تنش های محیطی در علوم زراعی
سال:1389 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

به منظور بررسی اثر دور آبیاری بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و شاخص برداشت ژنوتیپ های گندم نان، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 86-1385 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد انجام گرفت. فاکتور اصلی آزمایش تیمارهای آبیاری با دور 8، 10، 12 و 14 روز بود و سه رقم و یک لاین گندم نان شامل بک کراس روشن، سیستان، WS-82-9 و پیشتاز به عنوان فاکتور فرعی آزمایش بودند. نتایج آزمایش نشان داد که تاثیر سطوح مختلف تیمار آبیاری بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد و شاخص برداشت معنی دار شد و سطوح مختلف ارقام از نظر عملکرد و اجزای عملکرد دانه با هم اختلاف معنی داری داشتند. اثرات متقابل دور آبیاری و رقم بر عملکرد دانه و شاخص برداشت در سطح 1 درصد معنی دار بود. دور آبیاری 8 روز و 10 روز حداکثر میانگین اجزای عملکرد و شاخص برداشت را داشتند. دور آبیاری 8 روز بالاترین میانگین عملکرد دانه را دارا بود و دور آبیاری 14 روز از حداقل میانگین اجزای عملکرد، عملکرد دانه و شاخص برداشت برخوردار بود. در بین ارقام، رقم سیستان و لاین WS-82-9 به ترتیب بیشترین میانگین تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه را داشتند و حداکثر میانگین تعداد سنبله در واحد سطح به ارقام پیشتاز و بک کراس روشن تعلق یافت. ارقام سیستان و بک کراس روشن بیشترین میانگین عملکرد دانه را داشتند و حداکثر میانگین شاخص برداشت به ارقام سیستان، بک کراس روشن و لاین WS-82-9 اختصاص یافت. طبق نتایج این آزمایش، دور آبیاری 8 روز به عنوان دور آبیاری مطلوب جهت حصول حداکثر عملکرد اقتصادی برای منطقه تشخیص داده شد و در بین ارقام، لاین WS-82-9 به عنوان متحمل ترین لاین به خشکی و رقم سیستان به عنوان پرمحصول ترین رقم در شرایط مطلوب رطوبتی معرفی شدند.

به منظور بررسی اثر آبیاری محدود بر برخی صفات مورفولوژیک و عملکرد بیولوژیکی ارقام گلرنگ، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و در 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1387 انجام شد. سطوح آبیاری (آبیاری کامل، آبیاری تا مرحله دانه بندی، آبیاری تا مرحله گلدهی و آبیاری تا مرحله تکمه دهی) در کرت های اصلی و سه رقم گلرنگ بهاره (محلی اصفهان، اصفهان 28، IL111) در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد کاهش در ارتفاع بوته، ارتفاع اولین شاخه از سطح خاک، تعداد گره در ساقه اصلی و تعداد شاخه های اولیه و ثانویه تنها در تیمار آبیاری تا مرحله تکمه دهی مشاهده شد، اما قطر طبق های اولیه و ثانویه و عملکرد بیولوژیک در تیمارهای آبیاری کاهش یافت، نوع رقم گلرنگ نیز به طور معنی داری بر این صفات تاثیر گذاشت. بیشترین ارتفاع بوته، ارتفاع اولین شاخه از سطح خاک، تعداد گره در ساقه اصلی و تعداد شاخه های اولیه و ثانویه و عملکرد بیولوژیک در رقم محلی اصفهان مشاهده شد که نوید دهنده پتانسیل تولید مطلوب این رقم در شرایط خشک و نیمه خشک است. در ارقام افت شدید صفات مورفولوژیک و عملکرد بیولوژیک در شرایط آبیاری تا مرحله تکمه دهی مشاهده شد که به نظر می رسد حساسترین مرحله به کمبود آب است و تحت این شرایط، با انجام آبیاری در این مرحله می توان عمکرد بیولوژیک را به طور قابل توجهی افزایش داد.

به منظور بررسی تاثیر آبیاری تکمیلی بر جذب عناصر، روابط آبی و ارزیابی تحمل به خشکی در گلرنگ، آزمایشی با چهار سطح آبیاری (بدون آبیاری، آبیاری در مرحله ظهور طبق، آبیاری در مرحله گلدهی و آبیاری در دو مرحله ظهور طبق و گلدهی) و دو رقم و یک ژنوتیپ گلرنگ (ژیلا، محلی اصفهان وPI-537636 ) بصورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل در سال 1387 اجرا شد. در این مطالعه اثر سطوح آبیاری بر درصد پتاسیم برگ، محتوای رطوبت نسبی برگ، پتانسیل آب برگ و پایداری غشا معنی دار شد. ارقام مورد مطالعه از نظر درصد سدیم، درصد پتاسیم، درصد کلسیم، پتانسیل آب و پایداری غشا اختلاف معنی داری داشتند و اثر متقابل معنی داری بین آبیاری و رقم از لحاظ پتانسل آب برگ و پایداری غشا مشاهده شد، به طوری که بیشترین پتانسیل آب (-0.57 مگاپاسکال) و پایداری غشا (%95.3) از آبیاری رقم ژیلا در مراحل ظهور طبق و گلدهی بدست آمد و بر اساس شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل (TOL)، ژنوتیپ PI-537636 و بر اساس شاخص های تحمل به تنش (STI) و میانگین هندسی بهره وری (GMP) رقم محلی اصفهان برتری داشتند، ولی با توجه به اینکه بهترین ارقام، ارقامی با عملکرد بالا در شرایط عادی و حداقل کاهش عملکرد در شرایط تنش است، رقم محلی اصفهان رقم مناسب در شرایط تنش خشکی بود.

به منظور بررسی اثر تنظیم کنندهی رشد گیاهی سایکوسل بر میزان پرولین، قندهای محلول، پروتئین، درصد روغن و اسیدهای چرب کتان روغنی تحت تنش خشکی، آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه یاسوج در بهار سال 1389 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار انجام شد. عوامل آزمایش شامل تنش خشکی در 3 سطح بدون تنش، تنش ملایم و شدید و تنظیم کننده رشد سایکوسل در 6 غلظت شامل 4 سطح محلول پاشی صفر، 500، 1000 و 1500 میلی گرم در لیتر در هنگام رشد سریع بوته (مرحله 3-4 برگی) و دو سطح بذرمال 5-10 و 6-10 میلی مولار به مدت 24 ساعت قبل از کاشت بودند. نتایج نشان داد هر سه سطح محلول پاشی حاوی سایکوسل در شرایط بدون تنش، موجب افزایش پرولین و قندهای محلول کتان روغنی نسبت به شاهد گردید. تنش توانست پروتئین دانه را افزایش معنی داری دهد و سطح بذرمال 6-10 میلی مولار سایکوسل در شرایط تنش افزایش پروتئین (20%) را در پی داشت. با افزایش غلظت در سطوح محلول پاشی، کاهش درصد روغن از 39.2 به 35.7 درصد را در پی داشت و تنش نیز این صفت را کاهش داد. در تیمار بدون تنش، سطح بذرمال 6-10 میلی مولار سایکوسل توانست اثر مثبت معنی داری در میزان اسید چرب لینولنیک ایجاد کند؛ صفت اسید لینولئیک، با افزایش سطح محلول پاشی از صفر به بالا، کاهش معنی داری نشان داد (15%). همچنین تنش خشکی سبب افزایش اسیدهای چرب اشباع اولئیک، پالمتیک و استئاریک شد. در نهایت سایکوسل توانست آسیب های ناشی از تنش خشکی را تا حدودی جبران نماید.

در دهه های اخیر، افزایش ب‍ی رویه فعال‍یت های بشر در زم‍ینه صنعت و استفاده ب‍یش از حد کودهای ش‍یم‍یایی در بخش کشاورزی، افزایش مقدار فلزات سنگین در مح‍یط زیست را در پی داشته است. یکی از مهمترین فلزات آلاینده اکوسیستم سرب می باشد، با این وجود عل‍ی رغم اهم‍یت جهان‍ی، مکان‍یسم های سم‍یت سرب در گ‍یاهان به م‍یزان کم‍ی شناخته شده است. در این تحق‍یق با توجه به اهم‍یت دارویی و صنعت‍ی بابونه آلمان‍ی، پاسخ این گ‍یاه در رویارویی با آلودگ‍ی سرب در سه مرحله رزت، ساقه دهی و غنچه دهی مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور گ‍یاهان در مرحله رزت به مح‍یط ه‍یدروپون‍یک منتقل شده و تحت تیمار نیترات سرب با غلظت های 0، 60، 120، 180 و 240 م‍یکرومول قرار گرفتند، بعد از طی هر یک از مراحل تکوینی مورد نظر، نمونه های گیاهی جهت انجام مطالعات مدنظر برداشت شدند. نتایج حاکی از تجمع قابل توجه سرب در ریشه این گونه نسبت به اندام هوایی بود. بررسی برش عرضی برگ، ساقه و ریشه گونه مذکور تحت تیمار سرب نشان داد افزایش جذب سرب اثرات مشابهی را بر آناتومی برگ و ساقه بابونه آلمانی در هر سه مرحله تکوین موجب شده است، در حالیکه تاثیر سرب بر آناتومی ریشه این گونه در مراحل مختلف تکوین متفاوت مشاهده شد. به طوری که در مرحله رزت آلودگی سرب، افزایش قطر آوند مرکزی و آوند چوبی را در پی داشت، اما در مرحله ساقه دهی این دو پارامتر با افزایش جذب سرب کاهش یافتند.

به منظور ارزیابی تنوع لاین های گندم نان از نظر ذخایر ساقه و راندمان انتقال این ذخایر در شرایط تنش خشکی انتهای فصل، آزمایشی در سال زراعی 88-1387 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار بر روی 16 لاین پیشرفته گندم نان از سری WS-87 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کبوترآباد اصفهان به اجرا در آمد. برای اعمال تنش خشکی، پس از مرحله سنبله دهی آبیاری قطع شد و از مرحله گرده افشانی تا رسیدگی فیزیولوژیک در طی پنج مرحله با فواصل 10 روز، طول و وزن اجزای ساقه شامل طول و وزن دم گل آذین، طول و وزن میان گره زیر دم گل آذین و وزن مجموع میان گره های باقیمانده اندازه گیری گردید. سپس مقدار ماده خشک منتقل شده و راندمان پویا شدن و انتقال آن از هر یک از اجزای ساقه محاسبه و همبستگی آنها با عملکرد دانه بررسی شد. نتایج نشان داد که دامنه تغییرات مقدار ماده خشک منتقل شده از دم گل آذین بین 13 تا 122 (به ترتیب لاین های 9 و 1)، از میان گره زیر دم گل آذین بین 75 تا 225 (به ترتیب لاین های 6 و 1) و از مجموع میان گره های باقیمانده بین 51 تا 206 (به ترتیب لاین های 14 و 10) میلی گرم بود. مجموع ماده خشک منتقل شده از ساقه بین 186 تا 506 میلی گرم به ترتیب در لاین های 16 و 1 مشاهده گردید. همچنین راندمان پویا شدن و انتقال ماده خشک از دم گل آذین بین 3.4 تا 26.8 (به ترتیب لاین های 9 و 3)، از میان گره زیر دم گل آذین بین 25.9 تا 48.6 (به ترتیب لاین های 6 و 8) و از مجموع میان گره های باقیمانده بین 13.3 تا 42.8 (به ترتیب لاین های 14 و 10) درصد اندازه گیری گردید. از بین سه جزء مورد بررسی، میان گره زیر دم گل آذین بیشترین اهمیت را در مقدار ماده خشک منتقل شده و راندمان انتقال ماده خشک دارا بود. عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی داری با صفات طول دم گل آذین (r=0.50*) و طول میان گره زیر دم گل آذین (r=0.53*) داشت.

به منظور بررسی تاثیر تنش های اسمزی و شوری بر ویژگی های جوانه زنی و رشد گیاهچه دو گیاه دارویی آرتیشو و سرخارگل، چهار آزمایش جداگانه در سال 1388 در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در آزمایش های اول و دوم اثرات هشت سطح تنش اسمزی (0، 2-، 4-، 6-، 8-، 10-، 12- و 14- بار) و در آزمایش های سوم و چهارم نیز اثرات شش سطح تنش شوری (0، 1-، 3-، 5-، 7- و 9- بار کلرید سدیم) بر شاخص های رشدی گیاهان ذکر شده، در مرحله ابتدایی رشد به صورت مستقل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که گیاه آرتیشو در مقایسه با سرخارگل مقاومت بیشتری به تنش های اسمزی و شوری دارد، به نحوی که میزان جوانه زنی آرتیشو و سرخارگل در تنش اسمزی 10- بار به ترتیب 72 و 5 درصد بود، این مقادیر در شوری 5- بار به ترتیب 75 و 8 درصد مشاهده شد. با افزایش سطح تنش اسمزی میانگین زمان جوانه زنی بذور آرتیشو افزایش یافت، ولی در گیاه سرخارگل از این حیث تفاوت معنی داری مشاهده نشد. با افزایش شدت تنش های اسمزی و شوری نسبت طول ریشه چه به ساقه چه در آرتیشو روندی افزایشی داشت، در حالی که در مورد گیاه سرخارگل این مقدار در تنش اسمزی بدون تغییر و در تنش شوری کاهش یافت. همچنین با افزایش سطح تنش اسمزی و شوری وزن خشک گیاهچه هر دو گیاه روندی کاهشی در پیش گرفت. به طور کلی شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه ای گیاه دارویی آرتیشو در شرایط تنش به مراتب بهتر از سرخارگل بود.

به منظور بررسی تحمل به یخ زدگی ارقام چغندرقند در شرایط کنترل شده، پژوهشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این مطالعه هشت رقم چغندرقند (Beta vulgaris L.) به نام های رسول، شیرین،IC  و 7233 (ارقام داخلی)، افشاری، پائولینا، ریزوفورت و لاتیتیا (ارقام خارجی) در معرض هشت دمای یخ زدگی (شامل صفر، 2-، 4-، 6-، 8-، 10-، 12- و 14- درجه سانتی گراد) قرار گرفتند. بوته ها تا مرحله 4 تا 5 برگی در اوایل بهار در محیط طبیعی رشد یافته و بعد از آن جهت اعمال تیمارهای یخ زدگی به فریزر ترموگرادیان منتقل شدند. درصد بقا، وزن خشک، عدد کلروفیل متر، دمای کشنده 50 درصد (LT50) نمونه های گیاهی و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک (RDMT50) نمونه ها در پایان دوره بازیافت (سه هفته بعد از اعمال تیمار یخ زدگی) اندازه گیری و ثبت شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که اثرات رقم و دمای یخ زدگی بر درصد بقا، وزن خشک و عدد کلروفیل متر معنی دار (p£0.01) بود. با کاهش دمای یخ زدگی به کمتر از 8- درجه سانتی گراد، میانگین درصد بقا به شکل معنی داری کم شد، اما کاهش معنی دار وزن خشک و عدد کلروفیل متر نسبت به شاهد (تیمار عدم یخ زدگی) از تیمار دمایی 2- درجه سانتی گراد به پایین مشاهده شد. همچنین مشخص شد که ارقام مورد آزمایش از لحاظ LT50 و RDMT50 با یکدیگر اختلاف معنی داری (p£0.01) داشتند، به نحوی که در بین ارقام چغندرقند مورد بررسی، پائولینا، لاتیتیا و شیرین با LT50 معادل -11.5 درجه سانتی گراد مقاوم ترین، و رقم افشاری با LT50 معادل -9.1 درجه سانتی گراد حساس ترین رقم شناخته شدند. رقم افشاری بیشترین مقدار RDMT50 (-7.7 درجه سانتی گراد) را نیز نسبت به سایر ارقام نشان داد. به نظر می رسد با توجه به همبستگی خوب بین RDMT50 با LT50 در این آزمایش (r=0.83**)، از این صفت نیز بتوان در ارزیابی تحمل به یخ زدگی ارقام چغندرقند استفاده کرد.