در این مقاله با معرفی اختیارهای حقیقی، به ارزشگذاری پروژه های سرمایه گذاری می پردازیم. با توجه به اینکه یکی از کاربردهای اختیارهای حقیقی، ارزشگذاری پروژه های توسعه نفت و گاز با درجه عدم اطمینان بالا و هزینه های سرمایه گذاری قابل ملاحظه می باشد، در این پژوهش توسعه فازهای منتخب میدان گازی «پارس جنوبی» به عنوان بزرگترین منبع مستقل گازی جهان که حدود نیمی از ذخایر گازی ایران را تشکیل می دهد و بین ایران و قطر مشترک است ارزشگذاری می گردد. بر اساس نتایج حاصل از مدل، ارزش پروژه با استفاده از رویکرد اختیارهای حقیقی در مقایسه با روش های سنتی از جمله روش جریان نقدی تنزیل شده بیشتر است. ضمن اینکه در این رویکرد، امکان تعیین زمان بهینه انجام توسعه وجود دارد.

میزان برداشت از میدان مشترک پارس جنوبی، متاثر از الگوی به کار گرفته جهت توسعه میدان در هر بخش توسط هر یک از طرفین می باشد. در این مقاله مسیر بهینه تولید گاز از یکی از بلوک های مخزنی میدان پارس جنوبی مدل سازی شده و تاثیر پارامترهای اقتصادی بر آن بررسی شده است. روش به کار رفته جهت حل مسئله بهینه سازی پویا، روش برنامه ریزی پویا بوده و جهت حل مسئله به صورت تقریب عددی از روش گسسته سازی متغیرهای حالت استفاده شده است. مهمترین نتیجه به دست آمده از این پژوهش، اهمیت پارامترهای اقتصادی همچون مسیر قیمت مورد پیش بینی برای گاز تولیدی و عامل تنزیل جریان درآمدی دولت، در تعیین مسیر بهینه تولید است. لذا نمی توان تنها به دلیل مشترک بودن میدان، تولید حداکثری از میدان را سناریوی منتخب تولید دانست و حداکثر بازدهی یک مخزن را لزوما معادل حصول حداکثر ضریب بازیافت هیدروکربن برشمرد. بر این اساس ضروری است حداکثر رساندن بازدهی اقتصادی (ارزش خالص فعلی طی عمر مخزن) در توسعه میادین هیدروکربنی مد نظر قرار گیرد.

در بسیاری از مخازن گازی، از جمله مخزن عظیم پارس جنوبی، که در دسته مخازن گاز- گاز مایع قرار می گیرند، بسیاری از تجهیزات سطحی تولید گاز، گاز را به همراه میعانات هیدروکربن ها و آب دریافت می کنند. میعانات سبب ایجاد لخته ها در خطوط لوله می شوند. لخته ها که توده ای از مایع هستند در خطوط لوله جریان چند فازی بسیار مشکل ساز می شوند. برای جداسازی میعانات از لخته گیرها استفاده می شود. لخته گیر ابزاری ضروری در پایانه ورودی یک کارخانه پردازشگر جریان چند فازی است. عملکرد خاص یک لخته گیر جدایش فازهای مایع و گازی از یکدیگر و ذخیره موقت مایعات است. در این مقاله، بر اساس اصول جریان دوفازی حاکم در لخته گیر، روشی برای طراحی لخته گیر انگشتی پیشنهاد خواهیم نمود. سپس با استفاده از این روش به طراحی لخته گیر دو فاز میدان پارشس جنوبی خواهیم پرداخت. در نهایت به کمک بررسی میزان بازیابی میعانات و بررسی اقتصادی لخته گیرهای پیشنهادی، لخته گیر بهینه برای این دوفاز را انتخاب خواهیم کرد. از مهم ترین نتایج این پژوهش می توان به ارائه الگویی کارآمد برای طراحی لخته گیرهای انگشتی و انتخاب بهینه آن اشاره کرد. استفاده از این الگو برای طراحی مناسب لخته گیر و صرفه جویی در زمان و هزینه بسیار مناسب است.

میدان گازی پارس جنوبی، یکی از میادین جنوب غربی ایران در حوضه رسوبی زاگرس بوده و شامل دو مخزن کنگان و دالان است. سازندهای کنگان و دالان به گروه دهرم تعلق دارند و از مهمترین مخازن گازی در ناحیه خلیج فارس محسوب می شوند. ارزیابی خواص پتروفیزیکی در چاه مورد مطالعه با استفاده از اطلاعات نمودار های چاه پیمایی و مغزه ها انجام گرفت. برای ارزیابی دقیق، تصحیحات لازم بر روی نمودار ها با در نظر گرفتن محل های ریختگی، اثرات محیطی، اثرات گاز و شیل انجام شد. بعد از انجام تصحیحات، لیتولوژی سازند های کنگان و دالان با استفاده از کراس پلات های: نوترون – چگالی، نوترون – صوتی، M-N پلات، MID پلات تعیین شد. با توجه به لیتولوژی، حجم شیل، حضور نهشته های تبخیری و تخلخل، سازند کنگان به دو بخش K1 و K2 و همچنین سازند دالان به دو بخش K3 و K4 تفکیک شد. نتایج به دست آمده نشان می دهند که بخش K2 سازند کنگان و بخش K4 سازند دالان از نظر مقدار اشباع شدگی، تخلخل و لیتولوژی شرایط یک مخزن مناسب را دارد.

مخزن گازی پارس جنوبی به عنوان بزرگترین منبع تامین گاز طبیعی، از جمله مهم ترین پروژه های کشور است که برای توسعه فازهای آن، از روش های مختلف قراردادی استفاده شده است. در پژوهش پیش رو، مقایسه ای بین عملکرد روش های به کار گرفته شده انجام و مناسب ترین آن مشخص گردیده است که می تواند مبنایی برای توسعه های آتی میدان های گازی یا پروژه های بزرگ مقیاس کشور باشد. با در نظر گرفتن معیارهایی، از جمله کاهش ریسک های طرح و اختلافات قراردادی، هزینه تمام شده، کیفیت انجام کار و تاسیسات در زمان اجرا و بهره برداری، یکپارچگی عملیات اجرا و تولید، زمان اجرای طرح، کسب دانش مدیریتی و انتقال فناوری، با استفاده از روش «فرایند تحلیل سلسله مراتبی» برای گزینه های موجود، مناسب ترین روش عقد قرارداد انجام گرفته در طرح های پارس جنوبی، روش بیع متقابل حاصل شده است. ویژگی های مدنظر در این پژوهش که به این نتیجه انجامیده است، به طور کلی عبارت اند از: حفظ حق مالکیت کشور، کنترل عملیات و هزینه توسط دولت، انتقال دانش فنی، قبول ریسک تولید و انجام صد درصد سرمایه گذاری توسط پیمانکار و بازپرداخت آن طی پنج تا هفت سال پس از بهره برداری از محل محصولات میدان.