکنیک تحلیل عاملی، مطلوب ترین حالت پایداری برای شهر ماکو در شاخص های اقتصادی با میانگین «0.0000002381» و نامساعدترین حالت مربوط به شاخص های نهادی کالبدی با میانگین «0.0000003571 » است.

سنگ های بسیار مزین به چلیپا در ارمنستان و ترکیه به دست آمده است که بر روی کتیبه میخی و به ویژه کتیبه اورارتویی نقر می شدند که تعدادی از آنها تا کنون شناسایی و مورد پژوهش قرار گرفته اند. تاکنون نمونه ای مشابه در ایران شناسایی نشده بود. به تازگی کتیبه ای میخی که به دلیل نقش کردن صلیب بر آن آسیب فراوان دیده در ماکو به دست آمده و نگارندگان بررسی و پژوهش بر آن را انجام داده اند. سمت راست تخته سنگ انتهای کتیبه میخی باستانی است ولی از سمت چپ شکسته شده است و بدین ترتیب کتیبه میخی نیمه یا قسمت های نایافته ای دارد. رویه آن که صلیبی در زمانی نامشخص بر آن نقش شده کتیبه ای آشوری بوده و فقط چند نشانه از آن کتیبه باقی مانده است. در پشت تخته سنگ فقط یک نشانه به طور واضح دیده می شود. رسم الخط نشانه های میخی نشان می دهد که این کتیبه در زمانی میان حدود 800 تا 700 ق.م توسط اورارتوها نوشته شده است. در این نوشته ابتدا این سنگ نوشته معرفی و سپس رسم الخط آن بررسی و در ادامه با نمونه های مشابه مقایسه می شود.

رشد جمعیت و توسعه اقتصادی، هدررفت آب و کاهش بارندگی منجر به افزایش تقاضای آب می شود که همین امر، لزوم برنامه ریزی مدون در سطح کلان و سیاست گذاری صحیح و بهینه در حوزه مدیریت منابع را ضروری ساخته است. کشورمان در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار داشته و با کاهش نزولات جوی و رشد روز افزون مصرف آب در حوزه های مختلف، در سال های آتی با خطر بروز بحران آب مواجه است. برای کاهش بحران آب، تجارت بین المللی محصولات کشاورزی می تواند نقش به سزایی در توزیع مجدد منابع آب داشته باشد؛ زیرا کالاهای مورد معامله حاوی مقدار زیادی آب مجازی هستند. محدوده مطالعاتی این پژوهش، دشت پلدشت در شمال غرب ایران است. این محدوده در شرق منطقه مطالعاتی پلدشت و در شمال منطقه مطالعاتی قره ضیاءالدین واقع شده است. بازه زمانی پژوهش از سال 1390 لغایت 1400 است. هدف از انجام این پژوهش بررسی وضعیت آماری سطح زیر کشت، عملکرد تولید و ارزیابی بهره وری و آب مجازی محصولات زراعی در دشت پلدشت است. در گام نخست وضعیت کشت کلیه محصولات زراعی در استان آذربایجان غربی و شاخص های مختلف بهره وری و آب مجازی محصولات دشت پلدشت مورد ارزیابی قرار گرفت. هم چنین متناسب با اهداف پژوهش از شاخص های فیزیکی و مالی بهره وری آب شامل شاخص عملکرد به ازای واحد حجم آب (CDP)، درآمد به ازای واحد حجم آب (BPD)، و بازده خالص به ازای واحد حجم آب (NBPD) جهت برنامه محاسبه بهره وری آب استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که محصول هندوانه دارای کم ترین سطح برداشت با 5789 هکتار و بیش ترین سطح برداشت مربوط به گندم با 73361 هکتار بوده است. در زمینة میزان برداشت نیز محصول هندوانه دارای بیش ترین میزان تولید با 237951 تن و کم ترین میزان تولید 136002 تن بوده است. هم چنین، نتایج بهره وری نشان می دهد که محصولات گندم، جو، یونجه و هندوانه به ترتیب دارای بهره وری 2/23، 3/25، 1/86 و 14/89 کیلوگرم بر مترمکعب است. لذا محصول هندوانه دارای بیش ترین بهره وری و محصول یونجه دارای کم ترین بهره وری بوده است.

دشت های بازرگان و پلدشت در شمال غرب ایران و شمال استان آذربایجان غربی قرار دارند. مهم ترین منابع آب موجود در دشت های بازرگان و پلدشت را آب زیرزمینی تشکیل می دهد. در این تحقیق با توجه به ویژگی های هیدرولوژی و هیدروژئولوژی منطقه مورد مطالعه، آسیب پذیری آبخوان در برابر عوامل آلاینده پهنه بندی شده است. برای این منظور از مدل دراستیک و سیستم اطلاعات جغرافیایی برای پردازش و تجزیه و تحلیل کیفی آبخوان استفاده شده است. در مدل دراستیک از مشخصه های موثر در ارزیابی آسیب پذیری سفره آب زیرزمینی شامل عمق سطح ایستابی، تغذیه، جنس سفره، نوع خاک، شیب توپوگرافی، مواد تشکیل دهنده منطقه غیراشباع و هدایت هیدرولیکی استفاده می شود که به صورت هفت لایه در نرم افزار Arc View تهیه شدند و با وزن دهی و رتبه بندی و تلفیق هفت لایه فوق، نقشه نهایی آسیب پذیری آبخوان نسبت به آلودگی، با تقسیم بندی به سه محدوده آسیب پذیری کم، متوسط و زیاد تهیه و شاخص دراستیک برای کل منطقه بین 71 تا 175 برآورد شد. برای صحت سنجی نقشه نهایی آسیب پذیری از یون فلوئورید استفاده شد. با انطباق غلظت فلوئورید بر روی نقشه نهایی دراستیک مشخص شد که کلیه نقاطی که دارای فلوئورید بالا هستند، در محدوده با نیروی آلودگی زیاد قرار گرفته اند که این می تواند دقت و صحت مدل را مورد تایید قرار دهد. از نظر وسعت می توان گفت که حدود 3 درصد از منطقه مورد مطالعه در محدوده آسیب پذیری کم، 37 درصد متوسط و 60 درصد در محدوده آسیب پذیری زیاد قرار می گیرد که قسمت های وسیعی از شرق، غرب و بخشی از مرکز را شامل می شود. با توجه به حجم زیاد منابع آب زیرزمینی در منطقه مورد مطالعه و استفاده از آن در شرب، کشاورزی و پرورش آبزیان، حفاظت این مناطق به منظور جلوگیری از آلودگی و مدیریت بهینه منابع آب ضروری است.