تهیه نقشه های پراکندگی و ادغام آنها توسط روش های آمار فضایی و سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) در گرایش های مختلف جغرافیا نقش ویژه ای یافته است. لذا جغرافیدانان برای تهیه این نقشه ها از روش های دورن یابی بهره می برند. روش کریجینگ از جمله مدل های پرطرفدار در این زمینه می باشد. از آنجایی که این روش تفاوت های عمده ای با سایر روش ها دارد؛ بنابراین در این مقاله مدل کریجینگ در درون یابی مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. از نتایج به دست آمده مشخص شد، با اینکه این مدل از دقت بالایی برخوردار است، اما در اکثر تحلیل های جغرافیایی نتایجی دور از واقعیت می دهد؛ ضمن آنکه به ساختار فضایی نقاط نمونه برداری وابسته است و تحت تاثیر دامنه تغییرات نمونه ها می باشد. ویژگی های دیگر آن از جمله هموارسازی، جمع پذیری و مطلق بودن نیز محدودیت هایی را در تحلیل های جغرافیایی ایجاد می کند.

زمینه و هدف: برآورد اندوخته کربن روی زمین برای مدیریت پایدار و اصولی جنگل ضروری است؛ از این رو انتخاب روش مناسب برای برآورد اندوخته کربن روی زمین جنگل اهمیت ویژه ای دارد. متداول ترین روش برآورد، مدل های رگرسیون خطی است که با استفاده از داده کمکی کم هزینه، متغیر هدف را در مناطق وسیع برآورد می کند. مدل های اولیه رگرسیون به دلیل ثابت بودن ضرایب رگرسیون در تمام نقاط، ناهمگنی و ساختار مکانی را در مدل سازی لحاظ نمی کنند. هدف مطالعه حاضر برآورد اندوخته کربن روی زمین جنگل با استفاده از رگرسیون کریجینگ و رگرسیون وزن دار جغرافیایی کریجینگ و اطلاعات مستخرج از تصاویر لندست 8 و مقایسه روش ها است. روش بررسی: مطالعه در بخشی از جنگل های زاگرس در استان کهگیلویه و بویراحمد انجام گرفت. در مجموع 184 قطعه نمونه زمینی (30 متر در 30 متر) برداشت و با استفاده از روابط آلومتریک مقدار کربن روی زمین نمونه ها محاسبه شد. در روند مدل-سازی از تصاویر لندست 8 به عنوان داده کمکی استفاده شد. معیارهای ضریب تبیین، مجذور میانگین مربعات خطا جهت ارزیابی روش ها استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد روش رگرسیون وزن دار جغرافیایی کریجینگ (21 RMSE = و 66/0 = R2) در مقایسه با رگرسیون کریجینگ (28 RMSE = و 49/0 = R2) در برآورد اندوخته کربن روی زمین جنگل عملکرد مناسبی دارد. این روش می تواند جایگزین مناسبی برای روش های اولیه از جمله رگرسیون خطی باشد. بحث و نتیجه گیری: روش های ترکیبی با در نظر گرفتن ناهمگنی و همبستگی مکانی می تواند جایگزین مناسبی برای روش های اولیه رگرسیونی با هدف برآورد اندوخته کربن روی زمین جنگل باشند.

سابقه و هدف: آب های زیرزمینی از منابع ارزشمندی است که همواره مورد توجه پژوهشگران قرار داشته است. از موارد مطالعاتی در این زمینه، تهیه نقشه های پهنه بندی شده تراز سطح آب زیرزمینی است که با انتخاب مناسب ترین روش از بین روش های مختلف درون یابی انجام می شود. روش درون یابی کریجینگ که بر پایه نیم تغییر نما است، یکی از روش های درون یابی موسوم به روش های زمین آماری است. دقت درون یابی به انتخاب مناسب تغییرنما بستگی دارد. بر این اساس روش درون یابی کریجینگ بیزین تجربی توسعه یافته است تا بصورت خودکار، پارامترهای مربوط به نیم تغییر نما را طی فرآیند شبیه سازی برآورد کند. هدف از انجام این پژوهش بررسی قابلیت روش کریجینگ بیزین تجربی در افزایش دقت درون یابی جهت پهنه بندی تراز سطح آب زیرزمینی است که برای این منظور، نتایج آن با نتایج دیگر روش های درون یابی قطعی شامل فاصله معکوس وزنی ها، توابع پایه شعاعی و چندجمله ای های سراسری و محلی نیز مقایسه می شود. مواد و روش ها: این پژوهش براساس میانگین سالانه تراز سطح آب زیرزمینی در 57 ایستگاه چاه عمیق واقع در آبخوان قره سوی استان گلستان طی دوره آماری 1384 تا 1395 انجام شده است. به منظور پهنه بندی تراز سطح آب زیرزمینی، روش های مختلف درون یابی قطعی و زمین آماری با استفاده از فن اعتبارسنجی تقاطعی مورد آزمون قرار گرفتند. در روش های کربجبنگ و کریجینگ بیزین تجربی بهترین نیم تغییرنما انتخاب شد و در نهایت از بین آنها مدلی که کمترین میزان خطا را به همراه داشت تعیین و نقشه آن ترسیم شد. یافته ها: نتایج درون یابی حاصل از اعتبارسنجی تقاطعی در منطقه مطالعاتی نشان داد که در بین روش های قطعی، روش چند جمله ای محلی با درجه دو از دقت بالاتری نسبت به سایر روش ها برخوردار بود، به طوری که حتی در مقایسه با روش زمین آماری کریجینگ نیز از خطای کمتری برخوردار است. در روش های زمین آماری نیز روش کریجینگ بیزین تجربی با شبیه سازی برازش تغییر نما مناسب بر داده های تراز سطح آب زیرزمینی میزان خطای درون یابی به روش کریجنگ را از حدود 23 متر به حدود 16 مترکاهش داد و در مقایسه با روش چند جمله ای محلی نیز دقتی نزدیک بهم را نشان داد. نتیجه گیری: با وجود اینکه نقشه ترسیم شده با دو روش بیزین کریجینگ تجربی و چند جمله ای موضعی، از لحاظ مقدار خطا تفاوت قابل ملاحظه ای را نشان نمی دهند، اما اختلافات محسوسی در این دو نقشه دیده می شود. روش کریجینگ بیزین تجربی طیف هموارتری را از تغییرات تراز سطح آب زیرزمینی نشان می دهد و الگوی ترسیم شده تراز سطح آب زیرزمینی با این روش نیز متناسب با جهت شیب عمومی منطقه است.

از معمول ترین مشکلات مرتبط با کیفیت آب در کشاورزی، سمیت ناشی از کلر است. لذا برآورد صحیح میزان کلر و تهیه نقشه های احتمال آن بسیار حائز اهمیت است. تخمین گر زمین آماری کریجینگ شاخص (IK) نه تنها مستقل از شیوه توزیع داده هاست بلکه قادر به مدل کردن میزان قطعی نبودن تخمین نیز است. در این مطالعه کاربرد IK برای تخمین و به خصوص ارزیابی خطای تخمین مقدار کلر آب زیرزمینی به صورت مقایسه ای با کریجینگ .معمولی (OK) و لاگ کریجینگ (LOK) بیان شده است. نقشه های احتمال کلر برای حدود آستانه 10 و 20 میلی اکی والان بر لیتر با استفاده از IK تهیه شده است. داده های کلر مربوط به 76 حلقه چاه آب کشاورزی در دشت کرمان است. نتایج آنالیز نیم تغییرنما نشان داد که داده های کلر و لگاریتم آن ها با مدل ساختار مکانی کروی و شعاع تاثیر به ترتیب برابر با 42 و 72 کیلومتر همبستگی مکانی قوی دارند. همچنین، داده های کلر دارای همبستگی مکانی داخل کلاس متوسط تا قوی هستند و نیم تغییرنماهای شاخص به طور عمده از مدل کروی پیروی می کنند. نتایج ارزیابی متقابل نشان داد که روش LOK دارای دقت بیشتری نسبت به روش IK در برآورد مقادیر کلر است. از طرفی واریانس شرطی IK ابزار مناسب تری برای ارزیابی خطای تخمین کلر نسبت به واریانس OK و LOK تشخیص داده شد. نقشه های احتمال کلر نشان دادند که احتمال تجاوز مقدار کلر از حدود آستانه 10 و 20 میلی اکی والان بر لیتر در نواحی شمال غرب و غرب منطقه بیشتر است. نقشه های احتمال در بسیاری از فرایندهای تصمیم گیری از جمله مدیریت منابع آب و به حداقل رساندن ریسک آلودگی منابع ابزار سودمندی به شمار می روند.

در چند دهه گذشته تخمین متغیرهای مکانی با استفاده از داده های همان متغیر (کریجینگ) و یا با بکارگیری اطلاعات متغیرهای کمکی (کوکریجینگ) مورد علاقه متخصصین علوم خاک بوده است. با توجه به اهمیت آگاهی در مورد غلظت کلر بعنوان یک عنصر ضروری و همینطور سمی (در غلظتهای بالا) و مشکلات و هزینه های مورد نیاز برای اندازه گیری آن یافتن راهکاری برای تخمین آن سودمند می باشد. مطالعه حاضر به منظور ارزیابی توانایی تخمین زن های کریجینگ و کوکریجینگ (با استفاده از اطلاعات مربوط به هدایت الکتریکی) در برآورد این متغیر در برخی از خاکهای منطقه رودشت اصفهان صورت گرفت. 600 نمونه خاک بصورت منظم و در محل گره های شبکه ای مربعی با فواصل 100 متر از عمق 0-30 سانتیمتر برداشت گردید. مقدار هدایت الکتریکی (ECe) در تمام نمونه ها و غلظت کلر در نصف آنها اندازه گیری گردید. علیرغم وجود تغییرات بسیار بالای دو متغیر در منطقه مورد مطالعه محاسبات نشانگر وجود همبستگی مکانی مناسب در مورد دو متغیر و در مقیاس مورد مطالعه می باشد. هر دو تخمین زن (کریجینگ و کوکریجینگ) تخمینهای قابل قبولی را از غلظت کلر ارایه نمودند لیکن استفاده از اطلاعات هدایت الکتریکی عصاره اشباع بعنوان متغیر ثانویه در کوکریجینگ منجر به %38 کاهش در مقدار میانگین مجذورات خطای تخمین و در نتیجه افزایش ضریب همبستگی بین داده های معیار و مقادیر تخمینی از %76 در کریجینگ به %90 در کوکریجینگ گردید. لذا استفاده از کوکریجینگ جهت برآورد غلظت کلر محلول در خاک به منظور صرفه جویی در هزینه های مورد نیاز برای تجزیه های شیمیایی و کسب دقت بالا در تخمینها بویژه در مواردی که میزان شوری خاک برای اهداف دیگر اندازه گیری می شود بسیار توصیه می گردد.