مقدمه و هدف: پنبه دارای اهمیت خاص اقتصادی و کشاورزی می­ باشد و مهم ­ترین الیاف مورد استفاده در صنعت نساجی جهان محسوب می­ گردد. شناسایی ژرم پلاسم ­ها بر اساس ویژگی­ های مهم کمی و کیفی، جهت انتقال صفات مطلوب در برنامه­ های دورگ­ گیری و اصلاح ارقام برتر ضروری است. این تحقیق جهت ارزیابی ژنوتیپ ­های پنبه بر پایه صفات کمی و کیفی اندازه ­گیری شده در پنبه، انجام شد. مواد و روش ها: به ­منظور ارزیابی ژنوتیپ­ های پنبه با استفاده از تجزیه گرافیکی GTBiplot و انتخاب ژنوتیپ­ های برتر، آزمایشی شامل 9 ژنوتیپ همراه با 2 رقم تجاری استان فارس (بختگان و گلستان) به‎عنوان شاهد، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 4 تکرار، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب طی سال­ های زراعی 1397 و 1398 اجرا شد. در این آزمایش صفات ارتفاع بوته، طول شاخه زایا، تعداد شاخه زایا، تعداد غوزه، وزن غوزه، درصد زودرسی، عملکرد وش، طول الیاف، درصد یکنواختی، ظرافت الیاف، استحکام الیاف، کشش الیاف و درصد کیل مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: نتایج تجزیه به مؤلفه ­های اصلی نشان داد که سه مؤلفه ­ی اول در مجموع 80/4 درصد از کل تنوع زراعی موجود بین داده ­ها را توجیه کردند. مؤلفه اصلی اول 44/6 درصد و مؤلفه اصلی دوم 22/3 درصد از واریانس موجود بین داده ­ها را توجیه کردند. در مؤلفه اول، به‎ترتیب صفات عملکرد وش و تعداد غوزه بیشترین سهم را در توجیه واریانس بین داده­ها داشتند. در مؤلفه دوم صفات زودرسی و طول الیاف در جهت مثبت و طول شاخه زایا در جهت منفی بیشترین سهم را در توجیه واریانس موجود بین داده­ها داشتند. نمودار چندضلعی حاصل از تجزیه GTBiplot، نشان داد که ژنوتیپ­ های بختگان، A-NB414، A-NBK، VA-1، VA-2 و 96-A3 که در رئوس چندضلعی قرار داشتند، ژنوتیپ ­های برتر بودند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ­ های A-NB414 و A-NBK در صفات عملکرد وش، ارتفاع بوته، تعداد غوزه، یکنواختی، درصد کیل و درصد زودرسی از سایر ژنوتیپ­ ها برتر بودند. بیشترین تنوع توجیه ­شده توسط GTBiplot ناشی از ژنوتیپ­ های A-NB414، A-NBK، بختگان و گلستان بود. در این تحقیق ژنوتیپ ­های A-NB414 و A-NBK در بسیاری از صفات کمی و کیفی از سایر ژنوتیپ­ ها برتر بودند و با ژنوتیپ VA-1، VA-2، 96-A3، 92-48، 90-10481، A-SKG و 92-34 همبستگی منفی داشتند. نتیجه­ گیری: با توجه به اینکه ژنوتیپ ­های A-NB414 و A-BNK در بسیاری از صفات کمی و کیفی از سایر ژنوتیپ ­ها برتر بودند و با رقم بختگان که ظرافت الیاف و وزن غوزه مطلوبی داشت، همبستگی ندارند، می­ توان در برنامه­ های اصلاحی جهت نیل به حداکثر تنوع و بدست آوردن هیبریدهایی با عملکرد مطلوب، زودرس، دارای وزن و تعداد غوزه بالا، درصد یکنواختی بالا، درصد کیل بالا و ظرافت الیاف مطلوب جهت استفاده در صنعت نساجی، از این ژنوتیپ ­ها استفاده نمود.

هدف از این بررسی شناسایی پایداری ژنوتیپ های کلزا در دو محیط عادی و تنش خشکی بود. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و ده تیمار در دو شرایط عادی و تنش خشکی در سال 92-1391 در مزرعه ی پژوهشی دانشگاه بیرجند به اجرا در آمد. در محیط عادی 31/59 درصد، محیط تنش 33/62 درصد و در دو محیط 01/62 درصد از کل تنوع موجود در داده های استانداردشده با نمودار دووجهی (بای پلات) ژنوتیپ × صفت توجیه شد. بیشترین تنوع توجیه شده توسط نمودار دووجهی ژنوتیپ × صفت در محیط عادی ناشی از عملکرد دانه، عملکرد زیست توده (بیوماس)، شمار دانه در غلاف و شمار غلاف در ساقه ی اصلی؛ در محیط تنش ناشی از عملکرد دانه، شاخص برداشت، طول غلاف، شمار غلاف در شاخه ی فرعی و شمار کل غلاف در بوته و در دو محیط ناشی از عملکرد دانه، طول غلاف، شمار غلاف در شاخه ی فرعی و شمار کل غلاف در بوته بود. با توجه به نمودار چندضلعی ژنوتیپ × صفت؛ در محیط عادی، تنش و دو محیط عادی و تنش ژنوتیپ هایولا 308 از لحاظ صفات تاریخ 50 درصد گلدهی، عملکرد زیست توده، شمار شاخه ی فرعی، شمار غلاف در شاخه ی فرعی و شمار کل غلاف در بوته؛ ژنوتیپ لیکورد و زرفام از لحاظ صفت وزن هزاردانه و ژنوتیپ هایولا 401از لحاظ صفت طول غلاف بهترین ژنوتیپ ها بودند. مقایسه ی ژنوتیپ ها بر پایه ی عملکرد با استفاده از نمودار دووجهی ژنوتیپ × محیط نشان داد که هایولا 308 بیشترین عملکرد و پس از آن لیکورد، زرفام، اکاپی، مودنا عملکرد بالایی داشتند. هایولا 401، SLM046، ساری گل و اپرا کمترین عملکرد را داشتند.

به دلیل توسعه و افزایش زمین ها ی شور و کاهش زمین های کشاورزی مطلوب برای کاشت، شناسایی گیاهان دارویی مقاوم به شوری اهمیت زیادی دارد. به همین منظور آزمایشی برای شناسایی اکوتیپ های پایدار رازیانه در سه سطح تنش شوری طی سال های 94-1393 در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند انجام گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور A (اکوتیپ های سردشت، سقز، کرمان، تبریز، سبزوار، روم، خوسف، بجنورد، مشهد و شبستر) و فاکتور B (سه سطح شوری سه، شش و نه دسی زیمنس بر متر از نمک Nacl) با سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که در تنش سه 72 درصد، در تنش شش 1/69 درصد، در تنش نه 2/65 درصد و در تمام سطوح تنش 2/65 درصد از کل تنوع موجود در داده ها با نمودار بای پلات ژنوتیپ×صفت توجیه شد. بیشترین تنوع توجیه شده با نمودار چند ضلعی ژنوتیپ×صفت در تنش سه ناشی از آسکوربات پراکسیداز، کلروفیل a و کلروفیل کل، در تنش شش ناشی از سوپراکسیددیسموتاز، در تنش نه ناشی از کلروفیل کل، کلروفیل a، کلروفیل b و سوپراکسید دیسموتاز و در تمام سطوح تنش شوری ناشی از کلروفیل کل، کلروفیل a، کلروفیل b و سوپراکسید دیسموتاز بود. در تمام سطوح تنش اکوتیپ تبریز در محتوای کاتالاز، پرولین و مالون دی آلدئید، اکوتیپ مشهد در پارامترهای کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و آسکوربات پراکسیداز و اکوتیپ روم نیز از نظر میزان سوپراکسیددیسموتاز نسبت به سایرین برتر بود. بر اساس کلیه صفات و در همه محیط ها اکوتیپ مشهد نسبت به سایر اکوتیپ ها بهتر و پایدارتر بود.