لزوم توجه ویژه به سلامت و عملکرد شغلی ماماها و تحلیل مقالات مرتبط توسط SID

براساس گزارش مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی، جدیدترین مقالات نمایه شده در این پایگاه با موضوع شغل و حرفه مامایی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.

به گزارش روابط عمومی مرکز اطلاعات علمی جهاددانشگاهی (SID)، حرفه‌ی مامایی به‌دلیل ماهیت حساس و مسئولیت‌های سنگین آن، نیازمند توجه ویژه به سلامت شغلی، رفتار حرفه‌ای، پیشگیری از قصور پزشکی، مدیریت منابع انسانی و ارتقاء عملکرد بالینی است. سلامت شغلی ماماها به‌دلیل فشارهای روانی و جسمانی ناشی از شیفت‌های طولانی و مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا، اهمیت بسزایی دارد و نیازمند حمایت‌های سازمانی مانند برنامه‌های کاهش استرس و تعادل کار و زندگی است. رفتار حرفه‌ای شامل رعایت اخلاق حرفه‌ای، احترام به حقوق بیماران و همکاری مؤثر با تیم درمان است که بر کیفیت مراقبت تأثیر می‌گذارد. قصور پزشکی در مامایی می‌تواند عواقب جدی برای مادر و نوزاد داشته باشد، بنابراین آموزش مداوم و رعایت پروتکل‌های بالینی ضروری است. مدیریت منابع انسانی در این حرفه شامل جذب، آموزش و حفظ ماماهای ماهر و ایجاد محیط کاری حمایتی است. عملکرد بالینی نیز با استفاده از شواهد علمی، به‌روزرسانی دانش و مهارت‌ها و ارزیابی مستمر بهبود می‌یابد. این عوامل در کنار هم به ارائه مراقبت ایمن و باکیفیت کمک می‌کنند.[1]

در این تحلیل که با کمک هوش مصنوعی تهیه گردیده، خلاصه‌ای از مهم‌ترین موضوعات مطرح ‌شده در چهار مقاله‌ی جدید با موضوع «مامایی»، موضوعات کلیدی مکرر، روش‌های تحقیق به‌کار رفته و نتایج به‌دست‌آمده، مورد بررسی قرار گرفته است.

مهم‌ترین موضوع در خلاصه مقالات ارائه شده در جدول فوق:

چهار مقاله‌ی ارائه شده به جنبه‌های مختلف حرفه‌ی مامایی در حوزه‌های شغلی و حرفه‌ای می‌پردازند و همگی بر چالش‌ها و فرصت‌های بهبود عملکرد ماماها در نظام سلامت تمرکز دارند. مهم‌ترین موضوع مشترک در چهار مقاله «ارتقای کیفیت خدمات مامایی از طریق بهبود شرایط کاری»، «آموزش تخصصی» و «تقویت مهارت‌ها و خودکارآمدی» است. این مقالات به‌ترتیب به سلامت شغلی (اختلالات اسکلتی-عضلانی)، رفتار حرفه‌ای در بحران (پاندمی کووید-19)، قصور پزشکی و خودکارآمدی عملکرد بالینی پرداخته‌اند. هر یک از این موضوعات به‌نحوی بر لزوم توجه به توانمندسازی ماماها، کاهش خطاها و بهبود شرایط کاری برای ارائه خدمات باکیفیت به مادران و نوزادان تأکید دارند.

موضوعات کلیدی مکرر:

1. سلامت شغلی و شرایط کاری ماماها: مقاله اول به شیوع بالای اختلالات اسکلتی-عضلانی (MSDs) در ماماها به‌دلیل عوامل ارگونومیک و فشار کاری اشاره دارد. این موضوع نشان‌دهنده نیاز به بهبود شرایط فیزیکی و سازمانی محیط کار ماماها است. مقاله سوم نیز با اشاره به قصور در شیفت‌های شب و بیمارستان‌های آموزشی، به فشار کاری و کمبود منابع انسانی اشاره می‌کند.

2. رفتار حرفه‌ای و اخلاق‌مداری: مقاله دوم بر رفتار حرفه‌ای ماماها در دوران پاندمی کووید-19 تمرکز دارد و نشان می‌دهد که ماماها حتی در شرایط بحرانی، تعهد و اخلاق‌مداری بالایی دارند، اما نیاز به تقویت مهارت‌های ارتباطی وجود دارد. این موضوع به اهمیت آموزش مداوم و حمایت روانی از ماماها اشاره می‌کند.

3. قصور پزشکی و مهارت‌های بالینی: مقاله سوم به بررسی قصور پزشکی در حوزه زنان و مامایی پرداخته و بی‌مبالاتی و عدم مهارت را به‌عنوان علل اصلی شناسایی کرده است. این موضوع بر ضرورت آموزش‌های بالینی و کارگاه‌های مهارت‌افزایی تأکید دارد، که در مقالات دیگر نیز به‌صورت غیرمستقیم مطرح شده است.

4. خودکارآمدی و عملکرد بالینی: مقاله چهارم خودکارآمدی ماماها را در مقایسه با غیرماماها بررسی کرده و نشان داده که ماماها به‌دلیل آموزش تخصصی، در حوزه‌های مرتبط با مادران و باروری عملکرد بهتری دارند. این موضوع بر اهمیت استفاده هدفمند از ماماها در نظام سلامت تأکید می‌کند.

5. آموزش و توانمندسازی: هر چهار مقاله به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر لزوم آموزش مداوم، کارگاه‌های مهارت‌افزایی و برنامه‌های ارگونومیک یا حرفه‌ای برای بهبود عملکرد ماماها تأکید دارند. این موضوع نشان‌دهنده شکاف موجود در آموزش و حمایت از ماماها در نظام سلامت ایران است.

تحلیل جامع روش تحقیق:

مقاله 1: بررسی شیوع اختلالات اسکلتی-عضلانی

• روش تحقیق: مطالعه توصیفی-تحلیلی و مقطعی در تابستان 1402 با مشارکت 193 مامای شاغل در بیمارستان‌های ساری انجام شد. نمونه‌گیری به روش سرشماری بود و معیار ورود شامل حداقل یک سال سابقه کار و عدم سابقه بیماری اسکلتی-عضلانی بود. ابزارها شامل پرسشنامه دموگرافیک و پرسشنامه استاندارد کرنل برای ارزیابی MSDs بودند. تحلیل داده‌ها با SPSS و آزمون‌های کای‌دو و تی مستقل در سطح معناداری 0.05 انجام شد.

• مزایا: استفاده از ابزار استاندارد کرنل، نمونه‌گیری جامع، و تحلیل آماری مناسب

• محدودیت‌ها: تمرکز بر یک شهر، عدم بررسی عوامل روان‌شناختی و خودگزارش‌دهی

مقاله 2: رفتار حرفه‌ای مامایی در پاندمی کووید-19

• روش تحقیق: مطالعه توصیفی-مقطعی در سال 1400 با 385 ماما در تهران انجام شد. نمونه‌گیری چندمرحله‌ای و متناسب با تعداد ماماها در 6 بیمارستان و 3 شبکه بهداشت بود. ابزار شامل پرسشنامه خودگزارش‌دهی دموگرافیک و پرسشنامه رفتار حرفه‌ای مامایی (خاکبازان و همکاران) با 22 گویه در 5 بعد بود. داده‌ها با SPSS نسخه 25 و آزمون‌های تی مستقل و آنالیز واریانس تحلیل شدند.

• مزایا: ابزار معتبر، نمونه‌گیری گسترده و تحلیل آماری دقیق

• محدودیت‌ها: خودگزارش‌دهی، تأثیر شرایط روحی پاسخ‌دهندگان و تمرکز بر تهران

مقاله 3: قصور پزشکی در زنان و مامایی

• روش تحقیق: مطالعه توصیفی-تحلیلی و گذشته‌نگر با بررسی 68 پرونده شکایت در کردستان (1395-1399) انجام شد. داده‌ها با چک‌لیست سه‌بخشی (بیمار، کادر پزشکی، نوع قصور) استخراج شدند. تحلیل با SPSS نسخه 24 و آزمون‌های توصیفی و کای‌دو در سطح معناداری 0.05 صورت گرفت.

• مزایا: بررسی جامع پرونده‌ها، تحلیل آماری مناسب

• محدودیت‌ها: محدود به یک استان، عدم بررسی عوامل سیستمی عمیق‌تر

مقاله 4: خودکارآمدی عملکرد بالینی

• روش تحقیق: مطالعه توصیفی-تحلیلی و مقطعی در سال 1398 با 115 مراقب سلامت (67 ماما، 48 غیرماما) در اهواز به روش سرشماری انجام شد. ابزار شامل پرسشنامه دموگرافیک و پرسشنامه خودساخته خودکارآمدی با 82 سؤال در 4 حوزه بود. روایی (CVR>0.49، CVI>0.79) و پایایی (آلفای کرونباخ 0.80-0.96) تأیید شد. تحلیل با SPSS نسخه 22 و آزمون‌های تی مستقل، من‌ویتنی و کای‌دو انجام شد.

• مزایا: ابزار خودساخته با روایی و پایایی بالا، نمونه‌گیری جامع

• محدودیت‌ها: خودگزارش‌دهی، تمرکز بر یک منطقه

تحلیل نتایج:

مقاله 1: اختلالات اسکلتی-عضلانی

• نتایج: 79.4% از ماماها MSDs را تجربه کردند، با شیوع بالا در گردن (58.4%)، کمر (57.6%)، شانه (53.9%)، و مچ دست (51%). سن و سابقه کار با MSDs ارتباط معنادار داشتند (P<0.05)، اما تأهل، تحصیلات، و شیفت کاری خیر. پیشنهاد: آموزش ارگونومی.

• تحلیل: شیوع بالای MSDs نشان‌دهنده شرایط کاری نامناسب است که نیازمند مداخلات ارگونومیک و کاهش فشار کاری است.

مقاله 2: رفتار حرفه‌ای در پاندمی

• نتایج: میانگین رفتار حرفه‌ای 85.50% بود، با بالاترین نمره در اخلاق‌مداری (87.88%) و پایین‌ترین در ارتباط اثربخش (81.23%). تفاوت معناداری بین بیمارستان‌ها و مراکز سلامت یا متغیرهای دموگرافیک نبود (P>0.05). پیشنهاد: آموزش مهارت‌های ارتباطی.

• تحلیل: تعهد بالای ماماها در بحران قابل‌توجه است، اما ضعف در ارتباط اثربخش نیاز به توجه دارد.

مقاله 3: قصور پزشکی

• نتایج: 52.9% پرونده‌ها منجر به محکومیت شدند. شایع‌ترین شکایت آسیب جسمی (41.2%) و قصور نقص مادر (32.4%) بود. بی‌مبالاتی (40%) و عدم مهارت (13.8%) علل اصلی بودند. قصور بیشتر در بیمارستان‌های آموزشی (91.7%) و شیفت شب (41.7%) رخ داد. ارتباط معنادار با شهر (P<0.001) و تحصیلات (P=0.002) مشاهده شد. پیشنهاد: آموزش بالینی.

• تحلیل: بی‌مبالاتی و عدم مهارت نشان‌دهنده نیاز به آموزش و نظارت بهتر است.

مقاله 4: خودکارآمدی

• نتایج: ماماها در حوزه پیش از بارداری و غیرماماها در حوزه کودکان بالاترین خودکارآمدی را داشتند. خودکارآمدی ماماها در تمام حوزه‌ها جز کودکان بالاتر بود (P<0.001). ارتباطی با سن، سابقه کار، تحصیلات، یا وضعیت اقتصادی نبود (P>0.05). پیشنهاد: استفاده تخصصی از ماماها.

• تحلیل: برتری ماماها در خودکارآمدی نشان‌دهنده تأثیر آموزش تخصصی است.

نتیجه‌گیری کلی:

این مقالات به‌طور جامع چالش‌های حرفه مامایی را از منظر سلامت شغلی، رفتار حرفه‌ای، قصور پزشکی و خودکارآمدی بررسی کرده‌اند. نتایج بر نیاز به آموزش مداوم، بهبود شرایط کاری و استفاده هدفمند از ماماها تأکید دارند. محدودیت‌های مشترک شامل خودگزارش‌دهی و تمرکز جغرافیایی است که تحقیقات گسترده‌تر را ضروری می‌کند.

منابع:

- قربانی نیا، سیده مریم، سمائی، سید احسان، اعتمادی نژاد، سیاوش، کلته، امید، حسین نتاج، ابوالفضل، گالشی، مینا. (1403). بررسی شیوع اختلالات اسکلتی-عضلانی و تعیین عوامل موثر در پرسنل حرفه مامایی شاغل در بیمارستان های شهر ساری، 34(233)، 254-260. SID. https://sid.ir/paper/1366273/fa

- گرانمایه، مهرناز، طبسی، اکرم، عزیزی، فرحناز، مومنی موحد، زهره. (1403). بررسی رفتار حرفه ای مامایی در دوران پاندمی کووید-19، 14(1 (پیاپی 39))، 27-41. SID. https://www.sid.ir/paper/1153608/fa

- سهرابی، هانا، یوسفی نژاد، وحید، شاه غیبی، شعله، رحمانی، خالد، شاهویی، روناک. (1403). فراوانی و علل قصور زنان و مامایی در پرونده های مطروحه در نظام پزشکی استان کردستان طی سال های 1399-1395، 29(1 (پیاپی 130))، 98-109. SID. https://sid.ir/paper/1494345/fa

- گروشاتی، نادیا، موسوی، پروانه، چراغیان، بهمن، عباسپور، زهرا. (1402). مقایسه ی خودکارآمدی عملکرد بالینی مراقبان سلامت ماما و غیرمامای شاغل در مراکز بهداشتی شهر اهواز، 22(5)، 565-573. SID. https://sid.ir/paper/1357759/fa

• کلینیک زخم تهران