نهال و بذر
سال:1385 | دوره:22 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

در ایران و بسیاری از کشورها معمولا از آلبالو(.Prunus cerasus L) برای پایه گیلاس استفاده می شود. این پژوهش با هدف بررسی تنوع ژنتیکی آلبالو و شناسایی ژنوتیپ های پا کوتاه به منظور اصلاح پایه های گیلاس در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان اجرا شد. در این تحقیق ده توده جمع آوری شده آلبالو از مناطق مختلف سه استان کشور با اندازه گیری خصوصیات مرفولوژیک مورد ارزیابی قرارگرفتند. تجزیه واریانس یک طرفه برای تعیین تنوع مناطق مختلف انجام شد. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها نشان داد که بین مناطق از نظر بسیاری از صفات تفاوت معنی دار وجود دارد. تجزیه به عامل ها نشان داد که قسمت عمده واریانس ارتفاع، شاخص اندازه، عرض تاج، سطح مقطع تنه، قطر تنه، وزن هسته و حجم تاج توسط عامل اول، طول میانگره توسط عامل دوم، سطح برگ توسط عامل سوم و نسبت پوست به چوب و ارتفاع اولین شاخه بر روی تنه توسط عامل چهارم توجیه می گردند. چهار عامل 49/81 درصد از واریانس کل را تبیین می کردند. بررسی ضرایب همبستگی نشان داد که شاخص اندازه، حجم تاج، قطر تنه، سطح مقطع تنه، عرض تاج، طول میانگره، نسبت پوست به چوب و وزن هسته با ارتفاع درخت همبستگی معنی داری داشته و در بین صفات مورد بررسی در دانهال های آلبالو تنها ارتفاع شاخه دهی همبستگی معنی داری نداشت. نتایج همچنین نشان داد که دانهال های آلبالو از نظر قدرت رشد با یکدیگر متفاوت می باشند. بدین منظور براساس شاخص اندازه به چهارکلاس بسیار پاکوتاه، پاکوتاه، نیمه پاکوتاه و پابلند گروه بندی گردیدند.

به منظور بررسی و تایید مقاومت لاین های پیشرفته جو دیم نسبت به بیماری سفیدک پودری،44 لاین پیشرفته و کاندید برای معرفی در سال های زراعی 1382-1380 در دو منطقه کرج و گرگان برای دو سال در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کاشته و در مرحله گیاه کامل بر اساس روش ســاری و پرســکات ارزیابی شدند. در آزمایش گلخانه ای در مرحله گیاهچه ای، ابتدا جدایه های عامل بیماری از مناطق مذکور جمع آوری و به گلخانه منتقل شدند. پس از تکثیر آن ها، لاین های مورد بررسی مایه زنی و بر اساس روش مینتز و دیتز ارزیابی شـدنـد. نتـایـج حاصـل نشــان داد کـه در مرحله گیـاه کامل در گرگان چهار لاین دارای واکنش مقاومت و در کرج شش لاین مصون و چهار لاین مقاوم بودند. حساس ترین لایـن T-2(2R)//Lignee131/Arabi Abiad بود، ولی هیچ یک از لاین ها در دو منطقه مصون نبودند. لاین هایIcb-111028 ،ICB-111838 ، Obruk-86، Wieselburger/Ahor،Alpha//Sul/Nacta/3/80-5001 ICB، ICB1، ICB-100974/Acton، و 4679/105//Yea132TH/3/Tipper  به ترتیب در هر دو منطقه دارای واکنش مقاومت بودند. در مرحله گیاهچه ای در گلخانه، نسبت به جدایه های کرج، دو لاین مقاوم و 42 لاین حساس، و نسبت به جدایه های گرگان، 15 لاین مقاوم و 29 لاین حساس ارزیابی شدند. در این مرحله لاین Wieselburger/Ahor نسبت به جدایه های هر دو منطقه مقاوم بود.

عطر و طعم اهمیتی قابل ملاحظه در تجارت برنج دارد، از این رو منطقی است که جوانب مختلف این صفت به دقت مطالعه شود. براین اساس، تحقیقی جهت بررسی وضعیت آللی لوکوس تنظیم کننده عطر، در ارقام معطر سنگ طارم، باسماتی 370 و دلا انجام شد. در این مطالعه نتایج نسل دوم سه تلاقی بین ارقام فوق با نشانگر مولکولی رپید OPAG-08 که پیوستگی قابل ملاحظه ای با ژن تنظیم کننده عطر در برنج دارد و در پی سی آر ارقام معطر یک قطعه 800 جفت بازی تولید می کند، مورد آزمون مولکولی قرار گرفتند تا چگونگی توارث عطر در نتاج حاصل از تلاقی ها بررسی گردد. براساس نتایج مولکولی، قطعه 800 جفت بازی در 75 درصد از نتاج مورد نظر تولید شد که بیانگر وجود حداقل یک آلل مشترک در والدین است. از سویی دیگر، این قطعه در دیگر نتاج تولید نشد که می تواند دال بر وجود آلل (های) متفاوت در لوکوس مورد نظر در ارقام والدینی باشد. بنابراین، با توجه به تفرق در نتاج F2 ، به نظر می رسد لوکوس تنظیم کننده عطر در این ارقام توسط آلل های متفاوتی تنظیم می شود که نتیجه آن ایجاد چندشکلی در افراد F2 تلاقی های آنها است.

طی دو سال زراعی 1382-1380، واکنش 23 رقم تجاری و امیدبخش گندم نسبت به مهم ترین بیماری های قارچی رایج در استان فارس شامل سپتوریای برگی، زنگ زرد، و پوسیدگی معمولی ریشه و طوقه گندم مورد ارزیابی قرارگرفت. در ارتباط با زنگ زرد، اسپورپاشی با مخلوط یوریدیوسپورهای جمع آوری شده از استان شامل نژاد جدید 166E134A+ باعث شد که ارقام و لاین ها درجاتی از حساسیت را نشان دهند. لاین هایM-78-1 ، M-78-12 ، M-78-13 ، M-78-14 و M-78-19 و رقم شیراز نیمه مقاوم، لاین هایM-78-5 ،M-78-6 ،M-75-15 ، M-78-17 و ارقام داراب 2 و روشن نیمه حساس و بقیه حساس بودند. در ارزیابی نسبت به بیماری سپتوریای برگی، تنها لاین M-78-6  نیمه حساس تشخیص داده شد. از نقطه نظر واکنش به عوامل پوسیدگی معمولی ریشه و طوقه گندم تنها لاین M-78-1 حالت تحمل را از خود نشان داد و بقیه ارقام و لاین های حساس بودند. در سال سوم، عملکرد تعدادی از ارقام نیمه مقاوم و نیمه حساس به زنگ زرد و نیمه حساس و حساس به بیماری سپتوریای برگی پس از ایجاد آلودگی، با اجرای طرحی در قالب Split-plot مورد بررسی قرار گرفت. مقایسه میانگین ها نشان داد که وقوع بیماری باعث شده که مابین ارقام و لاین های اختلاف معنی داری در سطح 1% به وجود آید. نتایج دلالت بر این امر داشت که بیماری های برگی باعث کاهش محصول و وزن هزار دانه با هر گونه واکنشی گردیده، اما مقدار آن در ارقام نیمه مقاوم به مراتب کمتر بود. از نظر زنگ زرد سه لاین امیدبخشM-78-1 ،M-78-13 و M-78-6 کمترین میزان کاهش وزن هزار دانه را داشتند. از نظر سپتوریای برگی لاین نیمه حساس M-78-6 کمترین میزان کاهش محصول و وزن هزار دانه را نشان داد. با توجه به هر دو بیماری، لاین امیدبخش M-78-6 مناسب برای مطالعات بعدی و توصیه برای کاشت در منطقه تشخیص داده شد.

به منظوراستفاده بهینه از اراضی شالیزاری در استان مازندران، این بررسی با هدف دستیابی به مناسب ترین تاریخ کاشـت و تراکم بوته و استــفاده مطـلوب از کود نیتروژن در عمـلکرد کلم گل رقم Snow crown در قالب آزمایش اسپلیت پلات فاکتوریل با 27 تیمار در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات زراعی دشت ناز ساری طی دو سال 1381 و 1382 انجام شد. در این بررسی کرت های اصلی شامل سه تاریخ کاشت (15 شهریور، 30 شهریـور و 14 مهـر)، کرت های فرعی شامل سه فاصـله ردیف (50، 60 و70  سانتی متر با فاصله بوته 30 سانتی متر) و مقادیر نیتروژن خالص در سه سطح (0، 92 و 138 کیلوگرم در هکتار) بود. نتایج تجزیه واریانس مبین معنی دار بودن اثر کلیه عامل ها و اثر متقابل آن ها بر عملکرد در سطح 1 درصد بود. نتایج نشان داد که تیمار تاریخ کاشت 15 شهریور، فاصله ردیف 60 سانتی متر و فاصله بوته30 سانتی متر، یعنی تراکم 55000 بوته در هکتار با مصرف نیتروژن به میزان 92 کیلوگرم در هکتار با متوسط عملکرد 40 تن در هکتار بیشترین محصول را داشت. افزایش تعداد بوته در هکتار با کاهش فاصله خطوط از 70 به 60 سانتی متر سبب افزایش عملکرد شد. در ماتریس همبستگی صفات، قطرکلم (کورد) همبستگی مثبت و معنی داری (r = 0.842) با وزن تر برگ داشت. قطر کورد و وزن خشک برگ به ترتیب با ضریب همبستگیr = 0.58 و r = 0.545 از همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد برخوردار بودند. نتایج رگرسیون گام به گام نیز موید آن بود که قطر کورد و وزن خشک برگ بیشترین توجیه را در عملکرد کلم گل داشته اند. میزان نیترات با عملکرد همبستگی معنی داری نداشت و میزان تجمع نیترات در کلیه تیمارها قابل قبول و در حد مجاز بود.

بیماری زنگ زرد یکی از بیماری های مهم گندم در ایران است. در این تحقیق وراثت مقاومت به بیماری زنگ زرد در شش رقم گندم نان شامل چمران، مرودشت، شیرودی، دز، پیشتاز و شیراز و چهار لاین پیشرفته N-75-15 ،C-78-7 ، C-78-18 و N-75-16 که با رقم حساس Avocet "S" تلاقی یافتند مورد بررسی قرار گرفت. گیاهان نسلF1 ، F2 و بذرهای نسل F3 به شکل تک بوته برداشت شدند. در سال های زراعی 83-1382 و 84-1383 در شرایط مزرعه و گلخانه کرج با استفاده از پاتوتایپ 134E134A+ واکنش بوته های F2 و فامیل های F3 ارزیابی شدند. نتایج حاصل نشان داد که یک ژن مقاومت غالب موثر در مرحله گیاهچه ای به نژاد 134E134A+ بیماری زنگ زرد در رقم چمران و لاین N-75-16 وجود دارد. در ارقام مرودشت، شیرودی، پیشتاز، شیراز و دز حضور دو ژن در هر رقم که یک ژن مربوط به مرحله گیاهچه ای و ژن دوم از ژن های مرحله گیاه کامل هستند، تعیین شد. دو لاین C-78-7  و C-78-18 که در مرحله گیاهچه ای حساس و در نتیجه فاقد ژن موثر مرحله گیاهچه ای بودند، در مرحله گیاه کامل با توجه به نسبت های ژنتیکی به دست آمده، برای هر یک دو ژن مقاومت مرحله گیاه کامل مشخص شد. لاین N-75-15 دارای سه ژن مقاومت به نژاد عامل بیماری زنگ زرد بود که به ترتیب یک ژن موثر در مرحله گیاهچه ای و دو ژن موثر در مرحله گیاه کامل بودند.

در تحقیقی که طی سال های 1379-1381 در منطقه شهرکرد انجام شد، تعداد ده رقم تجاری سیب زمینی شامل دیاموند، آئولا، آگریا، کنکورد، مارفونا، آژاکس، دزیره، سانتانا، پیکاسو و کوزیما در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی، در سه تکرار در یک قطعه زمین آلوده به کرم های مفتولی کاشته شد. گونه های موجود در منطقه توسط تله های فرمونی جمع آوری و شناسایی شد. در زمان برداشت درصد آلودگی غده ها به کرم های مفتولی در دو خط وسط هر تیمار تعیین شد. از هر تیمار تعداد ده غده غیر آلوده متوسط به صورت تصادفی انتخاب و میزان قندهای گلوکز، فروکتوز و ساکاروز آن ها به روش HPLC اندازه گیری شد. داده ها تجزیه مرکب شده و میانگین ها با آزمون دانکن مقایسه گردید. همبستگی خطی بین درصد آلودگی با میزان قندهای موجود در غده ها و مجموع آن ها به تفکیک محاسبه شد. نتایج حاصل نشان داد که بین ارقام از نظر درصد آلودگی و میزان قندهای گلوکز، فروکتوز و مجموع قندها به ترتیب در سطوح یک، پنج، یک و پنج درصد اختلاف معنی دار وجود دارد. ارقام آژاکس و آگریا به ترتیب با کسب حداکثر و حداقل درصد آلودگی در گروه های جداگانه قرار گرفته و با سایر ارقام اختلاف معنی دار داشتند. مقایسه ارقام از نظر میزان قند نشان داد که این دو رقم به ترتیب حایز حداکثر و حداقل هر سه نوع قند و مجموع آن ها بودند. با این توضیح که از نظر میزان ساکاروز بین ارقام اختلاف معنی دار وجود نداشت، در حالی که از نظر گلوکز، فروکتوز و مجموع قندها این ارقام با سایر ارقام اختلاف معنی دار نشان دادند و در گروه های جداگانه قرار گرفتند. ضریب همبستگی خطی بین درصد آلودگی غده ها و میزان قندهای مختلف و مجموع آن ها در سطح یک درصد معنی دار بود. به نظر می رسد که میزان قند موجود درغده ها بر درصد آلودگی آن ها به کرم های مفتولی موثر باشد.

به منظور بررسی اثر مدت های مختلف غرقابی (صفر، 10، 20 و30 روز) در سه مرحله رشدی، ZGS11، ZGS13 و ZGS31، بر روند رشد ریشه و عملکرد بیولوژیک و دانه سه ژنوتیپ گندم (چمران، ویریناک و یاواروس) آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 83-1382 در گلخانه پژوهشی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین، به صورت گلدانی اجرا شد. نتایج حاصل از بررسی روند رشد طولی و وزن خشک ریشه نشان داد که بین ژنوتیپ ها، مراحل شروع دوره غرقابی و سطوح مختلف غرقابی، واکنش های متفاوتی دیده شد، به گونه ای که حتی دوره غرقابی 10 روزه در هر مرحله از رشد که اتفاق بیفتد، گیاه به هیچ وجه نمی تواند خسارت وارده را جبران کند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس میانگین های طول و وزن خشک ریشه در مرحله گرده افشانی و مرحله رسیدن فیزیولوژیکی، اختلاف معنی دار بین سطوح تمام تیمارها را نشان داد. بیشترین مقدار ماده خشک و طول ریشه را ژنوتیپ ویریناک و کمترین مقدار را ژنوتیپ یاواروس به خود اختصاص داد. از نظر شروع دوره غرقابی، مرحله ZGS11 بیشترین حساسیت وZGS31 کمترین حساسیت را نشان داد. بین سطوح مختلف غرقابی نیز اختلاف معنی دار مشاهده شد، به نحوی که در مرحله گرده افشانی، ماده خشک ریشه در 10، 20 و 30 روز غرقابی نسبت به شاهد به ترتیب 75/37، 31/44 و 01/54 درصد و برای طول ریشه به ترتیب 85/25، 02/47 و 88/58 درصد کاهش داشتند. بررسی آناتومیکی ریشه ژنوتیپ های گندم مورد بررسی نشان داد که در شرایط غرقابی، آئرانشیم به عنوان یکی از مهم ترین مکانیسم های تحمل تشکیل گردید.

در این بررسی عکس العمل چهار رقم کلزای تیپ بهاره به نام های ساری گل،RGS003 ، Quantum و Hayola و دو رقم تیپ زمستانه به نام های Okapi و طلایه در برابر سه جدایه S. sclerotiorum به نام های SS1Go (جدا شده از رقم RGS003، ایستگاه عراقی محله گرگان)، SS2Sari (جدا شده از رقم Hayola، ایستگاه قراخیل مازندران) و SS3Cal (جدا شده از رقم Hayola،کلاله استان گلستان) در سال زراعی 1384 با استفاده از روش مایه زنی دمبرگ با قرص های میسلیومی جدایه های فوق در شرایط گلخانه در دو گروه آزمایشی (با ایجاد زخم و بدون ایجاد زخم) مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 18 تیمار و سه تکرار انجام شد. هر آزمایش سه مرتبه به فاصله یک ماه از یکدیگر تکرار گردید. برای هر یک از حالات ایجاد زخم و بدون زخم ارقام، جدایه ها و عوامل یک آزمایش فاکتوریل در نظر گرفته شدند و به طور جداگانه (تیمار با زخم و بدون زخم) مورد تجزیه آماری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ارقام از نظر مقاومت به بیمارگر و همین طور جدایه ها از نظر قدرت بیماریزایی اختلاف معنی داری در سطح 1% دارند. اثر متقابل بین ژنوتیپ و جدایه نیز معنی دار بود. از بین جدایه ها، جدایه SS1Go از نظر قدرت بیماریزایی و از بین ارقام دو رقم زمستانه Okapi و طلایه از نظر تحمل به بیماری با داشتن اختلاف معنی دار در سطح 1% در گروه جداگانه قرار گرفتند. ایجاد زخم در موقع مایه زنی در توسعه لکه های بیماری موثرتر بود و عکس العمل ارقام به عامل بیماری از یک روند مشابهی تبعیت می کرد.

به منظور بررسی اثر تراکم های مختلف بر قدرت پنجه زنی ارقام گندم و همچنین تعیین مناسب ترین میزان بذر در ارقام گندم با قابلیت توان پنجه زنی متفاوت، این تحقیق با چهار میزان بذر 250، 350، 450 و 550 بذر در مترمربع و شش رقم گندم شامل سه ژنوتیپV1=Azar2 ، V2=10Ghazagestan98-99 و V3=Kiraj/87-zhong291 به ترتیب با قدرت پنجه زنی زیاد، متوسط و کم و سه ژنوتیپV4=885K1.1//1D13.1/MLT/3/YE2453 ، V5=Gun91/Karl و V6=Fenkang15/sefid به ترتیب با وزن هزار دانه کم، متوسط و زیاد، به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و به مدت دو سال اجرا شد. نتایج تجزیه مرکب داده ها نشان داد که اثر رقم بر صفات ارتفاع بوته، درصد پوشش سبز زمین در مرحله گلدهی، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، روز تا رسیدگی، درجه باردهی، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه در سطح احتمال 1% و بر تعداد کل پنجه، تعداد پنجه بارور و روز تا گلدهی در سطح احتمال 5% معنی دار بود. اثر میزان بذر بر صفات درصد پوشش سبز زمین در مرحله گلدهی، طول سنبله، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه در سطح احتمال 1% معنی دار بود. هیچ یک از صفات تحت تاثیر اثر متقابل ژنوتیپ ´ میزان بذر قرار نگرفتند. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق، با توجه به این که در ژنوتیپ هایV1 ، V4 و V5 به ترتیب با عملکرد دانه 2374، 5/1708 و 4/1942 کیلوگرم در هکتار، بین میزان های مختلف بذر در واحد سطح اختلاف معنی داری از نظر عملکرد دانه وجود نداشت و تمامی تیمارها در یک سطح قرار گرفته بودند، از این رو در ژنوتیپ های مذکور به منظور صرفه جویی در میزان بذر مصرفی، تراکم 250 بذر در مترمربع برای کشت توصیه شد، اما در ژنوتیپ هایV2 ، V3 و V6 به ترتیب با عملکرد دانه 3/2082، 5/1793 و 2292 کیلوگرم در هکتار به غیر از میزان بذر 250 بذر در مترمربع، بین سه میزان بذر 350، 450 و 550 بذر در مترمربع از نظر عملکرد دانه اختلاف معنی داری وجود نداشت و برای این ارقام نیز تراکم 350 بذر در مترمربع توصیه شد.

برنج از محصولات زراعی اصلی و مهم در بیشتر کشورهای آسیایی است که اغلب بیش از نیمی از زمین های زیر کشت را به خود اختصاص داده است. از چهار دهه پیش، تحقیقات برنج پیشرفت های زیادی در زمینه معرفی و توسعه کشت ارقام اصلاح شده و افزایش کارایی مدیریت منابع طبیعی و نهاده ها داشته است که به افزایش محصول،کاهش هزینه تولید و افزایش درآمد کشاورزان کمک کرده است (Mahabub, 2005). در ایران نیز تولید محصول برنج از 4/2 میلیون تن در سال 1379 به 1/3 میلیون تن در سال1383 افزایش یافته که با کشت و معرفی ارقام اصلاح شده برنج ارتباط داشته است.