همایش ملی بانوی هزاره اسلام
سال:1400 | دوره:3 |تعداد مقالات:64

در تاریخ اسلام تاکنون زنان نمونة بسیاری وجود داشته اند که هر کدام از آنها در زمان خود راه کمال را پیموده اند؛ اما در بزنگاه های حساس در تاریخ اسلام، نقش یک زن بیشتر به چشم می خورد، به گونه ای که احساس می شود اگر آن زن در آن جریان حضور نداشت؛ آن جریان یا اصلاً تحقق پیدا نمی کرد یا بدین صورتی که تحقق پیدا کرده، اتفاق نمی افتاد. جریان بعثت پیامبر (ص) و نقشی که حضرت خدیجه (س) داشت، نمونه ای از این مسئله است. این بانوی بزرگوار علاوه بر حمایت های معنوی خود از پیامبر (ص)، حمایت های اقتصادی بی شماری نیز از ایشان کرده است. حضرت خدیجه (س) در این راستا با مشکلات و چالش های فراوانی روبه رو بود. هدف از انجام این پژوهش نیز پرداختن به این چالش ها بوده است. روش انجام پژوهش، توصیفی بوده و روش گردآوری اطلاعات آن کتابخانه ای بوده است. نتایج نشان داد که شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم در آن زمان و دوره جاهلیت و محاصرة اقتصادی دوساله از جمله چالش های پیش روی حضرت خدیجه (س) در مسیر حمایت های مالی ایشان از پیامبر(ص) بوده است.

آنچه حضرت خدیجه (س) را به عنوان اسوه برای زنان دیگر قرار داد، گذشته از کمال دینداری وی، ابعاد رشد اجتماعی و مهارتهای ایشان در جامعه معاصر خود و پیوند آن با جامعه امروزی است. حضرت خدیجه (س) قبل از اسلام در جزیره العرب به عنوان یک خانم ممتاز در وجوه مختلف بود از جمله: محبوبیت وی نزد پدر و مادر، خاندان، بستگان و قبیله بود. وی قبل از اسلام، بانویی مدبر و آینده نگر بود که تجارت گسترده و فراگیر آن حضرت تا شام و مناطق دیگر، آوازه ممتاز بودن وی را تا قبل از اسلام جهانی کرده بود. همچنین متانت، عفاف و فضایل اخلاقی ایشان در محیط کسب و کار زبانزد همگان بود. آن حضرت، در میان زنان جامعه مقام برجسته اخلاقی و اجتماعی داشت و در زمان جاهلیت که زنان دارای نقش اجتماعی نبودند، نقش اجتماعی حضرت خدیجه (س)، به زن شخصیت و منزلت داد و ضرورت اتخاذ سیاست حضور زن و مرد در حوزه عمل سیاسی برای حفظ اصالت آموزه های آیین نبوی در همیشه تاریخ را آشکار می سازد. در این مقاله با توضیح و تبیین رشد اجتماعی و تطبیق آن با شخصیت حضرت خدیجه(س) به دستاوردهای مهم این امر پرداخته شده است.

خانواده در اسلام دارای جایگاه رفیعی است. این نهاد کوچک ولی مقدس، محل عروج و کمال انسان و کانون تربیت و پرورش استعدادهای نسل آینده است. رفتارشناسی حضرت خدیجه (س) در خانواده به عنوان الگویی برتر و راه و رسم و اصولی که ایشان در خانواده رفتار کرده اند، راهنمایی مفید و کلیدی در حوزه مباحث خانوادگی است که در استحکام بنیان خانواده نقش بسزایی دارد. هدف این پژوهش، بررسی سیره و منش حضرت خدیجه (س) با توجه به نقش الگویی آن حضرت در سبک زندگی زنان است. در این پژوهش تلاش شد تا علاوه بر بیان اهمیت خانواده در اسلام، به بررسی سیره خانوادگی آن حضرت در سه بخش پرداخته شود، تا زنان با الگوگیری از ایشان در مسیر همیاری و تعامل گام بردارند و برای ساختن زندگی خوب بکوشند.

نائل شدن به مقامات و مراتب بالا، کسب فضایل و عنایات ویژه الهی و مشمول الطاف و رحمت خدا شدن، بی دلیل و اتفاقی باشد، بلکه به طور قطع باید عنایت حق تعالی را هم داشته باشد. حضرت خدیجه کبری (س) بانویی است که به لحاظ نسب، اصالت و شرافت دارد و از نظر کمالات و فضایل اخلاقی، بانویی کم بدیل به شمار می رود؛ ایثار، صبر و بردباری، ایمان پایدار، عفت، عقل و درایت، شجاعت و سخاوت بی بدیل از جمله خصال ستوده ایشان است. حضرت خدیجه (س) به فرمایش رسول اکرم (ص) در زمره چهار زن برگزیده عالم است. همچنین در زمره افرادی است که بهشت مشتاق اوست و خداوند و فرشتگان به او درود فرستاده است. خداوند متعال چنین مقدر کرد که حضرت خدیجه (س) با آن خلق و خوی شایسته، محرم حریم نبوت و امامت شود و جدة یازده ستاره پرفروغ آسمان ولایت و زعامت باشد. از طرفی دیگر تاج همسری حضرت محمد مصطفی (ص) و مادری بانوی دو سرا، حضرت زهرای اطهر(س) را بر سر نهد و بر این عزت و کرامتی که نصیبش شده، ببالد و بر اقران خویش مباهات کند. این همه تجلیل و بزرگداشت از مقام حضرت خدیجه (س)، ما را بر آن می دارد که اندکی درباره شخصیت و فضایل وی پژوهش کنیم و شاخصه ای که او را به چنین مرتبه ای رسانده است، برشماریم.

فراز و فرود هر جامعه ای به دست زنان و مادران جامعه است. زن در نگاه اسلام دارای جایگاه والا و ارزشمندی است. تاریخ اسلام آکنده از زنان نمونه و شایسته ای است که برای رسیدن به کمال سختی ها و مشکلات را تحمل کرده اند و سبب بقا و رشد اسلام شده اند. رسالت پیامبر اسلام (ص) و نقش فرهنگی که حضرت خدیجه (س) از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چراکه جامعه از دوران جاهلیت به دوران جدیدی قدم نهاد و مبارزه ای همه جانبه علیه تفکر و فرهنگ حاکم جاهلی صورت گرفت. ایشان با نقش آفرینی در حوزه های مختلف به ویژه حوزه تربیتی و اقتصادی، نماد اصالت بخشی اسلام به زن بودند. وی با گام برداشتن در مسیر صحیح و تلاش در جهت طهارت باطنی، الگویی برای جامعه امروز زنانی است که با تهاجم فرهنگی سازمان یافته توسط دشمنان روبه رو هستند. از نتایج و دستاوردهای پژوهش این است که تحول در جامعه، منوط به تحول در نظام یادگیری و تربیت است و در این نهادها، زن نقش بسیار سازنده ای دارد که حضرت خدیجه به خوبی این نقش را ایفا کرده اند. این مقاله به بررسی نقش فرهنگی حضرت خدیجه (س) بر پیشرفت اسلام با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش توصیفی تحلیلی می پردازد.

با گذشت زمان از زندگی حضرت خدیجه (سلام الله علیها) و عدم موافقت جامعه آن زمان نسبت به پذیرفتن اسلام راستین و مسلمان شدن ایشان، مخالفان برای مقابله با اسلام اقداماتی انجام داده اند و از هیچ کوششی دریغ نکرده اند. از جمله اقدامات آن ها، تحریف شخصیت های مهم و تأثیر گذار صدر اسلام مانند حضرت خدیجه (سلام الله علیها) بود؛ چراکه یکی از کارسازترین راه ها برای از بین بردن آثار افراد تأثیر گذار در اسلام، تحریف زندگی آن هاست. بنابراین لازم است با این گونه اقدامات دشمنان، مقابله کرد و نقشه های آن ها را خنثی کرد. این کار زمانی اتفاق می افتد که نسبت به تحریفات انجام شده، آگاهی لازم صورت بگیرد. در این راستا پژوهش پیش رو به روش توصیفی، ابعاد تحریف شدة شخصیت و سیرة حضرت خدیجه (سلام الله علیها) را بررسی کرده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تاریخ زندگی ایشان در چند بعد دچار تحریف شده است، از جمله: سن حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر اکرم، ازدواج با دو کافر، ثروت، اسلام آوردن و جایگاه و مقام.

حضرت خدیجه (سلام الله علیها) نمونة بارز یک انسان وارسته و عاشق ولیِ زمان خود بودند. ایشان تمام مال و هستی خود را در راه دفاع و آبیاری نهال نوپای اسلام فدا کردند. حضرت خدیجه (سلام الله علیها)، در برابر طوفان های سهمگین و اندوه های فراوان آغاز رسالت، برای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مایة آرامش بودند. این بانوی مکرمه نزد پیامبر اکرم و اهل بیت جایگاه ویژه ای داشتند که همواره به آن وجود پربرکت در موقعیت های متعدد مباهات می کردند. در این مقاله به روش توصیفی جایگاه و منزلت این بانوی مکرمه نزد پیامبر و اهل بیت بیان شده است تا بدین وسیله، شیعیان نیز بیش از بیش به شأن و جایگاه والای ایشان پی ببرند و موجبات رضایت و خشنودی خدا و پیامبرش فراهم شود. سلام خدا و جبرئیل بر حضرت خدیجه، یاری کردن دین خدا و پیامبر، اسلام آوردن، برترین زن جهان، بیعت با حضرت علی، شاهراه فضائل، سرور زنان قریش و شفاعت کننده از عناوینی است که پیامبر و اهل بیت درباره حضرت خدیجه بیان داشتند.

حضرت خدیجه(س) نخستین بانوی مسلمان بود که همواره در تمامی شرایط، پیامبراکرم(ص) را تصدیق و تأیید می کرد. این بانوی بزرگوار با مشارکت فعالانه اش در ترویج، تحقق و برپانگه داشتن آیین توحیدی اسلام، از پیامبر(ص) بسیار حمایت می کرد و این گونه، کارشکنی ها و سخت گیریی های مشرکان را کم اهمیت جلوه می داد. وی دارای امتیازات ویژه ای ازجمله انتساب به اهل بیت(ع) و محبوبیت در نزد خدا و پیامبرش بود. از طرف دیگر تعصبات جاهلی با این امتیازات مخالفت می کرد. لذا پس از رحلت رسول خدا(ص)، تلاش های بسیاری برای به فراموشی سپردن حضرت خدیجه(س) از طریق رفتار و گفتار و قلم صورت گرفت تا جایگاه این بانوی نمونه را بی ارزش جلوه دهند. ازاین رو بررسی برخی از علل مهجوریت ام المؤمنین در تاریخ اسلام ضروری به نظر می رسد که نتیجه آن، زدودن غبار تحریفات از صفحات تاریخ است تا نام و یاد شخصیت های مهمی همچون خدیجه(سلام الله علیها) به طورکلی از تاریخ اسلام محو نشود.

در تاریخ با شخصیت هایی وجود دارند که با فداکاری های خود خدمات زیادی به جامعه بشری ارائه دادند. یکی از این نمونه ها، حضرت خدیجه (س) همسر حضرت محمد (ص) پیامبر مکرم اسلام است. در دوران جاهلیت که برای زن ارزشی قائل نمی شدند و زن را ناچیز می شمردند، ایشان توانست در اقتصاد و سیاست کشور خود، تأثیرگذار باشد و با لقب های طاهره و عفیفه شناخته شود. نقش این بانو در تاریخ اسلام بسیار دارای اهمیت است؛ شخصی که در بحرانی ترین دوران در کنار پیامبر (ص) بود و ایشان را یاری کرد. هدف از این پژوهش آشنا شدن با تأثیر حضور اقتصادی و سیاسی حضرت خدیجه (س) در پیشبرد اهداف اسلام است. پژوهش حاضر به نقش اشتغال و کارآفرینی این بانوی بزرگوار در جامعه خود و مجاهدت های اقتصادی ایشان در راه خدا پرداخته است. همچنین جایگاه ایشان در عرصه سیاست قبل و بعد از ازدواج با حضرت محمد (ص) و حمایت های ایشان از پیامبر (ص) به گونه های مختلف و ولایتمداری ایشان بیان شده است. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از متون دینی گردآوری شده است.

در این نوشتار درباره مقام و منزلت حضرت خدیجه (سلام الله علیها) قبل از اسلام و بعد از اسلام و ازدواج با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بحث شده است تا بتوانیم با ایشان بیشتر آشنا شده و این بانوی بزرگوار را به عنوان الگوی زندگی معرفی کرده باشیم. زنی که با وجود این همه عزت و احترام که قبل از اسلام و ازدواج با پیامبر داشت، بعد از اسلام و ازدواج با پیامبر این جایگاه را از دست داد. حضرت خدیجه تمام ثروتش که مثال زدنی بود را دو دستی در راه اسلام خرج کرد و با همه سرزنش ها و فشارهای روحی، باز هم در راه رضای خدا و اسلام ثابت قدم و استوار ماند. همچنین ایشان مایه آرامش پیامبر بود.

در هنگامه بررسی فعالیتهای فرهنگی درمی یابیم که برخی عوامل، تأثیر مهمی در آن فعالیتها دارند. در بین این عوامل، امور مالی تأثیر شگرف و بی بدیلی را دارد؛ به نحوی که تبیین، حفظ و نشر فعالیتها، وابسته به این امر است. به همین جهت مراکز و صاحبان فرقه ها و نحله ها به این امر توجه خاص داشته و برای رسیدن به اهداف خود از آن بهره های بی شائبه برده اند. با توجه به شرایط پیامبر (صلی الله علیه وآله) همچون تنهایی، وجود دشمنان متمول بسیار، ایمان ضعیف مردم، کمک های مالی نقش دوچندانی نسبت به شرایط دیگر داشته است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی به این مهم پرداخته است و تأثیر کمک های مالی در ترویج دین اسلام را که در صدر اسلام توسط ثروت حضرت خدیجه (سلام الله علیها) صورت گرفته، بررسی کرده است از جمله: معرفی، جذب، حفظ و تبلیغ دین.

حضرت خدیجه(س) اولین همسر پیامبر اسلام(ص) بوده که به پشتوانه او، اسلام رشد و گسترش یافت. شناخت جلوه های رفتاری حضرت خدیجه(س) در خانواده به عنوان بانوی برجسته اسلام لازم است؛ چراکه قطعاً نائل شدن انسان به مراتب و فضائل اخلاقی به راحتی ممکن نیست و الگو گرفتن از ایشان در مسیر رشد و تعالی راهنما و راهگشا خواهد بود. پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای به توصیف و تحلیل داده ها پرداخته است. با جستجو در منابع تاریخی، درصد پاسخ به این سؤال است که جلوه های رفتاری حضرت خدیجه(س) در خانواده چگونه بوده است؟ آنچه در این پژوهش به آن اشاره شده این است که فضائل اخلاقی حضرت خدیجه(س) از جمله حیا و پاکدامنی ایشان، بخشش و حمایتشان، ایمانش به پیامبر خدا(ص) و انتخاب او به عنوان همسر، استقامت او در سختی های مسیر پر فراز و نشیب رسالت، نه تنها در رشد فضائل و مقام او، بلکه در خانواده نیز تأثیر داشته است؛ چنان که باور و ایمان به پیامبر خدا(ص) موجب انجام کامل وظایف همسری و عشق میان او و پیامبر(ص) بوده است. بنابراین داشتن چنین ویژگی هایی در ایشان، باعث بروز رفتارهایی در خانواده شد که به عنوان جلوه های رفتاری حضرت خدیجه (س) بوده است.

با توجه به نقش بسیار مهم زنان در اجتماع و لزوم الگوبرداری صحیح، در این تحقیق «منزلت اجتماعی زن مسلمان مطابق با سبک زندگی حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) به روش توصیفی تحلیلی و تطبیق بر متون نقلی و تاریخی بررسی شده است و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای است. جایگاه و نقش حضرت خدیجه (سلام الله علیها) در سخت ترین دوران تاریخ اسلام بر کسی پوشیده نیست؛ او در دوران بعثت با حمایت های مادی و معنوی خویش از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، نقش مهمی را در تثبیت و گسترش اسلام ایفا کرد. او یک الگوی نمونه برای زنان و مردان جامعه است؛ چراکه در وجود ایشان ارزش ها و کمالات انسانی فراوان بوده است. او تمام ثروت، امکانات اقتصادی و هستی خویش را در راه رضای حق بخشید و نیز با حمایت های روحی، روانی و اجتماعی از پیامبر در ترویج اسلام و پیشبرد اهداف آن نقش بسزایی داشت. همچنین او با این کار نام خویش را به عنوان الگوی واقعی و راستین تاریخ آفرینش ثبت کرد. پذیرش اسلام و حراست از آن، بیعت با ولی زمانه، حمایت های مالی و عاطفی، امر به معروف و نهی از منکر، هجرت و اشتغال زایی از ابعاد الگوبرداری از حضرت خدیجه است.

مقاله ی حاضر به بررسی وجه تسمیه و معناشناسی اسمِ حضرت خدیجه (سلام الله علیها) (متوفی 10 بعثت) می پردازد. اسم، پدیده ی مهم فرهنگی و اجتماعی است که پیش از تولد تا پس از مرگ با انسان همراه است. این عنصر در باورهای دینی، ملی، ادبی، فکری و تاریخی افراد جامعه ریشه دارد. مردم به اسم نیک خود مباهات می کنند و می کوشند تا برای فرزندانشان نام مناسب برگزینند. بسیاری از مباحث مهم اجتماعی، جغرافیایی و اقتصادی را می توان در قالبِ اسم بیان کرد. نامِ یک شخص می تواند با منش و کردار او هم سو باشد، تا آن جا که به هویت او تبدیل شود. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این پرسش اصلی است که مهم ترین علت انتخاب اسمِ حضرت خدیجه (سلام الله علیها) چیست؟ براساس دستاورد تحقیق از آنجایی که در میان اقوام تازی، نامگذاری حق پدر بود و یکی از دلایل گزینش نام، پیشه ی پدر یا یکی از نیاکان به عنوان نام فرزند انتخاب می شد، پس می توان ادعا کرد که نام حضرت خدیجه (سلام الله علیها) از شغل خانوادگی و اجدادی وی مقتبس شده است؛ زیرا اقوام تازی پیش از اسلام، مانند دیگر اقوام سامی، به تبارنامه اهمیت بسیار می بخشیدند و جد حضرت خدیجه، «قصی» سقایت (آبرسانی به حاجیان) و رفادت (اطعام و غذا رسانی به حاجیان) را برعهده داشت.

خدیجه کبری (س) از پدر و مادری متولد شد که هر دو قریشی بودند. سبقت حضرت خدیجه (س) از میان زنان به اسلام، بیانگر اوج مقام این بانو در ایمان و اعتقاد به رسالت پیامبر اکرم (ص) است و نشان دهنده این است که در اسلام، برای کسب کمالات معنوی و باورهای الهی فرقی بین زن و مرد نیست. آشنایی و ازدواج خدیجه با پیامبر، یاری کردن پیامبر خدا چه قبل از بعثت و چه در آغاز وحی و چه پس از بعثت، خواندن اولین نماز جماعتی که با پیامبر همراه علی(ع) در مسجد الحرام بر پا کردند، حمایت ها و نقش فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بی بدیل او در شروع دین مبین اسلام و جایگاهی که در دل پیامبر خدا باز کرد همه حکایت از منزلت والای ایشان دارد. پیامبر(ص) تا آخر عمر از خدیجه به بزرگی یاد می کردند. هچنین امام حسن (ع) و نیز امام حسین (ع) به جدّه خود یعنی خدیجه کبری افتخار می کردند. خدیجه (س) برای همه نسل ها ظرف امامت است؛ چراکه از نسل اوست که امامت به وجود آمده و هنوز امتداد دارد. حضرت خدیجه (س) الگوی کاملی برای همه زنان در امر شوهرداری است. هدف این مقاله، بیان کردن گوشه ای از نقش و خدمات خالصانه این مادر مؤمنه بزرگ صدر اسلام به رشد و گسترش اسلام است.

سخن از خدیجه(س)، سخن از یک دنیا عظمت، پایداری و استقامت در راه هدف است. در عظمت مقام او همین بس که از میان تمام بانوان اهل بهشت، پس از دخت والا مقامش حضرت فاطمه زهرا (س)، ایشان و حضرت مریم و آسیه برترین و والاترین هستند. شخصیت حضرت خدیجه (س)، دارای ابعاد مختلف و والایی است که پرداختن به هر یک از آن ابعاد، بیانگر الگو و سرمشقی نیکو برای بانوان مسلمان است. خدیجه از بزرگترین بانوان اسلام به شمار می رود؛ او اولین زنی بود که به اسلام گروید؛ چنان که علی بن ابی طالب (ع) اولین مردی بود که اسلام آورد؛ اولین زنی که نماز خواند، خدیجه بود؛ او انسانی روشن بین و دور اندیش بود. باگذشت، علاقه مند به معنویات، وزین و با وقار، معتقد به حق و حقیقت و متمایل به اخبار آسمانی بود. همین شرافت برای او بس که همسر رسول خدا (ص) بود و گسترش اسلام به کمک مال و ثروت او تحقق یافت. خدیجه از کتب آسمانی آگاهی داشت و علاوه بر کثرت اموال و املاک، او را «ملکه بطحاء» می گفتند. خدیجه (س) از نظر عقل و زیرکی نیز برتری فوق العاده ای داشت و مهم تر اینکه حتی قبل از اسلام وی را «طاهره » و «مبارکه » و «سیده زنان » می خواندند. جالب این است او از کسانی بود که انتظار ظهور پیامبر اکرم (ص) می کشید و همیشه از ورقه بن نوفل و دیگر علما، جویای نشانه های نبوت می شد. اشعار فصیح و پر معنای وی در شأن پیامبر اکرم (ص) از علم و ادب و کمال و محبت او به آن بزرگوار حکایت می کند.

در تاریخ پر فراز و نشیب اسلام، کمتر بانویی در جامعه زنان همچون حضرت خدیجه (س) همسر بزرگوار رسول خدا(ص) درخشیده است. بهره مندی از صفات عالی انسانی و رفتار برخاسته از بینش متعالی او، چنان شخصیتی از وی ساخته که تا سال ها پس از رحلت جانسوزش، هرگاه پیامبر اکرم(ص) نام او را می شنید، اشک بر گونه های مبارکش جاری می شد و از او به بزرگی یاد می کرد. این مقاله که به روش کتابخانه ای انجام گرفته است، به بررسی این سؤال پرداخته است که چه فضائل و ویژگی هایی باعث شده تا حضرت خدیجه (س) به عنوان برترین بانوی اسلام معرفی شود؟ زنان چگونه می توانند از فضائل آن حضرت الگوگیری کنند؟ مقاله پیش رو به بررسی شخصیت و ویژگی های آن بانوی بافضیلت پرداخته است از جمله: ایمان و اعتقاد راسخ، نجابت و پاکدامنی، حق جویی و حق پذیری، ایثار و فداکاری، حسن رفتار با همسر، راستی و درستی، مقاومت و صبوری. این اوصاف وی را به عنوان یکی از بهترین الگوهای کمال و جمال انسانی برای همه مسلمانان به ویژه بانوان حق طلب مطرح می سازد.

در تاریخ صدر اسلام، برخی از مخالفان به دلیل کمرنگ سازی شأنیت حقیقی حضرت خدیجه (س) و عدم دسترسی سایر مسلمانان به حقایق زندگی ایشان، اقدام به جعل روایاتی در این زمینه کردند و با نشر این اکاذیب و رسوخ دادن آن به تاریخ، سعی در مخدوش کردن چهره ایشان داشتند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانه ای و نرم افزاری، استناد به آیات قرآن و روایات، دلایل عقلی و شواهد تاریخی با تکیه بر آرای اهل سنت در زمینه واکاوی این روایات به این نتایج دست یافته است که: اولاً: حضرت خدیجه(س) جزء پیشگامان در اسلام و ایمان به پیامبر(ص) بوده است، ثانیاً: برتری ایشان بر سایر زنان عالم در منابع معتبر شیعه و سنی مورد توافق است، ثالثاً: ایشان محبوبترین همسر پیامبر(ص) بوده و هنگام ازدواج با ایشان از سنی مناسب و بهترین شرایط برای ازدواج برخوردار بوده است، رابعاً: نقش سرنوشت ساز حضرت خدیجه(س) در حمایت های گوناگون مالی از پیامبر(ص) برای پیشبرد اهداف اسلام و قرآن همواره مورد تأکید شیعه و اهل سنت است.

جایگاه و نقش حضرت خدیجه (س) در سخت ترین دوران تاریخ اسلام بر کسی پوشیده نیست. ایشان در دوران بعثت به خاطر خدمت هایی که به پیامبر اکرم(ص) داشته است، نقش مهمی را در تثبیت و گسترش اسلام ایفا کرد. خدیجه (س) الگویی نمونه برای زنان و مردان جامعه است؛ چراکه در وجودشان ارزش ها و کمالات انسانی فراوان بود و با بخشیدن دارایی و یار و یاور پیامبر بودن، حامیِ دلسوزی بودند. حضرت خدیجه (س) اولین بانویی بود که اسلام آورند و به ولایت امیرمؤمنان حضرت علی (ع) اقرار کرده و جزء اولین نمازگزاران بودند. ایشان تمام هستی خویش را در راه رضای الهی بخشیده و با حمایت های مادی و معنوی از پیامبر در ترویج اسلام و گسترش آن نقش مهمی داشت و با این کار، نام خود را به عنوان الگوی واقعی و راستین در تاریخ ثبت کردند. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای نوشته شده است و هدف از نوشتن آن، شناساندن حضرت خدیجه (س) به عنوان بزرگ بانوی اسلام و حامی پیامبر (ص) در سخت ترین شرایط بوده که می تواند الگویی موثر برای حال و آیندگان باشد.

حضرت خدیجه (س) نخستین بانویی است که به پیامبر اسلام ایمان آورد و مایة آرامش، تسکین قلب و تأیید و تصدیق کنندة پیامبر اکرم(ص) شدند. ایشان، مادر اهل ایمان و ام المؤمنین بودند که همه اموال و دارایی های خود حتی هستی شان را در راه خدا و رسولش بذل کردند. این بانوی بزرگوار از چنان مقام و جایگاه والایی برخوردار بودند که خداوند در آیات قرآن از جمله آیه 42 آل عمران، 132 طه و. . . به جایگاه ایشان اشاره کرده است. مقام ویژه این بانوی با عظمت نه تنها در آیات بلکه در روایات، ادعیه، زیارت نامه ها، خطبات و حتی منابع اهل سنت نیز نمودار شده است. اهداف مد نظر از این پژوهش هم راستا با خرسند سازی پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت ایشان است؛ چراکه آن ها یاد و نام این بانو را همواره می پسندیدند. از سویی بیان فضائل و مقامات خدیجه (س)، می تواند راهگشای کل جامعه ی اسلامی باشد و الگوی زیبایی برای جامعه ی ایمانی قرار گیرد؛ چراکه بنابر شهادت پیامبر اکرم(ص)، خدیجه (س) از کامل ترین زنان و بهترین الگویی است که فضائل و مقامات او به حد کمال رسیده است. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی به رشته تحریر درآمده است.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) برای اصلاح عقیدتی، اخلاقی، و مبارزه با مفاسد اجتماعی راهی دشوار در پیش داشت، در حالی که اغلب جامعه در قالب تکفیر یا نفاق روبه روی ایشان قرار گرفته بودند. در این شرایط همسران ایشان، هم به عنوان یک زن و هم به عنوان یک همسر، نقش مؤثری در تحولات جامعه به عهده داشتند. از جمله تأثیرگذارترین آنها ام المؤمنین خدیجه کبری (سلام الله علیها) را می توان نام برد. این پژوهش به روش کتابخانه ای و به شیوه تحلیلی توصیفی با هدف شناخت بیشتر حضرت خدیجه (سلام الله علیها) به عنوان الگویی فرازمانی و فرامکانی صورت گرفته و در صدد پاسخ به این سؤال است که وجوه شخصیتی خدیجه کبری (سلام الله علیها) چه نقشی در همراهی ایشان با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) داشته است. در نهایت این نتیجه حاصل شد که حضرت خدیجه (سلام الله علیها) بانویی آگاه و پاکدامن بود که بصیرت و اندیشه ای ژرف داشت و با حمایت های روحی، عاطفی و اطاعت همه جانبه از رسول خدا، بدون هیچ چشم داشتی در مسیر حق کوشید، و با بذل اموال خود باعث حفظ یاران اسلام در مقابل دشمنان و زمینه ساز شکوفایی اسلام بود. البته آنچه خدیجه را خدیجه کرد تنها برخورداری از اموال و اوصاف نیکو و تن ندادن به فرهنگ جاهلی نبود، بلکه بهره جستن از آنها در مسیر حق بود.

در هنگامه بررسی تاریخ صدر اسلام در می یابیم حضرت خدیجه (سلام الله علیها) یکی از مهم ترین شخصیت هایی هستند که در عصر خود و در اسلام نقش بی بدیلی داشته اند. بر اساس آیات قرآن کریم و منابع معتبر تاریخی، منافقین یکی از خطرناک ترین جریاناتی بودند که از صدر اسلام تاکنون، ضربات جبران ناپذیری را به اسلام و مسلمانان وارد کرده اند. یکی از اقدامات آن ها، دستبرد به تاریخ زندگی حضرت خدیجه بوده است. با توجه به جایگاه ایشان در نزد پیامبر(صلی الله علیه آله و سلم)، ویژگی های اعتقادی و اخلاقی و همچنین شرایط زندگی ایشان در قبل و بعد از اسلام، مطرح کردن ایشان باعث معرفی اسلام راستین و مشخص شدن جریان نفاق می شود. منافقین نیز به این مهم پی برده و دست به تحریف تاریخ زندگی این بانوی ارجمند می برند. این دستاورد مطالعاتی با روش توصیفی تحلیلی توانست در مسیر بیان علل دستبرد منافقین در تاریخ زندگی حضرت خدیجه، به علل مهمی دست پیدا کند همچون: کاستن مقام و منزلت حضرت خدیجه (سلام الله علیها)، کم رنگ جلوه دادن نسب اهل بیت (علیهم السلام)، جعل جایگاه والا برای بعضی دیگر از همسران پیامبر، فراموش شدن نام و یاد ایشان و جلوگیری از توجه مردم به حضرت خدیجه (سلام الله علیها).

حضرت خدیجه (س) اولین بانوی مسلمان و همسر پیامبر اکرم دارای فضایل فراوانی است. مجاهدی مقاوم و صبور، مخلص، همسری خردمند، مدبر، مهربان و مادر حضرت فاطمه (س) هستند. نقش بی نظیر شخصیت معنوی و تربیتی، اجتماعی و اقتصادی حضرت خدیجه (س) در پیشبرد اهداف دین اسلام حائز اهمیت است. تاریخ گواهی می دهد در سخت ترین شرایط که مسلمانان مورد هجمه مشرکان مکه قرار داشتند و در شعب ابی طالب محاصره اقتصادی شدند، در همه این دوران سخت، حضرت خدیجه (س) در کنار پیامبر اکرم (ص) ایستادند. این پژوهش ضمن بیان گوشه ای از فضایل معنوی و اخلاقی حضرت خدیجه، در پی تبیین این سئوال اصلی است که جایگاه و نقش حضرت خدیجه (س) در تبلیغ و ترویج اسلام چیست؟ بیان شد که نقش معنوی و تربیتی و نیز اقتصادی در انفاق اموال خویش و حمایت از مسلمانان در شعب ابی طالب و همراهی پیامبر (ص) در تمام شرایط سخت صدر اسلام، تأثیر بسزایی در ترویج و رشد اسلام ایفا می کند. پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی تحلیلی و از منابع کتابخانه ای استفاده شده است.

در تاریخ ادیان و دنیا، زنان موفق و برتری حضور دارند که جلوه های زندگی آنها می تواند جایگزین الگوبرداری های نادرست جوانان در این زمان باشد. در اندیشه اسلام، الگوهای زیادی وجود دارد که بانوان نیز جایگاه خاص و ویژه ای به خود اختصاص داده اند که نمونه بارز آن را می توان حضرت خدیجه (سلام الله علیها) نامید. در این مقاله با توجه به جایگاه برتر حضرت خدیجه، فضائل و جلوه های زندگانی آن بزرگوار به وسیله قرآن و روایت ها بررسی می شود تا خروجی آن بتواند الگوی زیبایی باشد تا در این جولانگاه الگوهای سست و پوچ، این گونه الگوهای برتر برای جوانان مورد استفاده قرار گیرد. مطالب این مقاله به روش کتابخانه ای جمع آوری شده است.

تاریخ اسلام مملو از زنان نمونه ای است که هر کدام در زمان خود راه کمال را پیموده و باعث بقا، پایداری، رشد و تکامل اسلام شدند. در این میان، نقش بانویی به چشم می خورد که اگر حمایتهای بی بدیل او نبود، شاید جریان اسلام به این صورتی که است تحقق نمی یافت. حضرت خدیجه، قبل از بعثت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) یعنی در سال های جاهلیت، زندگی خود را با پیامبر اکرم آغاز کرده است؛ سال هایی که کرامت زنان نادیده گرفته می شد، دختران زنده به گور شده، فساد، فحشا، خرافه و شرک رایج و مرسوم بود و سراسر جامعه را فرا گرفته بود. رفتار و اعمال خدیجه کبری (سلام الله علیها) در این دوران، نشانگر شخصیت والای ایشان است؛ زیرا او هرگز دامن خود را به این مسائل آلوده نساخت و به عنوان طاهره قریش، الگوی زنان و به عنوان تاجری موفق، الگوی مردان هم عصر خویش بود. خدیجه (س) در طول 25 سال زندگی مشترک با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همه جانبه از ایشان پشتیبانی می کرد. با نقشی که ایشان در آن سال ها داشتند، هر یک از حمایتهای مادی و معنوی و دیگر حمایتهای این بانو، باعث تحکیم و پیشبرد اهداف اسلام شد.

در تاریخ اسلام، بر نقش سرنوشت ساز حضرت خدیجه(س) در تسکین آلام پیامبر(ص) برای پیشبرد اهداف اسلام و قرآن تأکید شده است. تاریخ بیانگر حمایت بی دریغ و شجاعانه ایشان از پیامبر(ص) در مقابل آزار دشمنان و انبوه مشکلات است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، استفاده از منابع کتابخانه ای و نرم افزاری، استناد به آیات قرآن و روایات، دلایل عقلی و شواهد تاریخی درصدد واکاوی نقش این بانوی بزرگوار در زدودن غم و اندوه پیامبر(ص) در مقابل آزار دشمنان با تکیه بر آرای اهل سنت است و به این نتایج دست یافته است: اولاً خدیجه(س) در تمام طول زندگی، به عنوان مشاوری خردمند، همراه و همدل پیامبر(ص) بود ثانیاً: ایشان با گفتار (تصدیق و تأیید)، کردار (دعوت به آرامش، صبر و پایداری، ایمان به غیب) و اموال خود، از رسول خدا(ص) حمایت می کرد ثالثاً: با همدلی، غمخواری و حمایت همه جانبه از ایشان، علاوه بر دلگرمی و ایجاد امید، آلام حضرت را در مقابل آزار دشمنان و تهدید کافران، تسکین می داد.

آنچه از شرح حال زندگانی حضرت خدیجه(س) از منابع مهم تاریخی و روایی به دست می آید، نشان از شخصیت والای ایشان در عصر جاهلیت و در صدر اسلام دارد. آن حضرت با نگاهی فراتر از عصر و زمان خود، در حالی زندگی مشترک خود را با پیامبر اسلام(ص) آغاز کرد که جامعه آن روز سرزمین عربستان، از فرهنگ و تمدن دور بوده و زن در جامعه جایگاهی نداشته است. رسول خدا(ص) در ابتدای رسالت، در شرایط سختی به سر می برد به طوری که یارای اظهار نبوت خویش را نداشت. حضرت خدیجه (س) به عنوان اولین حامی و مونس در تمامی لحظات و موقعیت ها از همسر خود پشتیبانی کردند به طوری که تمامی اموال و اعتبار اجتماعی خود را در راه مصالح اسلام صرف کردند. بی تردید زنان مسلمان با الگو گیری از شخصیت ارجمند و نقش های مختلف ایشان در عرصه های ایمانی، همسرداری، تربیت فرزند، مدیریت در امور، فعالیت اقتصادی و اجتماعی، می توانند در جهت رشد و ارتقاء خانواد و خود، گامی اساسی بردارند. با توجه به اهمیت و ضرورت شناخت جایگاه و موقعیت این بانوی مخلص که در تکوین بنای اسلام و پیشرفت آن گام برداشتند، در این مقاله سعی شده تا جایگاه ممتاز و نقش مؤثر و ویژه ای که آن حضرت در دوران حیات خود ایفا کردند، بررسی شود.

الگو داشتن یکی از مهم ترین عواملی است که باعث تأثیر در سبک زندگی می شود؛ به نحوی که تمام مراکز و نهادهای فرهنگی در جهان، برای جهت دهی سبک های زندگی به معرفی الگو برای جوامع خود می پردازند. حضرت خدیجه (س) شخصیتی ممتاز در اسلام هستند. معرفی ایشان به عنوان الگو در سطح جامعه اسلامی تأثیر بسزایی خواهد داشت. در این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، آثار الگو قرار دادن حضرت خدیجه (س) بررسی شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که الگو قرار دادن و معرفی حضرت خدیجه (س) به جوانان، می تواند گام مؤثری در ترویج سبک زندگی اسلامی باشد که از سفارشات مقام معظم رهبری است.

حضرت خدیجه (س) در نزد خداوند، پیامبر و اهل بیت (ع) از جایگاه والایی برخوردار بوده و آشنایی با تمام ابعاد زندگی آن بانوی بزرگوار دارای اهمیت ویژه ای است؛ اما برخی از ابعاد زندگی ایشان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال درباره بستگان حضرت خدیجه (س) در منابع متأخر و پژوهش های معاصر اطلاعات چندانی وجود ندارد و در حقیقت این بعد از زندگی حضرت خدیجه (س) (بعد خانوادگی) ناشناخته مانده است. بنابراین پرداختن به این موضوع ضرورت و اهمیت زیادی دارد، البته دامنه پژوهش حاضر محدود به بررسی بستگان خدیجه (س) به جز فرزندان ایشان است؛ زیرا درباره فرزندان آن بانوی بزرگوار تحقیق بیشتری صورت گرفته است. در پژوهش حاضر که با تکیه بر منابع متقدم و کهن انساب صورت گرفته، روشن می شود که درباره بستگان خدیجه (س) منابع بسیار محدودی وجود دارد و بیشترین اطلاعات درباره بستگان ایشان مربوط به نیمه دوم قرن دوم هجری و اوائل قرن سوم هجری و در دو کتاب «جمهره النسب» ابن کلبی (م. 204 ق) و «نسب قریش» مصعب بن عبد الله زبیری می باشد و این دو منبع، مأخذ اصلی اطلاعات دیگر منابع بوده است. در این پژوهش ابتدا درباره بستگان حضرت خدیجه (س) تحقیق شده، سپس سیر تطور منابع در طول تاریخ مورد بررسی قرار گرفته و در ادامه چگونگی تأثیر منابع متقدم در منابع پسین پیگیری شده و سپس شرح حال مختصری از برخی از بستگان حضرت خدیجه (س) آمده و در انتهاء نمودار منابع حاوی اطلاعات بستگان ایشان به ترتیب قدمت ترسیم شده است و در نهایت موضع خویشاوندان خدیجه (س) در برابر پیامبر (ص) بیان شده است. آشنایی با بستگان و خویشاوندان نزدیک حضرت خدیجه (س) و همچنین آگاهی از نحوه برخورد و موضع گیری آنها در برابر پیامبر (ص) از دستاوردهای این پژوهش می باشد.

زنان همواره سنگ زیر بنا و بنیادین اجتماعات بشری اند. به همین جهت گرایش، تمایل و خواسته های ایشان در اجتماع، منشأ اثر و تحولات بزرگی بوده است. حضرت خدیجه نقش مهمی در هدایت و حمایت اسلام و اهداف مقدس پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) داشته است. او در جامعه خود به عنوان یک الگوی زن برتر تأثیر بسزایی در گسترش صفات نیک انسانی داشته است. سخاوت و کرامت، عفت و پاکدامنی، عطوفت و مهربانی، صبر و استقامت، راستگویی، توجه به مستمندان و ایتام، به ویژه مادر حضرت زهرا (سلام الله علیها) بودن از جمله فضیلت های پسندیده ای است که حضرت دارا بودند. این فضلیت ها باعث شد حضرت منسوب به القاب و کنیه هایی شوند. در تحقیق حاضر پس از آشنایی اجمالی با زندگی حضرت خدیجه که در برگیرنده ولادت، ازدواج و فرزندان، وفات حضرت است، به بررسی القاب حضرت خدیجه چون طاهره، صدیقه، مرضیه و. . . پرداخته شده و سپس کنیه های آن حضرت چون ام الزهرا، ام المومنین و. . . بیان شده است. هدف از پرداختن به این موضوع آشنایی با سیره و الگوی بزرگان همچون حضرت خدیجه (سلام الله علیها) است که می تواند راهگشای مسائل در رسیدن به تجارب زندگی باشد. اسلام با معرفی الگوهای راستین در کنار نمونه های دروغین هرگونه هم سویی با الگوهای کاذب را بر حذر داشته است.

حضور فعال بانوان مبلغ در عرصه های مختلف تبلیغ و گسترش دین اسلام از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در جامعه پر چالش امروز، نیاز به آن به خوبی احساس می شود. برای اینکه بانوان مبلغ به خوبی از عهده این وظیفه برآیند، ضروری است برای آنها یک الگوی نمونه معرفی شود. هدف محقق نیز شناساندن شخصیتی مانند حضرت خدیجه (سلام الله علیها) به عنوان الگویی تمام عیار برای بانوان مبلغ است. این تحقیق به روش توصیفی و در سه قسمت، در صدد بیان ویژگی های فردی، خانوادگی و اجتماعی حضرت خدیجه (سلام الله علیها) است؛ ویژگی هایی همچون آگاهی از اوضاع جامعه، ایجاد فضای عاطفی در خانواده و حضور در صحنه که هر کدام برای بانوان مبلغ راهگشا خواهند بود.

رسالت پیامبر اسلام به عنوان رسالت کل انبیاء است که نتیجه آن، تبیین طریق هدایت بشریت تا قیامت است. در هنگامه ی بررسی عوامل مؤثر در تثبیت رسالت پیامبر (صلی الله علیه و آله ) در می یابیم که حضرت خدیجه( سلام الله علیها) عامل مؤثر و بی بدلیل در این افق بوده است. لذا در پژوهش حاضر تلاش شده است به روش توصیفی تحلیلی، نقش حضرت خدیجه( سلام الله علیها) در تثبیت رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله ) در ابعاد مختلف اعتقادی، عاطفی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مورد بررسی قرار گیرد. یافته ها نشان می دهد که اگر حمایت های همه جانبه حضرت خدیجه( سلام الله علیها) در سخت ترین دوران بعثت نبود، دعوت پیامبر پیشرفت چشمگیری نداشت.

زندگانی رسول اکرم(ص) به مثابه پیامبر دین اسلام، هماره مورد توجه محققان به ویژه خاورشناسان بوده است. در میان اهل بیت پیامبر اسلام، شخصیت نخستین همسر ایشان، حضرت خدیجه (س) و کوشش های او در راستای نشر و تقویت اسلام محطّ بحث قرار گرفته است. به همین روی در آثار خاورشناسان فراز و فرود زیست حضرت خدیجه نمود زیادی داشته است. ابعاد زندگانی وی از زوایایی قابل بحث و بررسی است. بعضی از خاورشناسان، پیامدهای رحلت خدیجه همسر پیامبر را در آثار خویش مورد کنکاش قرار داده اند. بر همین پایه، این نوشتار با هدف بازخوانشی بر تولد، وفات حضرت خدیجه، اندوه رسول اکرم در فقدان او، فضایل حضرت خدیجه به مطالعه و نقد نظرگاه خاورشناسان درباره تبعات روحی و اجتماعی رحلت حضرت خدیجه نیز پرداخته است. این پژوهش با همین هدف و از رهگذر توصیفی تحلیلی منتج به نتایج پیش رو شد؛ اولاً تحلیل آرای مستشرقان پیرامون زندگانی حضرت خدیجه (س) نشان می دهد بیشتر نظرات ایشان در راستای ارزیابی حوادث زمان پیامبر و شخصیت حضرت خدیجه است. ثانیاً بعضی از آرای مستشرقان گرچه هم راستا با منابع اصیل تاریخی است، ولیکن مطالب نااستوار نیز در اثنای آثار ایشان قابل شناسایی است؛ ثالثاً به باور ما تفاوت نگرش میان محققان جهان اسلام و غرب از یک طرف و برخورد گزینشی با منابع و غرض ورزی از دیگر سو دیدگاه های بعضاً متناقض درباره پیامدهای رحلت حضرت خدیجه (س) ایجاد کرده است.

در قرآن کریم نام حضرت خدیجه (س) به عنوان یکی از زنان مؤمن رشد یافته آورده شده است که در برهه ی ابتدایی اسلام می زیسته است. درباره ی این حضرت، ویژگی های مهم و متعددی در قرآن کریم و روایات مطرح شده است. از جمله این ویژگی ها، می توان به طاهره، کرامت، سبقت در ایمان و. . . اشاره کرد که اهم این ویژگی ها و خصوصیات، احسان و بذل اموال خویش نسبت به پیامبر اکرم (ص) است. به طور کلی، حضرت خدیجه (س) در ابعاد گوناگون انسانی، شخصیتی والا و ارزشمند داشت که به عنوان الگویی شاخص و ارزشمند برای تمام انسان-ها به ویژه بانوان است. تحقیق حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با شیوه کتابخانه ای و با اتکا به قرآن کریم و روایات، ابتدا به توضیح مختصری از زندگی حضرت خدیجه (س) پرداخته است تا زوایایی از زندگی ایشان برای خوانندگان مکشوف شود. سپس با بیان ویژگی های مثبت آن حضرت، ویژگی بارز و برجسته ی ایشان را شناسایی کرده و به توضیح و تبیین آن پرداخته است.

حضرت خدیجه (سلام الله علیها) جایگاه بی بدیلی نزد پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله و سلم) داشتند که به روش های مختلف آن را نشان داده و به صورت عملی مطرح کرده است. یکی از اموری که می توان یه وسیلة آن به جایگاه حضرت خدیجه (سلام الله علیها) پی برد، ازدواج های پیامبر است. تعدد ازدواج های پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) با اهداف مختلفی صورت می گرفته است. گاهی این ازدواج ها به دلیل از بین بردن دشمنی با قبیله ها بود، گاهی برای سرپرستی و محافظت از زنان بی سرپرست و فرزندان مسلمانانی که در جنگ ها به شهادت رسیدند، گاهی به دلیل مقابله با سنت های غلط و جاهلی بوده است. این مقاله به روش توصیفی به بررسی اهداف ازدواج های پیامبر اکرم پرداخته تا جایگاه والای این بانوی بزرگوار، حضرت خدیجه (سلام الله علیها) نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) بهتر شناخته شود.

حضرت خدیجه(س) در زمان جاهلیت متولد شده و در همان جامعه رشد کرد. با وجود ارزش های ضد اخلاقی حاکم بر جامعة عرب، او صاحب صفات و سجایای اخلاقی انسانی بود. از طرف دیگر او فردی توانمند در عرصه های اقتصادی و اجتماعی بود و جایگاه رفیعی در بین مردم داشت. بعد از ازدواج با پیامبر(ص) از جایگاه اقتصادی، اجتماعی و ویژگی های انسانی خود در جهت حمایت از دین الهی و جایگاه پیامبری بهره برد. همچنین ایشان در مقام همسر، تلاش کرد تا در الگوسازی یک خانواده نمونه نیز موفق باشد. بررسی حمایت های اقتصاد حضرت خدیجه(س) به عنوان یک همسر و همکار در امر رسالت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف از تحقیق، فهم تأثیر حمایت های اعتقادی، اقتصادی، اجتماعی، عاطفی و معنوی و تربیتی حضرت خدیجه(س) در پیشبرد اسلام است. برای شناخت این مقوله از منابع تاریخی، روایی و کلامی اهل سنّت و شیعه تا قرن هفتم، بهره برداری شده است. بعضی از روایت ها توصیف شده و به چرایی بعضی روایت ها پرداخته شده است. بنابراین روش تحقیق تاریخی و توصیفی تحلیلی است. از بررسی انجام شده نتیجه گرفته می شود که محورحمایتی های حضرت خدیجه(س) از پیامبر(ص) اعتقادی است. او با درک اعتقادات نبی اکرم(ص) به ازدواج با ایشان تمایل پیدا کرد و در حمایت از اعتقادات دینی و عشق به جایگاه پیامبری، ثروت خود را بخشید. او با تمام توانایی های خود به حراست از اعتقادات توحیدی پرداخت. از طرفی کمک های ایشان داوطلبانه و با ایثار و اخلاص همراه بود. بنابراین حضرت خدیجه(س) با حمایت خالصانه از عقاید همسر قبل از بعثت و از دین اسلام بعد از آن به عنوان تأثیرگذارترین فرد در آغاز طلوع اسلام در جهت پیشرفت آن شناخته شد.

سبک زندگی اسلامی، نوعی روش خاص زندگی است که نتیجه تربیت بر بنیاد آموزه های مکتب اسلام است. معادل این واژه در فرهنگ اسلامی، «سیره» است که مجموعه ای از طرز تلقی ها، ارزش ها، شیوه های رفتار و حالات و سلیقه ها را در بر می گیرد. تعالیم اسلام، دستورالعمل کلی به منظور وصول به سبک زندگی اسلامی ارائه کرده است. با سیر در زندگی حضرت خدیجه (س)، شیوه چگونه زیستن به سبک مطلوب دینی و سلوک بر این مسیر هدفمند و منتج به عالم رستگاری در صور متنوّع پیش چشم جوینده نمایانده می شود. حضرت خدیجه(س) بانوی بزرگ اسلام از جمله بانوانی است که نقش کلیدی و شخصیت والای زن در زمینه های گوناگون تاریخ بوده و حقیقتاً می تواند به عنوان الگو برای جامعه مردان و زنان معرفی شود. این پژوهش با رویکرد کیفی و به روش توصیفی تحلیلی با بررسی متون اسلامی به روش کتابخانه ای انجام شده است. نتایج پژوهش بیانگر این است در زندگی بانوی نمونه اسلام بر نکات علمی و اخلاقی ظریفی تأکید شده است که می توان از آن الگو گرفت. این مقاله پس از تعریفی که از سبک اسلامی ارائه داده، به بیان سبک زندگی در زندگی حضرت خدیجه (س) پرداخته است.

هدف این مقاله تبیین مشارکت اقتصادی حضرت خدیجه (سلام الله علیها) در حمایت از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است، روش این پژوهش که از نوع پژوهش های بنیادین و نظری است، توصیفی تحلیلی بوده و روش جمع آوری اطلاعات با استفاده از اسناد کتابخانه ای است. پژوهش پیش رو در صدد است با مراجعه به متون تاریخی معتبر، مشارکت های اقتصادی حضرت خدیجه (سلام الله علیها) را در حمایت از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) تشریح کند. تحقیق حاضر نشان می دهد که حمایت های مادی و معنوی حضرت خدیجه (سلام الله علیها) از پیامبر گرامی اسلام، در تثبیت اقتدار اجتماعی پیامبر (صلی الله علیه و آله )، خنثی شدن توطئه مشرکان قریش در تحریم اقتصادی و اجتماعی در شعب ابی طالب، پیشگیری از اتهامات و سخنان ناروا به پیامبر (صلی الله علیه و آله ) و کمک به اسلام آوردن افراد نقش بسزایی داشته است.

مقاله پیش رو پس از مفهوم شناسی واژه های «اقتصاد» و «جامعه» و همچنین تقسیم جامعه به جامعه ی مسلمین و جامعه ی عام، به بررسی جنبه های اقتصادی شخصیت حضرت خدیجه (سلام الله علیها) پرداخته است. گردآوری داده ها در این تحقیق به صورت کتابخانه ای بوده و متون دینی به شیوه ی استنباط اصولی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. هر کدام از جنبه های اقتصادی آن حضرت به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفت و مواردی ذکر شد که نمونه ای از نقش آفرینی اقتصادی آن بانو در جامعه ی مسلمین بوده است. در پایان این نتیجه به دست آمد که حضرت خدیجه به عنوان رکن اساسی بخش اقتصادی دین اسلام ظاهر شده است. همچنین نقشی که توسط ایشان در جامعه ی مسلمین صورت گرفته، علیتِ این بانو در پیشرفت دین اسلام از جنبه مالی بوده است.

حضرت خدیجه(س) به عنوان اولین بانوی مسلمان، در ترویج فرهنگ اسلامی و الگوی زن مسلمان نقش والای خود را ایفا کرده است و بانوان بسیاری از تربیت عملی وی، درس ها آموخته اند. حضرت خدیجه (س) در پیشرفت هدف حضرت محمد(ص) همه گونه همکاری کرد. اسلام و ایمان حضرت خدیجه(س) موجب تقویت روحی، قلبی و رفع غم و اندوه آن حضرت بود. او یکی از برجسته ترین و نیکوترین زنان عرب پیش از اسلام و در عین حال زنی خردمند، بادرایت، پاکدامن، مبتکر و مستقل بود. در زمان جاهلیت که بانوان هیچ جایگاه و مقامی نداشتند، ایشان به عنوان یک تاجر، اشخاصی را استخدام می کرد تا برایش کار کنند. بر اساس شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه عصر جاهلی، اسلام حضرت خدیجه می توانست، توان تبلیغی رسول خدا(ص) را افزایش دهد و راهکاری مناسب برای برون رفت از مشکلاتی باشد که اسلام نیاوردن برخی نزدیکان پیامبر(ص) برای آن حضرت به وجود آورد. خدیجه (س) بدون هیچ گونه چشم داشتی، همه اموال خویش را در راه اقامه توحید در جامعه شرک آلود جهان عصر بعثت، در اختیار آخرین فرستاده الهی گذاشت.

تاریخ صدر اسلام گواه شخصیتهای تأثیرگذاری در شکل گیری و پیشبرد نهضت جهانی اسلام است. در این میان نقش بی بدیل حضرت خدیجه (س) در بقاء، پایداری، رشد و تکامل اسلام ستودنی است. پژوهش حاضر به دنبال این پرسش بوده که حضرت خدیجه (س) در شکل گیری و پیشبرد نهضت جهانی اسلام چه نقشی ایفا کرده است؟ جهت دستیابی به پاسخی مناسب، ضمن بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی زندگانی پر برکت حضرت خدیجه (س) در سه برهه قبل از ازدواج، فاصله زمانی بین ازدواج و بعثت، و بعد از بعثت تا رحلت ایشان مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شد که شکل گیری و پیشبرد نهضت جهانی اسلام مدیون حمایت های مادّی، معنوی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی حضرت خدیجه (س) در کنار پیامبر خداست. این مهم با موضع گیری و رفتارهای شایسته حضرت خدیجه مانند تصدیق و تأیید پیامبر، شکستن تحریم و مقاومت اقتصادی، مشاوره های راهگشا و دفاع از حریم رسالت و اسلام نوپا در دوران ازدواج با پیامبر، قبل و بعد از بعثت به دست آمد.

دفاع از ارزش های زندگی ساز، زندگی به دور از تجملات و قناعت در اقتصاد خانواده سازنده سبک زندگی اسلامی است. زنان جامعه ما باید برای ساختن زندگی توأم با آرامش به آنها رجوع کنند. حضرت خدیجه(س) نیز از طریق فداکاری مالی و با سادگی و مقاومت، در واقع خدمت بزرگی به اسلام و پیامبر اسلام(ص) انجام داد. حضرت خدیجه(س) همراه و همپای پیامبر اسلام(ص) پیش می رفت و دردها و رنج ها را شهامت مندانه به جان خرید و شجاعانه ایستادگی کرد. حضرت خدیجه(س) در وفاداری، پایداری و مقاومت، الگوی زنان مسلمان است.

برتری وضعیت مالی زوجه، گاه آسیب هایی مانند اختلافات خانوادگی و طلاق را به همراه دارد. خداوند الگوهایی را برای زنان و مردان معرفی کرده است تا با پیروی از آن ها، انسان ها به سعادت دنیوی و اخروی برسند. یکی از این الگوها، حضرت خدیجه (س) است که توانسته است با وجود تفاوت اقتصادی با همسر خود، از سعادت دنیوی و اخروی بهره مند شود. مسئله این است که راهکارهای حضرت خدیجه (س) برای برون رفت از آسیب های ناشی از برتری وضعیت مالی زوجه چه بوده است. پرداختن به این مسئله، الگویی برای سعادت زندگی زوجین است و زوجین را از گرفتار شدن در دام آسیب ها نجات می دهد. بنابراین پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از روش جمع آوری اسنادی، بعد از مفهوم شناسی به راهکارهای اعتقادی، عاطفی، اخلاقی و مادی حضرت خدیجه (س) در برون رفت از آسیب های ناشی از برتری وضعیت مالی زوجه پرداخته است. راهکارهای اعتقادی در سیره ی حضرت خدیجه (س) خداباوری، نبوت باوری، امامت باوری، معاد باوری، باور به خردورزی، باور به دانش اندوزی، تحمیل نکردن عقاید و باورهای خود است. راهکارهای عاطفی: عشق ورزی و عشق دیدن، آرامش بخشی، نداشتن خواسته ی بی جا از شوهر، خوش زبانی، اجازه ی زندگی شخصی دادن به همسر، اولویت بخشی به همسر و زندگی مشترک است. راهکارهای اخلاقی: تقوا، حیا، صبر، بخشش بی منت، تکریم و تصدیق، فروتنی، شجاعت، رضایت و اطاعت؛ راهکارهای مادی: استفاده از زیبایی و زینت، داشتن روابط جنسی مناسب، فرزند آوری، گفت و گو با افراد کارآزموده و هدیه دادن است.

حضرت خدیجه (سلام الله علیها) از شخصیت های بی نظیر تاریخی است که دارای ویژگی هایی بودند که در بین مردم هم عصر خود، متمایز از بقیه بودند با اینکه مردم در عصر جاهلیت بودند و حضرت خدیجه (سلام الله علیها) دینی متمایز از آنها داشتند ولی به خاطر شرف و بزرگی ایشان مشرکان هم توجه خاصی به ایشان داشتند آنها که برای زن هیچ گونه احترامی قائل نبودند و دختران را زنده به گور می کردند برای حضرت خدیجه (سلام الله علیها) جایگاه خاصی قائل بودند. عظمت ایشان در جایی بیشتر نمایان می شود که ایشان می دانستند با ازدواج با پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) دچار سختی می شوند و سرزنش می شوند با این حال به خاطر هدف والایی که داشتند تحمل کردند. در این مقاله به روش توصیفی به جایگاه حضرت خدیجه (سلام الله علیها) در بین مردم هم عصر خود قبل و بعد از ازدواج با پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) پرداخته شده است. وظیفه هر مسلمانی است تا با شناخت مقام و جایگاه ایشان، و الگو گرفتن از این بانوی نمونه، گامی در مسیر تکامل خود بردارد تا بتواند سختی ها را بهتر تحمل کند.

بررسی و نقد موقعیت ازدواج حضرت خدیجه(س) در تاریخ، از جمله فاکتورهای مؤثر برای بی اثرکردن روایات نادرست، درباره شخصیت این زن گرامی است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در صدد است که روایات نادرست درباره حضرت خدیجه (س) را نقد و بررسی و رد کند. این امر با مراجعه به کتاب های اصیل تاریخی و روایی، قابل دسترسی و اصلاح است. در این مقاله به نحوة آشنایی حضرت خدیجه(س) با پیامبراکرم (ص)، مراسم ازدواج و باکره بودن یا بیوه بودن و سن ایشان و همین طور نظر برخی ناقلان دروغین، درباره ازدواج حضرت خدیجه(س) مورد بررسی و نقد قرار می گیرد. نتایج به دست آمده از این قرار است: در مجامع روایی عامه و خاصه، روایات متعددی در باب فضایل و مناقب حضرت خدیجه کبری (س) وارد شده است، اما از جمله مظلومیت های آن حضرت این است که دشمنان، بعضی از احادیث مربوط به این بانوی بزرگوار را تحریف کرده اند. همچنین برخی مورخان اهل تسنن برای اینکه همسر محبوب پیامبر را عایشه معرفی کنند، باعث ایجاد روایات نادرست و تحریف روایات درست دربارة این بانوی گرامی شدند.

بنا به تأیید تاریخ، حضرت خدیجه از اولین حامیان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در راه پیشبرد اهداف الهی خود بودند. هدف این مقاله، تبیین شیوه های حمایتی حضرت خدیجه سلام الله علیها از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است. روش این پژوهش که از نوع پژوهه های بنیادین و نظری است، توصیفی تحلیلی بوده و روش جمع آوری اطلاعات با استفاده از اسناد کتابخانه ای است. با مراجعه به متون تاریخی معتبر، شیوه های حمایتی حضرت خدیجه سلام الله علیها از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم احصاء و تشریح شده است. تحقیق حاضر نشان می دهد که حمایت های مادی و معنوی حضرت خدیجه سلام الله علیها از پیامبر گرامی اسلام در تثبیت اقتدار اجتماعی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، خنثی شدن توطئه مشرکان قریش در تحریم اقتصادی-اجتماعی در شعب ابی طالب، پیشگیری از اتهامات و سخنان ناروا به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و کمک به اسلام آوردن افراد نقش بسزایی داشته است.

یکی از نقاط عطف زندگی پیامبر (ص)، ازدواج با حضرت خدیجه (س) است؛ زیرا از سویی، بسیاری از سران مکه و قریش به علت مکنت مالی و جایگاه ایشان، به دنبال ازدواج با خدیجه بودند. از سویی دیگر، ازدواج پیامبر با خدیجه (س)، موجب مشهور شدن و نیز تمکن مالی پیامبر شد. در مسئلة ازدواج پیامبر با حضرت خدیجه، نقل های تاریخی متفاوت است؛ به گونه ای که برخی نقل ها موجب وهن حضرت شده است. لذا ضروری است متون تاریخی در این زمینه را بازخوانی کرد. هدف از نگارش این اثر، بررسی و نقد برخی از گزارش های نادرست دربارة ازدواج پیامبر با حضرت خدیجه است؛ تا از این رهگذر برخی شبهات تاریخی و معاصر در این زمینه پاسخ داده شود. با بررسی و تحلیل وقایع مربوط به این ازدواج، ابتدا دربارة چگونگی خواستگاری و سنت شکنی پیش آمده در این زمینه سخن گفته شده است. پس از آن، مسئلة مهریه و شخص پرداخت کنندة آن بررسی شده و نقل های نادرست، نقد شدند. سپس قضیة ثیبه یا باکره بودن حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر و اقوال در این زمینه تحلیل و نقد شده است. همچنین دیدگاه های مختلف دربارة سن ایشان در زمان ازدواج مورد تدقیق قرار گرفته است. در نهایت نظرات گوناگون دربارة تعداد فرزندان ایشان واکاوی شده است. نتیجه اینکه بسیاری از نقل ها دربارة ازدواج پیامبر با حضرت خدیجه درست نیست و با نقد علمی و مستند این نقل ها، راه یابی برخی شبهات مطرح شده در طول تاریخ و نیز دوران معاصر به خصوص از جانب مستشرقان، بسته می شود. این مقالة تحلیلی انتقادی به روش اسنادی و با مراجعه به کتب، سایت های معتبر و نرم افزارهای مرتبط نگاشته شده است.

ازدواج آسمانی و الهی پیامبر اکرم (ص) و حضرت خدیجه (س)، ویژگی ها و پیام هایی را به دنبال دارد از جمله: پرهیز از نگاه مادی، شناخت و آگاهی، مشورت، پرهیز از تجملات، پرهیز از تعیین مهریه های سنگین و. . . . این پیوند آسمانی الگوی بسیار خوبی برای جوانان امروزی و خانواده ها در امر ازدواج است تا از برخی آداب و رسوم غلط و افراطی در بحث ازدواج پرهیز شود؛ همچنین ازدواج جوانان تسهیل شود و مانند چراغی روشن، هدایتگر راه جوانان برای ازدواج و شروع زندگی مشترکشان باشد. این مقاله در ابتدا به بررسی و تبیین ملاک ها و معیارهای اعلام شده از سوی حضرت خدیجه(س) پرداخته است. سپس چند معیار دیگر را که در انتخاب حضرت خدیجه (س) بی تأثیر نبوده را ذکر کرده و در آخر نیز، سنت شکنی هایی مطرح می شود که در این ازدواج آسمانی بر خلاف عرف صورت گرفته است.

حضرت خدیجه (س) قبل از ازدواج با پیامبر گرامی اسلام، ثروتمندترین شخص جزیره عرب بود. او حدود هشتاد هزار شتر داشت و کاروان های تجارتی او شب و روز در طائف، یمن، شام، مصر و سایر بلاد در حرکت بودند. همچنین برده های بسیاری داشت که به تجارت اشتغال داشتند. از ایثار و فداکاری بسیار عجیب حضرت خدیجه (س) اینکه پس از ازدواج با پیامبر، همه اموالش را قبل از اسلام و بعد از آن، در اختیار پیامبر گذاشت، تا آن حضرت هرگونه که خواست اموال را در راه خدا به مصرف برساند. به گونه ای که پیامبر فقیر بود، بی نیاز شد. پیامبر اکرم(ص) نیز از ثروت کلان حضرت خدیجه در گسترش اسلام، یاری تهیدستان و بدهکاران، رسیدگی به یتیمان و بینوایان و امورات مسلمانان مهاجر استفاده کردند. طبق روایات رسیده، ابوطالب و خدیجه در ماجرای سه یا چهار سال محاصره شعب أبی طالب، همه اموال خود را برای حفظ اسلام و محاصره شدگان، انفاق کردند؛ به طوری که از اموال خدیجه دیگر چیزی باقی نماند. این پژوهش درصدد بیان نقش حضرت خدیجه در گسترش اسلام است که به روش کتابخانه ای با شیوه تحلیلی توصیفی است.

حضرت خدیجه (س) نخستین زن مسلمان، نخستین همسر پیامبر اسلام)ص) و از هر جهت مظهر کمالات انسانی و ایثار و مقاومت بود. همسری خردمند، مدبر و مهربان، مادری آزموده و فضیلت پرور، مجاهدی مقاوم و صبور، ایثارگری مخلص و بی نظیر، راست قامتی با عزت و نستوه که به راستی زندگی سراسر درخشان او، عالی ترین الگو برای زنان با شخصیت است. با مقایسه آغاز و پایان زندگی حضرت خدیجه(س)، به راستی بانویی تکرارناپذیر و نابغه بود. در همه تاریخ بانویی جز دخترش حضرت زهرا)س) سراغ نداریم که در کوران های شدید حوادث، با ایثار و مقاومت و استقامتی عجیب، همچون خدیجه)س) به میدان زندگی وارد شود و همه هستی خود را در طبق اخلاص نهاده و فدای حق کند و سخاوتمندانه با شهامتی وصف ناپذیر به دفاع از حق بپردازد. روش جمع آوری مطالب به صورت کتابخانه ای بوده است. آشنایی با چهره مؤثر حضرت خدیجه در پیشبرد اهداف اسلام، نحوه کمک و یاری وی به اسلام، بررسی ابعاد شخصیتی، اقتصادی و سیاسی این بانو در آن زمان، نشان دادن یک الگوی زن کامل از تمام جهات و تأثیر شگفت آور او در تاریخ اسلام از اهداف این تحقیق است. در این تحقیق به ویژگی های الگویی حضرت خدیجه (س) از قبیل: 1. ویژگی الگویی در بعد اعتقادی؛ 2. ویژگی الگویی در بعد عبادی؛ 3. ویژگی الگویی در بعد خانوادگی؛ 4. ویژگی الگویی در بعد اجتماعی؛ 5. ویژگی الگویی در بعد اقتصادی و 6. ویژگی الگویی در بعد سیاسی اشاره شده است.

مسائل زنان، کاستی ها و بایسته های مربوط به آن ها، از دیرباز جزء مسائل مهم جوامع مختلف، از جمله جامعة ایران بوده است. این امر در سال های پس از انقلاب صنعتی و تحقق مدرنیته، در کلیه جوامع از امتیاز و ویژگی بسزایی برخوردار شده است، منتها در ایران، خصوصاً پس از انقلاب اسلامی، تعریف صحیحی از رسالت زنان در جامعة اسلامی ارائه شده است؛ همچنین ایجاد بستر لازم برای مشارکت زنان در امر حکومت، اهمیت و حساسیت مضاعفی یافته است. با مطالعه شرح حال زنان صدر اسلام متوجه می شویم زنانی بودند که قبل از اسلام آوردن، شغل های اجتماعی داشتند؛ اما داشتن نقش های اجتماعی برای زنان رایج نبوده است. خداوند آخرین پیامبر خود را در جامعه جهل زده شبه جزیره عرب مبعوث می کند. لذا برای آنکه اسلام در جامعه عرب بتواند رشد کند و رهبر آن بتواند در بین افرادی که متصل به زر و سیم، بت ها و مسائل مادی بودند، موقعیتی داشته باشد باید پشتوانة اقتصادی هم داشته باشد. خداوند این پشتوانه اقتصادی را در مسیری طبیعی قرار داد؛ یعنی دست خداوند از پشت صحنه چنان ترسیم کرده که حضرت خدیجه(س) در آن موقعیت زمانی بتواند بدون اینکه از موقعیت خود عقب نشینی کند چنین نقشی را ایفا کند. علاوه بر صفات خود رسول اکرم (ص) در درستکاری، امین بودن و راستگویی که در جامعه مشهور بود و اعمال خود پیامبر در طول حیاتشان از نظر دعوت های طبقات بالاتر جامعه، از نظر مالی یا از نظر قدرتی پشتوانه بودن حضرت خدیجه برای پیامبر اکرم (ص) بسیار مؤثر بود.

پیامبر اسلام(ص) برای اصلاح عقیدتی، اخلاقی و مبارزه با مفاسد اجتماعی، راهی دشوار در پیش رو داشت و این در حالی بود که اغلب جامعه در قالب تکفیر یا نفاق در مقابل حضرت بودند. در این شرایط همسران ایشان، هم به عنوان زن و هم به عنوان همسر، نقش مؤثری در تحولات جامعه به عهده داشتند. از جمله تأثیرگذارترین همسران پیامبر، ام المؤمنین حضرت خدیجه کبری( س) را بودند. خدیجه (س) در جامعه خود به عنوان یک الگوی زن برتر مطرح بوده و تأثیر بسزایی در گسترش صفات نیک انسانی داشته است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با استناد به کتب و مقالات معتبر، تدوین شده است. هدف از پژوهش در تاریخ زندگی حضرت خدیجه ( س) این است که او، هم در دوران جاهلیت و هم بعد از بعثت خاتم الانبیا (ص)، دارای فضائل و کمالات معنوی بوده و همواره و در همه حال با پیامبر اسلام همراهی داشتند. به همین جهت آن بانوی یگانه در میان زنان رسول خدا، شرایط کفویت را احراز کرد و یک همتای واقعی برای حضرت محمد(ص) بود؛ امّا باید دید خود این بانو در همراهی با پیامبراسلام چگونه شخصیتی داشته که خداوند او را شایسته همسری پیامبر و مادری دخترش کرده است؟ آنچه به عنوان ره آورد پژوه از این تحقیق استنباط می شود این است که؛ ایثار و فداکاری، عفت و پاکدامنی، دوراندیشی، توجّه به مستمندان، عطوفت، صبر و استقامت از جمله خصلت های پسندیده حضرت خدیجه ( س) است.

حضرت خدیجه(سلام الله علیها) نمونه یک زن اجتماعی موفق است که در عرصه مدیریت اقتصادی و تعاملات اجتماعی، سرآمد زنان عصر خویش بود و الگوی زنان در طول تاریخ گشت. در این مقاله به بررسی اینکه بر اساس سیره اجتماعی حضرت خدیجه، چه بایدها و نبایدهایی را می توان برای زندگی اجتماعی زنان در نظر گرفت، پرداخته شده است، حضرت خدیجه(سلام الله علیها)، نخستین بانویی بود که به اسلام ایمان آورده و با تمام اموال و توان خود پیامبر را یاری نمود و در همان آغاز پذیرش اسلام به ولایت امام علی(علیه السلام) نیز اقرار نمود، ایشان قبل از اسلام هم بانویی عفیف و پاکیزه بود و به طاهره مشهور بود. در زمانه و جامعه ای که زن جایگاهی نداشت ایشان یک زن کارآفرین و موفق در عرصه اقتصاد و اجتماع بود و در فعالیت اقتصادی خویش به رعایت اخلاق و مشروع بودن درآمد توجه داشت، با اموال خود از نیازمندان دستگیری می کرد و با زیردستان و کارگزاران خویش رفتاری نیکوداشت، حضرت خدیجه (سلام الله علیها) هرگز زیر بار سنت های غلط جامعه خویش نرفت و زنی حق جو دارای استقلال فکری بود. این تحقیق به روش کتابخانه ای و شیوه ی تحلیلی توصیفی نگارش یافته است.

در فرهنگ قرآنی و کلام روایی ائمه معصوم (ع)، نام و نام گذاری و القاب از جایگاه ویژه ای برخوردار است. حضرت خدیجه (س) از پیش از اسلام با القاب نیکوی بسیاری شناخته می شد که یکی از آن ها صدّیقه است. صدّیقه به معنای راست اندیشی، راست گفتاری و راست کرداری است. شخصیّت و زندگی فردی و زناشویی حضرت خدیجه (س) از پیش از اسلام تا زمان وفات ترجمان حقیقی صداقت است، که می توان آن را در ماجرای ازدواج با حضرت محمد(ص)، پشتیبانی از نهال نوپای اسلام به ویژه در حمایت های مالی و معنوی او در شعب ابیطالب و همیاری و هم اندیش با همسرش در لحظات دشوار رسالت مشاهده کرد.

حضرت خدیجه (سلام الله علیها) دارای مقامات و ویژگیهای خاصی بودند از جمله اینکه ایشان شاعر بودند. با توجه به اینکه در آن زمانه شعر و شاعری اهمیت بسیار داشت، شاعر بودن این بانوی بزرگوار، دلالت بر فصاحت و بلاغت و به روز بودن ایشان دارد و این هم فضیلت دیگری است بر فضایل ایشان. در این مقاله به روش توصیفی، معنای عشق و اقسام آن بررسی شده است. همچنین عشق در کلام گوهر بار ائمه اطهار (علیهم السلام) بررسی شده است و بعد از آن عالی ترین عشق از نگاه امام شیعیان حضرت علی( علیه السلام) بیان شده است. در ادامه به عشق یک طرفه و دوطرفه و عشق پاک و مقدس اشاره شده است. در آخر به عشق حضرت خدیجه (سلام الله علیها) به پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) پرداخته شده است. همچنین اشعار این بانوی گوهربار بیان شده و عشق پاک ایشان به حضرت محمد ثابت شده است.

خانواده مناسب ترین جایگاه برای تأمین نیازهای انسان و بهترین بستر برای تأمین امنیت و آرامش روانی است. عوامل بسیاری در تحکیم بنیان خانواده مؤثّرند؛ یکی از این عوامل، صبر کردن زن است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. ضرورت حاکمیّت صبر زن بر آرامش فضای خانواده از عوامل تحکیم خانواده است و نیاز به دلیل و بیّنه ندارد. در طرف مقابل، عدم صبر زن در خانواده از عوامل تخریب خانه و خانواده است. عدم صبر زن در خانواده، ابتدا روح و شخصیّت زن را تخریب می سازد، سپس به خانواده و جامعة او زیان وارد می کند. حضرت خدیجه(س) نیز جزو انسان هایی بودند که عنایات الهی شاملشان شده و تا آنجا پیش رفته بودند که خداوند بر ایشان سلام ویژه فرستاد. آیات و روایات زیادی در قبح و زشتی عدم صبوری آمده است. هدف این مقاله، بررسی نقش حضرت خدیجه (س) به عنوان اولین زن مؤمنه و صبور در آرامش خانواده، با روش کتابخانه ای و توصیفی تحلیلی است و به دستاورهای ذیل رسیده است؛ تأثیر و نقش حضرت خدیجه (س) به عنوان اولین زن مؤمنه و صبور در آرامش خانواده در همه امور زندگی و استحکام خانواده، جایگاه والا وارزشمندی دارد و باعث افزایش ایمان به خدا، معاد و. . . می شود.

قرآن کریم همسران پیامبر اکرم (ص) را به عنوان مادران مومنین و به عنوان الگو معرفی می نماید. یکی از رازهای زیبا در زندگی حضرت خدیجه (س) آن بوده که بدون دیدن معجزه ای از رسول خدا به ایشان ایمان آورد و در بدو ازدواج خویش بدون هیچ چشم داشتی تمام اموال و بردگان و کنیزان خود را به آن حضرت بخشید. پس از طلوع آفتاب اسلام در عربستان این بانوی بزرگوار نه تنها دست از حمایت خویش برنداشت، بلکه مصمم تر از قبل به پشتیبانی از اسلام و نبی مکرم اسلام پرداخت. آن بانوی بزرگوار با حمایت همه جانبه خود توانست اسلام را از خطر نابودی نجات بدهد. حضرت خدیجه (س) تمام مال و اموال خود را که یک قطب اقتصادی محسوب می شد را تماماً در راه اسلام هزینه کرد. به طوری که در زمان ارتحال خود از مال دنیا هیچ چیز نداشت. حضرت خدیجه در طول عمر خود که به عنوان همسر پیامبر اکرم بودند از هیچ تلاشی در پیشبرد اهداف اسلام و یاری رساندن به ایشان، چه از جنبه مادی، معنوی و اخلاقی کوتاهی نکردند. از این حیث می توان گفت: آن بانوی بزرگوار اولین شخص و یک شخصیت استثنائی بود که با مال و جان خود همراه رسول خدا این مسیر پر از فراز و نشیب را طی نمود. پس بانوان در جامعه اسلامی با الگوبرداری رفتاری از همسران پیامبران و ائمه اطهار (ع)، بالاخص حضرت خدیجه (س) و فاطمه کبری (س) می توانند در صراط مستقیم زندگی دنیوی و اخروی گام برداشته و به سعادت برسند.

همسرداری از مسائل مهم در زندگی زناشویی است که بانوان باید برای یادگیری این امر مهم، اقداماتی انجام بدهند تا زندگی بهتر و شیرین تری داشته باشند؛ به ویژه کسانی که پیرو دین و سیر و سلوک بزرگانی چون حضرت خدیجه (سلام الله علیها ) هستند باید به شیوه های همسرداری بانوی معزز اسلام توجه کرده تا بتوانند همسرداری مطلوب اسلامی را از منش و سیره ایشان بیاموزند. این نوشتار، مسئله همسرداری مطلوب با تأکید بر سیره ی حضرت خدیجه (سلام الله علیها ) را مطرح کرده و برای حل آن، بعد از بررسی اسناد نوشتاری، به توصیف و تحلیل مطالب پرداخته است. در این مقاله همسرداری مطلوب به بعد مادی و معنوی تقسیم شده است. در بعد مادی اصولی چون: ازخودگذشتگی؛ درک مشکلات زندگی؛ قناعت و ساده زیستی بررسی شده و در بعد معنوی یاور همسر بودن، عشق و محبت، اعتماد قلبی به همسر بیان شده است. یکی از برترین الگوهای سبک زندگی اسلامی، زندگی اولین بانوی مسلمان با پیامبر اکرم است. از این رو الگوگیری از سیره ی حضرت خدیجه (سلام الله علیها)، به عنوان بهترین همسر پیامبر تأثیر مفیدی برای بهتر شدن روابط همسران در زندگی دارد. اگر همسران روش های همسرداری را از حضرت خدیجه (سلام الله علیها ) یاد بگیرند و آن را به کار ببندند، به یقین خواهند توانست گرم ترین و پرمحبّت ترین خانواده ها را تشکیل بدهند. همچنین می توانند الگویی برای دیگران شوند و از محیط کوچکی چون خانه و محدودترین روابط اجتماعی مثل رابطه زن و مرد، یک دین و رسالت جهانی را تقویت و رشد بدهند.

چکیده پژوهش حاضر با شیوه توصیفی تحلیلی و با مراجعه به منابع کتابخانه ای به دنبال کشف پاسخ این سؤال است که نقش حضرت خدیجه (س) در گسترش اسلام چیست؟ حضور حضرت خدیجه (س) ازیک طرف به لحاظ وجود شخصیتی ایشان و از طرف دیگر، ثروت زیاد آن حضرت (س) یاری رسان پیامبر گرامی اسلام (ص) بود. در آغازین روزهای معرفی اسلام که نهالی نوپا بود؛ پذیرش آن برای مردم عوام و بت پرست، کار سخت و دشواری به نظر می رسید. ثروتمندان آن زمان، بالأخص قبیله قریش که می دانستند با آمدن اسلام، منافع شخصی آن ها به خطر می افتد از طریق سرمایه خود تلاش بسیاری برای جلوگیری از تبلیغ و ترویج اسلام می کردند. در این برهه زمانی حساس، ثروت حضرت خدیجه (س) در پیشبرد و تثبیت و تحکیم اسلام، نقش بسزایی داشت. در این بین، نباید از مدیریت اقتصادی، هنر برنامه ریزی، حق شناسی و همراهی ایشان در طول رسالت حضرت محمد(ص) غافل شویم. لذا یکی از مهم ترین اهداف این تحقیق، نقش حمایت های مادی و معنوی حضرت خدیجه (س) در گسترش دین مبین اسلام است.

هنر و شیوه همسرداری حضرت خدیجه (س) از موفق ترین و بی نظیرترین شیوه های همسرداری است که می تواند الگوی کامل و جامعی برای خانواده های امروزی باشد. خدیجه (س) با تمام وجود به همسرش ایمان داشت و به او عشق می ورزید. این عشق و علاقه، تنها به چند روز و چند ماه اولیه زندگی آنان اختصاص نداشت، بلکه هر چه زمان می گذشت، محبت و علاقه آنان به همدیگر بیشتر می شد. هدف کلی این پژوهش، آشنایی بیشتر با نقش همسرداری حضرت خدیجه (س) برای پیامبر (ص) است که به آن پرداخته شده است.

مطالعه تاریخ زندگی حضرت خدیجه (س) نشان می دهد که ایشان، هم در دوران جاهلیت و هم بعد از بعثت خاتم الانبیاء (ص) دارای فضائل اخلاقی و کمالات معنوی بوده اند. حضرت خدیجه س) در جامعه خود به عنوان یک الگوی زن برتر، تأثیر بسزایی در گسترش صفات نیک انسانی داشته است. سخاوت، کرامت، ایثار و فداکاری، عفت و پاکدامنی، دوراندیشی و درایت و توجه به مستمندان، عطوفت و مهربانی و صبر و استقامت، از جمله فضیلت های پسندیده ای است که صفحات تاریخ این زن نمونه را نشان می دهد. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و به روش توصیفی تحلیلی با بررسی متون اسلامی به روش کتابخانه ای انجام شده است.

سبک زندگی از جمله اموری است که نیاز تمام انسان هاست. سبک های زندگی متفاوتی در هر کجای جهان وجود دارد که هیچ کدام کامل و جامع نیست و ایراداتی به آن وارد است. با توجه به این مسئله باید به سراغ سبک زندگی اسلامی رفت؛ چراکه اسلام برنامه ای کامل برای زندگی انسان ارائه کرده است. سبک زندگی، نیاز به الگوی عملی دارد تا تصور نشود که عمل به دستورات اسلام در زندگی کار دشواری است. حضرت خدیجه(سلام الله علیها) یکی از چهار زن برتر جهان هستند که می تواند الگویی شایسته برای زنان و مردان جامعه باشند؛ زیرا سبک زندگی اسلامی ایشان مانند فانوس می تواند ما را برساند به آنچه که باید برسیم. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی سبک زندگی حضرت خدیجه در دو بعد معنوی و مادی بررسی شده است. از دستاورد های پژوهش این است یاد خدا، بخشندگی و سخاوت، شریک و مشاور و صبر بر مشکلات، سبک زندگی حضرت خدیجه در بعد معنوی است. در بعد مادی می توان از قدرت مدیریت، ابتکار و استقلال جویی، هدف داری و فداکاری، حق جویی و حق پذیری و درایت و خردمندی نام برد.

شعر از نظر قالب و محتوا انواع و اقسام مختلفی دارد، از جمله اقسام شعر به لحاظ محتوا، شعر مدحی است. مدح در لغت به معنای ستایش است و شعر مدحی یا همان مدیحه، شعر ستایش آمیزی است که موضوع آن می تواند شخص، گروه، بانیان حکومت یا حتی یکی از حالات و خلقیات نفسانی انسان باشد. مدح و ستایش از اغراض اصلی شعر فارسی است. این نوع ادبی در مسیر تکامل خود از گذشته های دور تا امروز تأثیری پر رنگ بر صفحة شعر شاعران داشته است و بسیاری از شاعران علاوه بر مدح از امرا و سلاطین به مدح انبیاء و بزرگان دینی نیز پرداخته اند. این مقاله سعی دارد تا با روش توصیفی تحلیلی با آوردن اشعاری از سه شاعر گران قدر از جمله: خاقانی (520-595 ه. ق) بزرگترین شاعر قرن ششم فارسی، محتشم کاشانی (905-996ه. ق) مهم ترین شاعر مرثیه سرای شیعه و شیخ بهایی، حکیم، علامه فقیه، عارف، شاعر و ادیب قرون دهم و یازدهم هجری، عظمت و جایگاه ویژه حضرت خدیجه(س) را در شعر فارسی تبیین سازد.

ازدواج یکی از امور اجتناب ناپذیر برای غالب افراد یک جامعه است و موفقیت یا عدم موفقیت در ازدواج از جمله دغدغه های مهم جوانان به شمار می رود. یکی از عوامل مهم در ازدواج موفق، توجه به الگوها در این زمینه است. الگو، نمونه ای عینی و مشهود از یک اندیشه و عمل در جنبه های گوناگون به شمار می آید که استفاده از موفقیت های آن الگوها، انسان را برای رسیدن به کمال کمک می کند. قرآن کریم همواره الگوهای مختلفی را در جهت رشد و ارتقای زندگی اجتماعی و فردی انسان ها معرفی می کند تا بر طبق آن دستورات الهی، زندگی خود را اصلاح کنند. ازاین رو مقاله حاضر با هدف الگوگیری از ازدواج پیامبر (صلی الله علیه و آله ) و حضرت خدیجه (سلام الله علیها) و با شیوة توصیفی تحلیلی سعی دارد به این پرسش پاسخ دهد که با توجه به زندگی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت خدیجه (سلام الله علیها) الگوهای ازدواج چگونه است؟ مطابق دستاوردهای تحقیق، ارائة الگوی عملی و صحیح در جهت رسیدن به ازدواج مطلوب اسلامی ابعاد مختلفی دارد. در این مقاله تنها به الگوهای قبل از ازدواج، الگوهای حین ازدواج و الگوهای بعد از ازدواج پرداخته شده است.