The idea that SCIENCE is objective, or able to achieve objectivity, is in large part responsible for the role that SCIENCE plays within society. But what is objectivity? The idea of objectivity is ambiguous. This paper distinguishes between three basic forms of objectivity. The first form of objectivity is ontological objectivity: the world as it is in itself does not depend upon what we think about it; it is independent of human thought, language, conceptual activity or experience. The second form of objectivity is the objectivity of truth: truth does not depend upon what we believe or justifiably believe; truth depends upon the way reality itself is. The third form of objectivity is epistemic objectivity: this form of objectivity resides in the scientific method which ensures that subjective factors are excluded, and only epistemically relevant factors play a role in scientific inquiry. The paper considers two problems that arise for the notion of epistemic objectivity: the theory-dependence of observation and the variability of the methods of SCIENCE. It is argued that the use of shared standard procedures ensures the objectivity of observation despite theory-dependence. It is argued that the variability of methods need not lead to an epistemic relativism about SCIENCE. The paper concludes with the realist suggestion that the best explanation of the success of the SCIENCEs is that the methods employed in the SCIENCEs are highly reliable truth-conducive tools of inquiry. The objectivity of the methods of the SCIENCEs leads to the objective truth about the objective world.

در نیم قرن گذشته، به ویژه پس از انقلاب اسلامی، اسلامی سازی علوم و به ویژه علوم انسانی از مسائل فلسفی مهمی بوده که به آن بسیار پرداخته شده و هنوز نیز مطالب زیادی دربارة آن منتشر می شود. این مقاله تلاش دارد با تعیین دقیق محل نزاع، نشان دهد که اگرچه علم آبجکتیو تلاش دارد که از هرگونه پیرایه دور باشد، اما حتی طبق نظر رئالیست ها که به صدق مطابقی علم اهمیت می دهند، چون هیچگاه علم از جهان بینی عالمان رهایی نمی یابد، تأثیر جهان بینی های مختلف همواره در تئوری های آبجکتیوی که ارائه می دهند، می تواند باقی بماند. جهان بینی اسلامی نیز استثنا نیست و همان طور که علم در دوره های مختلف تاریخی رنگ جهان بینی غالب بر هر دوره را گرفته است، می تواند اسلامی شود. در ادامة مقاله، نظریّة ممتنع بودن علم اسلامی با ذکر یک نمونه از روانشناسی که بر دوگانه انگاری ذهن و مغز مبتنی است، رد می شود. اما اسلامی شدن علم به صورت طبیعی و خودبه خودی با اسلامی سازی آن به صورت دستوری و تصنّعی متفاوت است. علم را نمی توان با ممیّزی و سانسور اسلامی کرد، همان طور که نمی توان با اضافه کردن و اختلاط با گزاره های موجود در متون مقدس به علم اسلامی رسید. در پایان نتیجه گیری می شود که به رغم امکان اسلامی شدن علم، ولی اسلامی سازی آن نتیجه بخش نیست.

با توجه به وجود اختلاف نظر اندیشمندان معماری در خصوص ماهیت معماری اسلامی، در مقاله ی حاضر به ماهیت، امکان و نحوه ی ایجاب معماری اسلامی پرداخته شده است. از آنجا که علم و هنر دو بعد اصلی معماری هستند، لذا به نظر می رسد یکی از روش های دستیابی به ماهیت معماری اسلامی، پرداختن به مقوله ی علم دینی است. بدین منظور ابتدا علم دینی معرفی شده، ضرورت و تاریخچه ی علم دینی، ماهیت علم، دین و علم دینی ارائه گردیده است. بسته به اصالتی که نظریه پردازان علم دینی به روش تجربی، آموزه های نقلی و یا ترکیبی از این دو داده اند دیدگاه های مختلفی در خصوص علم دینی در ایران مطرح است: برخی مانند آیت الله جوادی آملی معتقدند علم، یکسره دینی است و تقسیم دینی و غیردینی برنمی تابد؛ برخی آن را امری ضروری، ممکن و یا حتی تحقق یافته دانسته اند (مانند دیدگاه فرهنگستان، گلشنی، نصر، زیباکلام، باقری)، برخی نیز علم دینی را نه ضروری می دانند، نه ممکن، نه مطلوب و نه اخلاقی (سروش، ملکیان، پایا). در این پژوهش تلاش شده است دیدگاه های مختلف مطرح شده در خصوص معماری اسلامی با نظرات متناسب با آن ها در علم دینی مورد تطبیق قرار گیرند. پرسش پژوهش حاضر چیستی معماری اسلامی است. نوع تحقیق از نظر هدف، بنیادی است و در روش کیفی جای می گیرد. گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای (داده های اسنادی موجود) است و در تجزیه و تحلیل داده ها از استدلال منطقی و تحلیل محتوا بهره گرفته شده است. در نتیجه گیری معماری اسلامی بدین گونه تعریف شده است: معماریی است که ارزش های اسلامی بر آن تأثیر گذاشته و محتوای دینی داشته باشد و باورها و ارزش های دینی را متجلی سازد. این ارزش ها باید از منابع دینی و با روش های معتبر خود (اجتهادی) استخراج گردند.

The Abrahamic religions include the three monotheistic religions of Judaism, Christianity, and Islam. All of these religions consider Abraham as their ancestor, and they consider SCIENCE to be the knowledge of the universe and humanity, which are divine revelations. The framework of SCIENCE in the Abrahamic religions uses three basic concepts: 1) monotheism (as a fundamental principle, a single and all-encompassing Divine vision) 2) the universe (as a divine creation) 3) SCIENCE (as an all-encompassing knowledge about the world as the sign of God). The purpose of writing this paper is to find the common principles governing SCIENCE among Abrahamic religions, using a descriptive-analytical method based on library sources. The results of this research is an intellectual attempt to draw on the commonalities between various Abrahamic religions in the areas of constructive dialogue in the field of globalization, based on revelatory and spiritual teachings, to achieve the unification of the world, which is one of the divine promises and is rooted in the natural foundations of humanity.

پژوهش های انجام شده در حوزه «سیاست علم»، گاه، خصلتی تجربی داشته و نسبت بین متغیرها را کاوش و گزارش کرده اند. گاه خصلتی نظری داشته و مبتنی بر مبانی فکری، پاسخ هایی را به پرسش های حوزه سیاست علم، داده اند. در این میان، بررسی اندیشه اسلامی در خصوص علم، موضوعی است که نیازمند واکاوی علمی است. اندیشه اسلامی ضمن تأکید فراوان بر علم، نگاه ویژه ای به آن دارد. از این رو مسئله اساسی این است که علم در اندیشه اسلامی چگونه صورت بندی می شود؟ تا مبنای سیاست علم در کشور باشد. در این پژوهش، با مبنا قراردادن دیدگاه های سه متفکر (امام خمینی، شهید مطهری و آیت الله خامنه ای) و با استفاده از روش تحلیل مضمون و با رویکرد استقرایی-قیاسی، ابتدا تلاش شد دیدگاه های هر یک از این متفکرین، صورت بندی و در نهایت از طریق خوانش جمعی آنها، یک صورت بندی اسلامی از علم به دست بیاید. ارائه تلقی معرفت شناسانه یکسان از علم، ذومراتب دانستن آن، تأکید بر استقلال، خودکفایی و اقتدارآفرینی علم به عنوان مبنا و غایت علم که منجر به ترسیم «مرجعیت فکری و علمی»، «نظام اقتصادی قوی» و «نظام سیاسی اجتماعی عزت مند» به عنوان ابعاد علم در حیات اجتماعی می شود، جنسیت بردار نبودن تحصیل علم، شریف دانستن علم و عدم واگذاری کامل آن به مناسبات بازار و مسئول دانستن حکومت دینی در قبال علم، تأکید بر اخلاق علم و پیشبرد توأمان تهذیب و تحصیل و در نهایت قائل شدن به ارتباطات حداکثری در مراودات علمی و بی مکان دانستن علم، از جمله مفاهیم و نقاط اشتراک متفکرین است که صورت بندی اسلامی علم را به وجود آورده اند.

چکیده فارسی: رابطه بین پیش فرض های اعتقادی پزشکان مسلمان و دانش پزشکی آنان در پژوهش های «علم شناسی» کمتر مورد توجه قرار گرفته است. نویسنده با تحقیق در منابع پزشکی پزشکان مسلمان و از لابلای مطالب علمی آنان، اصول و مبانی کلامی را که مفروض آنان بوده استخراج و به تبیین و تحلیل آن پرداخته است. رویکرد مقاله نقلی و تحلیلی و نگاهی از بیرون به حصار دانش پزشکی در فرهنگ اسلامی است. این تحقیق نشان می دهد که پیش فرض های کلامی، هم در حدوث و هم در بقاء با اندیشه های پزشکان مسلمان همراه بوده و خواسته یا ناخواسته چارچوب نظری ساحت معرفتی و عملی جهان نگری آنان را شکل داده اند. شهسواران دانش پزشکی در فرهنگ اسلامی فرمان بردار باورهای دینی بودند که در ضمیر وجودشان بر آنان فرمان می داده است. جهان از منظر پزشک مسلمان تهی از معنا و بی هدف نیست بلکه علاوه بر چهره مادی، چهره ملکوتی هم دارد. چکیده عربی: ملخّص البحث: ان العلاقة بین الفرضیات العقائدیة المسبقة للأطباء المسلمین و علمهم الطبی قلما تثیر الاهتمام فی البحوث المتعلقة بمعرفه العلم. بادر الباحث من خلال التحقیق و الاستقصاء فی مصادر المسلمین الطبیة و من خلال مواضیعهم العلمیة، لاستنباط المبادی و الاسس الکلامیة المفروضة و تبیینها و تحلیلها. أتجاه المقالة نقلیة و تحلیلیه و نظرة من الخارج الی حصار العلوم الطبیة فی الحضارة الاسلامیة. یشیر هذا البحث الی أن الفرضیات الکلامیة المسبقة، کانت ترافق أفکار الاطباء المسلمین، سواء فی الحدوث او البقاء و أدی علی أیه حال الی بلورة اطار نظری للمضمار المعرفی و العملی لنظرتهم العالمیة. فطاحل علم الطب فی الثقافه الاسلامیه کانوا یمتثلون للمعتقدات الدینیة التی کانت تحکم علی ضمائرهم الذاتیة. من منظار الطبیب المسلم فان العالم لیس خاویاً من المعنی و دون هدف بل أضافة الی و جهها المادی، لها وجه ملکوتی ایضاً.

فلسفه اسلامی هر چه از هستی شناسی دورگشته و به معرفت شناسی روی می آورد به تدریج از افلاطون و فلوطین دوری گزیده و به واقع گرایی و عقل گرایی ارسطویی گرایش یافته است. فلسفه علم ارسطوئی و، به تبع آن، فلسفه علم اسلامی سه اصل را پذیرفته اند: (1) وجود علم مابعدالطبیعه، (2) وجود ذوات و خواص ذاتی، (3) ضرورت تحلیل های واقع گرایانه از ذوات و خواص ذاتی، و بطورکلی از اشیاء و امور. اما فلسفه علم های مابعدنیوتن به تدریج (1) علم مابعدالطبیعه را انکار کرده اند، (2) وجود ذوات و خواص ذاتی را انکارکرده اند، (3) تحلیل های واقع گرایانه را رها کرده و به تحلیل های منطقی و زبانی بسنده کرده اند. ذات گرایی جدید با بیشتر اصول اساسی ذات گرایی ارسطویی در توافق است، اما بر ضعف هایی مشتمل است که می توان با بازسازی آن ها به سوی فلسفه علم ای که می توان فلسفه علم اسلامی نامید گام نهاد: در هستی شناسی با پیش کشیدن خدای خالق و حکمت و غایتمندی، در معرفت شناسی با پیش کشیدن هماهنگی انسان با جهان و توانایی او بر شناسایی کاملاً درست اشیاء و امور، و در روش شناسی با پیش کشیدن امکان تبیین درست از اشیاء و امور.تفاوت این دیدگاه ها، در تفاوت مابعدالطبیعه آن ها است. و من مابعدالطبیعه ارتقاء یافته فلسفه اسلامی را واقع بینانه تر و معقول تر از مابعدالطبیعه مابعدنیوتنی، که می توان آن را مابعدالطبیعه هیومی نامید، و معرفت شناسی و روش شناسی فلسفه علم معاصر اسلامی را واقع بینانه تر و معقول تر از معرفت شناسی و روش شناسی فلسفه ها و فلسفه علم های معاصر، و حتی واقع بینانه تر و معقول تر از معرفت شناسی و روش شناسی ذات گرایی جدید می بینم.

در دوران معاصر جهان اسلام درمعرض تهاجم غرب قرار گرفته است که موجب وابستگی سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی آن شده است. برای رهایی از سلطه ی استعمار راه حل پیش نهادی انقلاب اسلامی ایران نظریه پردازی اسلامی در علوم اجتماعی و اداره ی استقلالی کشور براساس آن است. کتاب حاضر یکی از این گونه تلاش هاست. ازنظر شکلی، به منزله ی یک کتاب آموزشی به خوبی تهیه شده است، اما ازنظر محتوایی، ضمن اذعان به تلاش نویسنده ی محترم به حفظ اصول و ارزش های اسلامی، باید گفت که پیش نهاد ارائه شده موارد ابهام و ضعف هایی دارد. عمده ترین مشکلِ غفلت از اختلاف هستی شناختی و معرفت شناختی روش های تحقیق رایج علوم اجتماعی سکولار و ارائه ی پیش نهاد استفاده ی تلفیقی از آنان است. دیگر استخراج شالوده های علم اجتماعی جدید از متون دینی براساس ظنّ و گمان و تلاش برای رسیدن به یقین با استفاده از روش های تجربی رایج است. این به معنی بارکردن نتایج تجربی سکولار بر متون دینی است. هم چنین، این کار موجب می شود به بخشی از نتایج تحقیقات علوم اجتماعی رایج، که تاکنون مغایرت یا اختلاف آنان با آیین اسلام روشن نشده است، پوششی اسلامی داده شود.