مطالعات ترجمه
سال:1387 | دوره:6 | شماره:22 |تعداد مقالات:8

مقاله حاضر یکی از مفاهیم گفتمان را تحت عنوان انسجام متنی، که یکی از معیارهای بافت متنی برای ارزیابی صحت ترجمه به حساب می آید، مورد بررسی قرار می دهد.این مقاله بر آن است تا میزان صحت انسجام متنی یک پیکره زنده مربوط به ترجمه همزمان را، که شامل چندین گزیده سخنرانی به فارسی و ترجمه همزمان آنها به انگلیسی توسط مترجمان همزمان می باشد، ارزیابی کند. مولفه های اصلی انسجام متنی که عبارتند از انسجام ساختاری و واژگانی همراه با اجزای مختلف شان در دو متن مبدا (فارسی) و مقصد (انگلیسی) پیدا شده اند و مورد مقایسه قرار گرفتند. در پایان پیشنهادهایی در خصوص ضرورت حفظ انسجام متنی در متن سخنران و مترجم ارایه خواهد شد.

تغییرات اجتناب ناپذیری که در تمام ابعاد زبانی اتفاق می افتد هشیاری مضاعف فرهنگ لغت نویسان، به ویژه نویسندگان فرهنگهای دوزبانه را، به منظور همگام بودن با تحولات روز می طلبد. هر فرهنگ لغت به طور غیر مستقیم شیوه و سبک گردآورنده خود، دانش گردآورنده از زبان مبدا و زبان مقصد، و آگاهی وی از علم گردآوری فرهنگ لغت را نشان می دهد. مقاله حاضر کوششی است در حد وسع خود در جهت بررسی مقابله ایی چهار فرهنگ انگلیسی- فارسی آریان پور (1377)، باطنی (1369)، جعفری (1383) و حق شناس (1381). این مقایسه در سه حیطه انجام خواهد شد و مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت: -1 طبقه بندی معانی، دقت در انتخاب معادلها، گستره معادلها، -2 استفاده از علایم اختصاری و دستوری، و -3 تلفظهای ارایه شده. در پایان هر بخش نیز ارزیابی مختصری از آثار مذکور ارایه شده است. ضرورت بهنگام بودن این لغت نامه ها و گستره کاربرد آنها توسط زبان آموزان ایرانی، دانشجویان، محققان و به ویژه مترجمان بررسی هایی از این قبیل را اجتناب ناپذیر می نماید. پیشاپیش باید اذعان کرد که این مقاله به دنبال خرده گیری از فرهنگهای مذکور نیست چرا که عظمت این آثار و زحمات توان فرسایی که برای گردآوری آنها کشیده شده است بر کسی پوشیده نیست.

عموما این موضوع مورد قبول است که مشکلات با هم آیی در فرایند یادگیری زبان خارجی وجود دارد، و نقش مهمی در فرایند یادگیری زبان دوم و همچنین ترجمه ایفا می کند. به رغم اینکه اکثر فراگیران زبان انگلیسی دانش خوبی از دستور زبان و واژگان انگلیسی دارند، از دانش لازم در الگوهای باهم آیی بی بهره هستند.علاوه بر آن، با هم آیی ها و محدودیتهای مربوط به استفاه از آنها چندان مورد توجه مدرسان و دانشجویان نیست. این تحقیق فرایندی دو گانه دارد که طی آن با توجه به اهمیت کاربرد موضوعات زبانشناختی در ترجمه، مساله برخورد با هم آیی ها در ترجمه بررسی می شود. توجه اصلی این تحقیق بر چگونگی و میزان تاثیر با هم آیی های زبان اول بر باهم آیی های زبان دوم در یادگیری زبان است و اینکه هنگام در نظر گرفتن انتخابهای با هم آیی، در چه حوزه های ترجمه چنین برخوردهایی بین دو زبان فارسی و انگلیسی را شاهد هستیم. چگونه انتخاب با هم آیی ها در زبان مقصد تحت تاثیر زبان مبدا قرار می گیرد؟ آیا گویشوران بومی زبان اول و دوم از با هم آیی ها در زبان خود آگاهی دارند؟در پاسخ به این پرسشها شش ترجمه فارسی از رمانهای انگلیسی مورد بررسی قرار گرفت. برخورد باهم آیی ها (یا تخطی از باهم آیی های مقبول) گردآوری شد. آزمونهایی تدوین شد تا عوامل اساسی ای را نشان دهد که موجب باهم آیی های نامقبول می گردند. این برخوردهای باهم آیی در دو آزمون چند گزینه ای جای داده شدند. این آزمونها به دانشجویان زبان انگلیسی و نیز ادبیات فارسی داده شدند. نتایج برای بررسی بیشتر تحلیل شدند. در خلال این تحقیق کشف شد که برخی از علل برخوردهای باهم آیی نسبت به سایر علل پربسامدتر است. پربسامدترین آنها عبارتند از: (1) غلطتهای تایپی، (2) ترجمه های غلط، و (3) بی توجهی به احتمالات همنشینی در زبان مقصد.

با نگرشی بر پیشینه تاریخی و فلسفی پدیده «تکرار» در مغرب زمین، این مقاله نخست به جایگاه و نقش تکرار در متون ادبی از دیدگاه گفتمانی و نقد ادبی می پردازد و پس از طرح مساله ترجمه عناصر تکراری در متون و نقش آن در انتقال معنا، سبک و شیوه بیان متن مبدا به مقصد از دید تحلیل گفتمانی و ارایه نمونه هایی از تکرار در قلمرو سخنوری، گفتمان مذهبی، و متون ادبی، سرانجام، فرازهایی از چند متن ادبی، به ویژه گوشه هایی از چند نمایشنامه ویلیام شکسپیر را- که در بردارنده نمونه هایی از تکرار به مثابه یک صنعت بلاغی هستند- از منظر چند و چون انتقال و بازتاب تکرارهای متن اصلی در متن ترجمه های فارسی منتشر شده از آنها مورد نقد و بررسی قرار می دهد.

ترجمه در همه سطوح زبانی (واژگان، نحو، آوا، ...) تحت تاثیر فرازبان است. ایدئولوژی یکی از عوامل فرازبانی است که در پس زمینه، انتخابهای زبانی را کنترل می کند و ترجمه های گوناگون از یک متن واحد را باعث می شود. در ترجمه، علاوه بر زبان، استنتاجهای فرازبانی نیز تحت تاثیر ایدئولوژی و همسو با آن تعیین می شوند. با وجود این، لازم به توضیح است که زبان، و سطوح گوناگون آن، و در نتیجه ترجمه، ایدئولوژیک نیستند، بلکه فقط منعکس کننده ایدئولوژی هستند. این مقاله نیز به چگونگی تاثیر ایدئولوژی بر ترجمه های قرآنی می پردازد و تنوع در ترجمه ها را ناشی از انتخاب یا عدم انتخابها به موازات ایدئولوژی ها می داند که دیدگاههای انتقادی کلام به لحاظ تئوریک مجهز به توجیه آن هستند.

تحقیق حاضر با بررسی ترجمه استعاره در دیوان حافظ سعی دارد کارایی راهکارهای مختلف مترجم را در یاری رساندن به مخاطبان ترجمه برای درک معانی ضمنی استعارات مشخص کند. در این تحقیق از ترجمه ویلبرفرس کلارک (1881) استفاده شده است.با بررسی استعارات موجود در دیوان حافظ دریافتیم که پرکاربردترین راهکار (راهکار ترجمه تحت الفظی) را نمی توان موثرترین راهکار دانست. راهکار «ترکیبی» شامل ترجمه تحت الفظی در کنار پانویس یا مطالب آگاهی دهنده و شفاف سازنده را می توان یکی از کارآمدترین راهکارهای ترجمه استعاره دانست.

ایرانیان نخستین قوم غیر عرب بوده اند که به ترجمه کل قرآن و برگردان واژگان مفرد آن دست یازیده اند. ایشان در تهیه و تنظیم فرهنگ های قرآنی به فارسی از قرون اولیه اسلامی اقدامات در خور ستایشی به انجام رسانده اند.مقاله حاضر به قصد نمایاندن راهبردهای یک مترجم فارسی زبان در برگردان واژگان قرآن به زبان فارسی تنظیم شده است. این مترجم که در حدود هفتصد سال پیش در خراسان می زیسته، همانند هر مترجم دیگر، راهبردهایی به کار گرفته که تقریبا با آنچه امروز در مطالعات ترجمه شناخته شده است، مطابقت و همراهی نسبتا کاملی دارد. از جمله برابر گزینی هر کلمه با حفظ نقش و نوع ساختار آن، برگردان واژه با توضیحی کوتاه یا بلند، برگردان کلمه با کلمه ای مرکب از عربی و فارسی، و برگردان یا توضیح واژگان ترجمه ناپذیر که در زبان عربی و بالتبع در قرآن به کار رفته است.

هدف از این مقاله بررسی ویژگی ترجمه ادبیات داستانی و تجزیه و تحلیل تاثیر رویکرد نشانه شناسی اجتماعی بر این نوع ترجمه است. کاربرد رویکرد نشانه شناسی اجتماعی بر ترجمه ادبیات داستانی از دو جنبه بررسی می شود: نظری و عملی. چهار استاد فرهیخته با مدرک دکترا در گرایشهای آموزش زبان انگلیسی، زبانشناسی و ادبیات زبان انگلیسی با سابقه کار در امر ترجمه در این تحقیق شرکت جسته اند. از آنها خواسته شد تا سه ترجمه از داستان کوتاه «بازار»، اثر جیمز جویس، را با در نظر گرفتن عوامل زیر بررسی نمایند. عنوان داستان، نوع ادبی، موقعیت داستان، زاویه دید، لحن، نمادگرایی، تجلی، تلمیح، صور خیال و بینامتنیت. یافته های تحقیق تاثیرات مهمی را نشان داد. می توان این گونه نتیجه گرفت که این نوع روش ترجمه در راستای پیشرفت در سایر علوم درخور توجه چشمگیری است.