محیط شناسی
سال:1396 | دوره:43 | شماره:4 |تعداد مقالات:13

در این مطالعه ظرفیت خودپالایی رودخانه عباس آباد همدان با استفاده از مدل QUAL2KW، مبتنی بر شبیه سازی پارامترهای DO، BOD، COD، NH4، NO3 و PO4، با در نظر گرفتن استانداردهای کیفی آب در دو بازه طولی 86/1 و 33/4 کیلومتر ارزیابی شد. نتایج نشان دهنده افزایش DO و NO3 به ترتیب به میزان 5 و 15 درصد در کل رودخانه می باشد. ارتقاء کیفیت آب رودخانه از نظر شاخص های BOD و COD به میزان 45 درصد، و کاهش PO4 و NH4 به ترتیب به میزان 16 و 75 درصد می-باشد. همچنین نتایج بیانگر آن است که حداکثر ظرفیت پذیرش مقادیر BOD، COD، NH4، NO3 و PO4 برای بازه اول به ترتیب 92/101، 95/171، 30/26، 78/181 و 80/3 کیلوگرم در روز و در بازه دوم به ترتیب 87/987، 79/1731، 36/68، 21/26 و 49/33 کیلوگرم در روز می باشد. براساس این نتایج مقدار PO4 رودخانه همواره بیش از استاندارد تعیین شده برای مصارف شرب بوده و می بایست به میزان 36 درصد کاهش یابد. توان خودپالایی رودخانه در بازه اول به دلیل هوادهی مناسب رودخانه نسبت به بازه دوم بیشتر می باشد. بیشترین ظرفیت خودپالایی در کل رودخانه مربوط به شاخص BOD و کمترین میزان نیز مربوط به شاخص های COD و NO3، به ترتیب در بازه های اول و دوم مشاهده گردید.

کاهش مشکلات زیست محیطی از طریق تقلیل دمای هوا و درنتیجه ارتقا سلامت انسان ها از مهم ترین دغدغه ها در عصر حاضر است که می توان به وسیله آسایش حرارتی بیرونی به عنوان یکی از مهم ترین شاخص های محیطی فضاهای باز شهری مطرح نمود. فاکتورهایی چون ارتفاع و عرض معابر، پوشش سطوح فضاهای باز و مصالح به کاررفته در نمای ساختمان ها ازجمله عناصر محیط شهری هستند که تغییرات در آن ها بر محیط زیست تأثیرگذار است. هدف این پژوهش سنجش تأثیر تغییرات هندسه بافت شهری بر دمای محیط و آسایش حرارتی بیرونی در خیابان های شهری دو بافت قدیمی پاچنار و بافت جدید شاهد در شهر مشهد است. روش گردآوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه ای، میدانی و استفاده از داده های ایستگاه هواشناسی شهر مشهد بوده است. روش تحلیل، استفاده از تکنیک شبیه سازی رایانه ای و نرم افزارهای Envi-met و Rayman در شهر مشهد است. شاخص مورداستفاده، دمای معادل فیزیولوژیکیPET به عنوان پراستفاده ترین شاخص سنجش آسایش حرارتی بیرونی است. یافته ها نشان می دهد که تغییر در هندسه پیکره بندی خیابان از طریق بالا بردن نسبت H/W تأثیر زیادی بر خرد اقلیم شهری و آسایش حرارتی بیرونی عابران پیاده دارد؛ همچنین، استفاده از پوشش گیاهی و جریان باد در معابر می تواند بر کاهش دمای محیط در شهر مشهد تأثیرگذار باشد.

رشد سریع شهرها و گسترش مناطق شهری موجب تغییرات عمده زیست محیطی و برهم خوردن شرایط آسایش حرارتی به خصوص در فضاهای باز شهری شده است. افزایش محصوریت فضاهای باز شهری در مناطق گرم و مرطوب می تواند منجر به کنترل بهتر محیط از طریق بهبود خرداقلیم شهری و در نتیجه صرفه جویی در مصرف انرژی ساختمان ها گردد. میانگین دمای تابشی یکی از عوامل مهم و مؤثر بر ایجاد آسایش حرارتی به خصوص در شرایط آفتابی در فضای باز است. هدف تحقیق حاضر بررسی تأثیر بافت شهر و طراحی محیط شهری بر میانگین دمای تابشی است. شهر بوشهر دارای اقلیم گرم و مرطوب است و با توجه به شرایط اقلیمی این شهر، ایجاد آسایش حرارتی جهت افزایش حضورپذیری فضاهای شهری به خصوص در ایام گرم سال ضروری ست. در این پژوهش داده های هواشناسی موثر بر آسایش حرارتی به صورت میدانی در سه فصل سال در گذر شنبدی واقع در بافت تاریخی بوشهر برداشت شده است. دمای هوا، رطوبت و سرعت باد و تابش با استفاده از دستگاه های اندازه گیری به دست آمده و به منظور انجام محاسبه میانگین دمای تابشی از نرم افزار RAYman نسخه2/1 استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در ساعات ابتدای روز محصوریت فضایی، در میانه روز جهت تابش و در بیشتر ساعات روز جریان باد بیشترین تأثیر را بر میانگین دمای تابشی در این محدوده داشته است.

کشور ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود و قرارگیری در کمربند خشک و نیمه خشک جهان، به طور مداوم در معرض سیستم های گرد و غبار قرار می گیرد. طوفان های گرد و غباری، اثرهای زیان باری بر سلامت انسان، محیط زیست، اقتصاد و پوشش گیاهی بر جای می گذارند. کمربند های سبز شهری از آنجاییکه می توانند تا حد زیادی از ورود ریزگردها و آلودگی ها به شهرها جلوگیری کنند، ایجاد آنها در اطراف شهرها از اهمیت خاصی برخوردار شده است. بر همین اساس و به منظور بررسی تأثیر کاشت مخلوط در کمربند سبز بر کاهش میزان ریزگردهای موجود در هوا، این تحقیق در سال 1394 با هدف ارائه راهکاری بهینه جهت کاهش سطح ریزگردهای شهر زاهدان و رساندن میانگین غلظت آلاینده های هوا به محدوده هوای سالم(0-54 میکروگرم بر متر مکعب) انجام شد. در این مطالعه، ذرات معلق PM10 موجود در هوای شهر سنجیده شده، پس از مشخص کردن میانگین غلظت الاینده های هوا با استفاده از شاخص کیفیت هوا (AQI)، آزمون آماریTTEST انجام شد. نتایج نشان می دهند که در صورت افزایش سطح فضای سبز منطقه به 12 برابر سطح کنونی، میزان آلاینده های ورودی از سمت جنوب غرب به میزان 82% کاهش خواهد یافت.

شهری شدن عواقب اکولوژیکی عظیمی برای زیستگاه های شهری منجمله رودخانه های شهری دارد. افزایش تراکم سازه های غیرمجاز در دشت های سیلابی رودخانه ها و تخریب ساختارهای اکولوژیک و هیدرولوژیکی, رودخانه به شدت آسیب دیده و محیط زیست اکولوژیکی شهر را تحت تاثیر قرار داده است. هدف از این پژوهش شناخت و تحلیل و طراحی رودخانه های درون شهری با تاکید بر کنترل سیلاب به منظور بهبود ساختار و الگوهای اصلی اکولوژیکی و هیدرولوژیکی رودخانه و شهر در ارتباط با همدیگر و کنترل سیلاب است. به همین منظور نظریات نظریه پردازان در سطوح مختلف مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و این تحقیق در 3 مقیاس کلان, میانی و خرد تدوین شد و زیرساختارهای اکولوژی منظر در مقیاس کلان و میانی شناسایی شدند. سپس سیاست ها و اقدامات استراتژیک در چارچوب طراحی اکولوژیک منظر رودخانه درون شهری در حیطه های مدیریت رودخانه, کنترل سیلاب و نیازهای گروه مصرف کننده در 4 پهنه اکولوژیک و مهم حوزه آبخیز رودخانه زیارت, ناهارخوران, شهرگرگان و زمین های کشاورزی تدوین شد. در نهایت با توجه به اهداف و استراتژی ها در منطقه شهری به ارائه راه حل هایی پرداخته شده و به صورت راهکار هایی طراحی در مقیاس خرد نمایش داده شده است.

به طور کلی، بررسی تغییرات دینامیک رسوبی مانگروها یکی از راهکارهای مدیریتی موثر برای حفاظت و توسعه این اکوسیستم ها است. هدف این مطالعه نیز بررسی تغییرات مرز مانگروهای ذخیره گاه زیست کره حرا به منظور تحلیل دینامیک فرسایش و رسوب گذاری آن در طول یک دوره 30 ساله بود. بدین منظور، حاشیه رو به دریای مانگروها از تصاویر لندست مربوط به سالهای 1986، 2000 و 2016 استخراج گردید و با استفاده از سامانه تجزیه و تحلیل رقومی خط ساحلی (DSAS) و اجرای روش آماری نرخ رگرسیون خطی(LRR)، نرخ تغییر مرزهای مانگروها محاسبه شد. نتایج نشان داد که میانگین نرخ تغییرات مرز مانگروها در بخش ساحلی ذخیره گاه زیست کره حرا برابر با 0/50 متر در سال و در بخش جزیره ای آن نیز برابر با 0/73متر در سال بود. بر اساس نتایج بدست آمده، میانگین نرخ تغییرات مرز مانگروها در ذخیره گاه زیست کره حرا نیز برابر با 0/62 متر در سال بدست آمد که نشان دهنده غالب بودن فرآیند رسوب گذاری بر فرسایش در این رویشگاه است. در نهایت می توان گفت که نتایج حاصل از این تحقیق می تواند با فراهم نمودن اطلاعات دقیق در مورد وضعیت فرسایش و رسوب گذاری، کمک قابل توجهی به برنامه ریزی و اجرای اقدامات احیاء و توسعه مانگروهای ذخیره گاه زیست کره حرا کند.

پپدیده تغییر اقلیم یکی از مهمترین چالش های زیست محیطی است که بر روی منابع پایه از جمله منابع آب زیرزمینی تاثیرات سویی دارد. با توجه به اهمیت موضوع در این پژوهش برای بررسی اثرات تغییر اقلیم بر روی آب زیرزمینی دشت کرمان از مدل اقلیمی LARS-WG و مدل آب زیرزمینی GMS استفاده گردید. سناریوهای انتشار اقلیمی A2، A1B و B1 از مدل HADCM3 در دوره زمانی طی سال های 1410-1390مورد بررسی قرار گرفت و برای بررسی اثر تغییر اقلیم بر افت آب زیرزمینی با استفاده از نرم افزار GMS سطح آب زیرزمینی برای دوره 1409-1391 پیش بینی گردید و اثر سناریوهای اقلیمی بر روی آن اعمال گردید. برای مدل سازی آب زیرزمینی، مهر 1381 به عنوان حالت پایدار به مدل معرفی گردید و مقادیر هدایت هیدرولیکی و تغذیه و شرایط مرزی براورد گردید. سپس مدل برای سال های 1381 تا 1392 برای شرایط ناپایدار اجرا گردید و میزان سطح آب زیرزمینی برای سال های 1393 تا 1409 تحت سناریوهای مختلف اقلیمی پیش بینی گردید. نتایج پژوهش نشان داد که متوسط افت آب زیرزمینی در هر چهار سناریو به ترتیب برای سناریوهای اقلیمی A2، A1B و B1 در سناریوی اول (86/0-، 85/5-و 19/9-)، سناریوی دوم (26/9-، 36/9-و 49/9-)، سناریوی سوم (09/12-، 21/12-و 28/12-)

وضعیت محیط زیست، گزارش یا نظارت بر محیط زیست یک فرآیند جهت توصیف، تجزیه و تحلیل و اطلاع رسانی در مورد شرایط و روند محیط زیست می باشد. تدوین گزارش وضعیت محیط زیست می تواند به عنوان نقشه ی راه بر مبنای دانش و تجربه برای جبران مشکلات و کاهش آسیب ها نقش موثری ایفا کند. هدف از انجام این تحقیق مقایسه و تحلیل دو گزارش وضعیت محیط زیست شهر لندن و تهران می باشد تا با استفاده از نتایج بتوان برای شهر تهران راهکارهای دقیق تری ارائه نمود. به منظور ساختارمند نمودن مقایسه، دو گزارش از لحاظ دوره زمانی انجام مطالعه، مقیاس انجام بررسی، داشتن چارچوب مفهومی، سازمان های تهیه کننده و داشتن مولفه های مشترک با یکدیگر مقایسه شدند. با توجه به این که یکی از اهداف اصلی این گزارش ها رسیدن به اهداف توسعه پایدار و پایداری در شهرها می باشد دو گزارش با شاخص های محیط زیست پایدار ارزیابی می شوند. نتایج نشان می دهدگزارش وضعیت محیط زیست تهران فقط گزارش وضعیت موجود(چند سال گذشته) بوده در حالی که گزارش وضعیت محیط زیست شهر لندن علاوه بر وضع موجود برای سال 2030 برنامه ریزی و پیش بینی دارد و

آزمایشی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در گلخانه ی پژوهشی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان بر روی گیاهان اسفناج، در سه دوره ی زمانی 10، 20 و 30 روز در معرض آلاینده های ناشی از سوختن بنزین انجام گرفت و صفات آناتومیکی، فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی آن ها پس از پایان اعمال تیمارها مقایسه گردید. قرار گرفتن 10 روزه اسفناج در برابر آلاینده ها، سبب افزایش معنی دار کلروفیل کل و بهبود فتوسنتز گردید. گیاهانی که به مدت 30 روز در معرض آلاینده ها قرار گرفته بودند، افزایش معنی داری در آنتی اکسیدان، پرولین، نشت یونی و تعداد روزنه در واحد سطح را نسبت به گیاهان شاهد نشان دادند اما میزان کلروفیل کل، کارتنوئید، نرخ فتوسنتز خالص، هدایت روزنه ای، کلروفیل فلورسانس، محتوای نسبی آب برگ، وزن ترو خشک و طول روزنه کاهش معنی دار نشان داد. منفذ روزنه ی اسفناجی که 30 روز در معرض آلاینده ها قرار داشتند، به دلیل بسته شدن روزنه در اثر آلاینده ها کوچکتر شدند. مواجهه ی گیاهان اسفناج با آلاینده ها به خصوص مواجهه ی 30 روزه، سبب بروز واکنش های مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و آناتومیکی گردید که می توان این واکنش ها را به عنوان سازگاری این گیاه در برابر تنش آلودگی و درنتیجه زنده ماندن گیاه در شرایط تنش آلودگی در نظر گرفت.

هدف این پژوهش توسعه یک مدل غیرخطی تخصیص آب با لحاظ تابع تولید محصول به ازای آب مصرفی، معادله پیوستگی مخزن سد و بیلان آب های سطحی است. نوآوری این مطالعه تدوین چارچوبی برای تخصیص آب براساس چهار شاخص پایداری کشاورزی و محیط زیست (دو تابع کسری و دو تابع غیرکسری) شامل: 1. افزایش سود خالص-با لحاظ کم آبیاری-نسبت به آب مصرفی؛ 2. افزایش تولید گیاهی نسبت به آب مصرفی؛ 3. افزایش عدالت و انصاف در تخصیص آب در شرایط ورشکستگی و 4. تأمین احتیاجات آبی اکوسیستم، در قالب یک مدل چندهدفه و سپس تلاش در جهت یافتن نقطه مصالحه از بین مجموعه جواب های غیر مسلّط با استفاده از رویکردهای انتخاب اجتماعی شامل امتیاز بُردا، قاعده کثرت، رأی میانه، مصالحه اکثریت و منتخب کاندورسِت است. نتایج نشان داد با اِعمال گزینه مدیریتی شناسایی شده برای رفع مناقشه، در طول دوره 7 ساله ورشکستگی آبی متوسط سطوح کشت اختصاصی به گندم، جو و کلزا نسبت به تقاضا به ترتیب معادل 16، 24 و 41 درصد خواهد بود. ضمناً این گزینه مدیریتی از نظر جلب رضایت در سه شاخص پایداری بهره وری آب آبی، تخصیص منصفانه آب و اختصاص آب برای حفظ اکوسیستم در رتبه دوم بین گزینه های بهینه اجتماعی شناسایی شده قرار می گیرد.

به منظور بررسی تاثیر آلودگی به سرب و کادمیوم بر خصوصیات ریختی خرچنگ منزوی(Coenobita scaevola) با کاربرد روش ریخت سنجی سنتی، 60 نمونه به صورت تصادفی از جنوب و جنوب شرق جزیره کیش در تابستان 1395 برداشت گردید. جهت مطالعات ریخت سنجی، 15 صفت اندازه گیری گردید. غلظت سرب و کادمیوم در بافت سخت هر نمونه پس از عصاره گیری، توسط دستگاه اسپکترومتری جذب اتمی اندازه گیری شد. میانگین غلظت سرب و کادمیوم در ایستگاه جنوب شرق به ترتیب 66/5± 36/19 و 36/0± 8/1 و در ایستگاه جنوب به ترتیب، 11/5 ± 49/22 و 38/3± 38/2 میلی گرم بر لیتر می باشد. از طرفی به جز سه متغیر، میانگین سایر متغیرهای ریختی در ایستگاه جنوب شرق بالاتر از ایستگاه جنوب است. با توجه به عدم تفاوت معنی دار غلظت کادمیوم بین دو ایستگاه و نتایج PCA و تمرکز 57% همبستگی مولفه ها در محور اول، می توان پایین تر بودن میانگین متغیرهای ریخت شناسی در ایستگاه جنوب را که می تواند منجر به عدم رشد آلومتری مناسب در گونه گردد، به بالاتر بودن غلظت سرب در بافت بدن این نمونه ها مرتبط دانست که می تواند باعث ایجاد اختلال در حرکت، تغذیه، جفت گیری و در نتیجه کاهش نرخ بقا، در این گونه باشد.

ددر این مطالعه، غلظت ترکیبات آلیفاتیک و شناساگرهای زیستی هوپان و استران در رسوبات عمقی ساحل کیاشهر از عمق 20 متری واقع در جنوب غربی دریای خزر به منظور تعیین منشا و پراکنش هیدروکربنهای نفتی مورد بررسی قرار گرفت. نمونه ها پس از استخراج با استفاده از سوکسله و سپس دو مرحله کروماتوگرافی ستونی بوسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی (GC-MS) ترکیبات آلکان های نرمال، هوپان و استران در آن ها شناسایی و تعیین غلظت شد. غلظت کل هیدروکربن های آلیفاتیک (TAH) در رسوبات در محدوده µ g/g11/5– 30/643 و در بیشتر اعماق نسبتا بالا یافت شد. نتایج حاصل از شناساگر مخلوط پیچیده حل نشده (UCM)، pr/ph و شاخص ارجحیت کربن (CPI) نشان از ورودی نفت به عنوان منبع اصلی در بیشتر اعماق رسوبات کیاشهر را داشت. همچنین الگوی ترکیبات هوپان با شکل غالب 17α (H), 21β (H) hopanes و نتایج نسبت های بلوغ حراتی ((TS) / (TS+ TM) و (22S / (22S + 22R)) آلودگی های نفتی را در این رسوبات به خوبی نشان می دهد. تنها در برخی از لایه های پایین منشا طبیعی برای هیدروکربن-ها مشخص شد. در کل نتایج بیانگر این مطلب می باشد که منابع آلاینده نفتی مانند ریزش نفت از چاه های نفتی آذربایجان در سال های گذشته وجود داشته-اند که موجب آلوده کردن رسوبات عمقی کیاشهر شده اند.

سرب بعنوان یکی از خطرناک ترین فلزات سنگین سلامت انسان، گیاهان و سایر موجودات زنده را تهدید می کند. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر انرژی حرارتی، آهک و فسفات در واحد زمان بر میزان تثبیت سرب در خاک های آلوده به فلزات سنگین انجام شد. نمونه خاک از منطقه آلوده معدن انگوران برداشت شد. جهت بررسی تثبیت سرب، محلول آهک در سطوح صفر و 5 درصد، محلول کود فسفاته در سطوح صفر و 5/2 درصد تهیه و با خاک مخلوط شدند و در دمای 25، 200، 400، 600، 700، 800 درجه سانتی گراد حرارت داده شد. تجزیه واریانس نشان داد که اثرات مستقل حرارت و تیمارها در طول دوره زمانی معنی دار بود بطوریکه دمای 600 و 700 درجه سانتی گراد بیشترین تاثیر در رهاسازی سرب داشت. همچنین اثرات متقابل فاکتورها در دوره زمانی اول و دوم معنی دار شدند. افزایش حرارت باعث تغییر جهت اثر فسفات بر تثبیت سرب شده و افزایش حلالیت و انتقال آن در خاک را باعث شد. به طور کلی کاربرد آهک نسبت به فسفات برای تثبیت سرب در خاک های اسیدی و شور توصیه نشده و بهتر است از منابع فسفاته و در دمای محیط برای جلوگیری از تحرک سرب استفاده شود.