بیماری های روانی یک مسئله مهم سلامت در دنیا است که مدیریت درمان آن با مشکلاتی مواجهه است. داروهایی که امروزه به شکل وسیع در درمان اختلالات روانی از جمله ضد افسردگی، ضد روان پریشی و تثبیت کننده های خلق و خو استفاده می شود، در بسیاری از موارد با عوارض جانبی زیادی همراه هستند و تنها تعداد کمی از بیماران پاسخ مناسب به این داروها نشان می دهند. فاکتورهای بسیاری از جمله عوامل ژنتیکی در اثربخشی داروها موثر است که امروزه مورد توجه می باشد. فارماکوژنومیک مطالعه ی ارتباط تفاوت های ژنتیکی در ژن های کد کننده ناقلین، رسپتورها و آنزیم های متابولیزه کننده دارو با پاسخ دهی به داروها می باشد. ژن های بسیاری در ارتباط با پاسخ دهی به داروهای اختلالات روانی معرفی شده اند که تنوع های ژنتیکی موجود در آن ها می تواند منجر به تفاوت در اثربخشی و عوارض جانبی مشاهده شده آن داروها شود. در این مقاله مروری تعدادی از این داروها و ژن های مرتبط معرفی می گردد.

فارماکوژنومیک در زمینه سرطان هم چنان به عنوان مناسب ترین راهکار برای درمان فردی بیماران در نظر گرفته می شود، اگرچه تاکنون کاربرد بالینی آنها به چند ژن محدود بوده است. در شماری از سرطان هارابطه بین ژنوتیپ و نتایج بالینی امیدبخش بوده است، اما از آن جا که اغلب مطالعات فارماکوژنومیک جاری به نقش در حال ظهور سلول های بنیادی سرطانی (cancer stem cells, CSCs) در حساسیت و مقاومت در برابر دارو ها توجهی نداشته است، نتایج پرفروغی حاصل نگردیده است. سلول های بنیادی سرطانی به عنوان یک ریز جمعیت سلولی در تومورها، ظاهرا تنها سلول های آغاز کننده تومور های سرطانی در یک بدخیمی هستند و به همین دلیل در راس رده بندی سلول های سرطانی قرار می گیرند. با این حال، مطالعات فارماکوژنومیکی تفاوت های ژنتیکی موجود در مسیر های پیام رسانی ویژه ای که در این سلول ها به نحو متمایزی از دیگر سلول ها فعالتر است، نادیده گرفته است. افزون بر این، در بسیاری از بدخیمی ها، سلول های بنیادی سرطانی نشان دهنده یک زیرجمعیت نادر است. بنابراین، کل نیمرخ بیانی تومورها ممکن است در اصل تحت تاثیر الگوهای بیانی سلول های بنیادی سرطانی باشند. در این مقاله مروری، شواهد موجود در مقامت دارویی سلول های بنیادی سرطانی مورد بررسی قرارگرفته و نشان داده شده است که چگونه تغییرات ژنتیکی رایج در ژن های مربوط به سلول های بنیادی سرطانی ممکن است پیش بینی کننده پاسخ فرد به عامل های ضد سرطانی باشد. هم چنین، دیدگاه ها و راهکارهای جدید در شناسایی این سلول ها مورد بحث قرار گرفته است.

هدف: دیابت نوع 2 (T2D) یک اختلال مزمن در نتیجه تعامل عوامل ژنتیکی و محیطی است که باعث افزایش قند خون می شود. دستورالعمل های مبتنی بر شواهد برای مدیریت دیابت عمدتا بر اساس تغییر سبک زندگی، کنترل عوامل خطر و مدیریت سطح گلوکز خون می باشد. اگرچه در طول زمان داروهای ضد قند خون بسیاری ایجاد شده اند، اما درمان دیابت نوع 2 باید بر اساس مشخصات فردی هر بیمار باشد. مطالعه مروری حاضر، بررسی تغییرات ژنتیکی که ممکن است مسیول یک پاسخ درمانی رایج در دیابت باشد را مورد هدف قرار می دهد. مواد و روش ها: درمان دیابت نوع 2 از دیدگاه رویکرد فارماکوژنومیک با جست وجوی مطالعات مرتبط در پایگاه های اطلاعاتی مانند PubMed، Scopus، Web of Sciences و Scholar مورد بحث قرار گرفته است. یافته ها: از بین داروهای مورد استفاده در درمان دیابت نوع 2، ارتباط شش دارو از جمله متفورمین، سولفونیل اوره، مگلیتنید، مهارکننده های DPP4، مهارکننده های SGLT-2 و Thiazolidinedione’, s با ژن های شایع موثر در پاسخ دهی این داروها معرفی گردید. نتیجه گیری: مطالعات فارماکوژنومیک نقش تغییرات ژنومی افراد در اثربخشی و ایجاد سمیت دارویی را بررسی می کند. کشف عوامل تعیین کننده ژنتیکی که می توانند پاسخ گلایسمی را تعدیل کنند، ممکن است راهی نوین برای مکانیسم درمان دیابت نوع 2 را فراهم کند و در نهایت توسعه درمان فرد محور را پیش ببرد. تشخیص زود هنگام و روند درمانی مناسب نیز می تواند شدت دیابت و عوارض مرتبط با آن را کاهش دهد.

هدف: از جمله پرمصرف ترین داروهای ضد دیابت، سولفونیل اوره ها هستند که اغلب به عنوان یکی از داروهای خط اول درمان دیابت نوع 2 مورد استفاده قرار می گیرند. با توجه به تاثیر ساختار ژنتیکی بیمار بر پاسخ دارویی (پزشکی فردی)، شناسایی تنوعات ژنتیکی نه تنها میزان واکنش های ناخواسته دارویی را کاهش می دهد، بلکه می تواند اثر بخشی داروها را نیز پیش بینی نماید. هدف مطالعه حاضر، مرور نظام مند فارماکوژنومیک گلی بن کلامید در دیابت نوع 2 می باشد. مواد و روش ها: این پژوهش یک مرور سیستماتیک بر اساس فلوچارت PRISMA است. با استفاده از واژه های “, variant”, , “, glibenclamid”, , “, diabetes mellitus”,“, SNP”,و یا معادل های آن ها، جست وجوی جامع در بانک های اطلاعاتی PubMed، Scopus و Web of Science تا اول ژانویه 2021 انجام شد. در جست وجوی اولیه 125 مقاله به دست آمد. یافته ها: در نهایت در نه مقاله واجد شرایط ورود به مرور نظام مند، مونوتراپی با گلی بن کلامید در 3032 بیمار انجام شده بود. بیش ترین مطالعه مربوط به کشور چین و شایع ترین روش ژنوتایپینگ RFLP_PCR و توالی یابی مستقیم بود. شایع ترین ژن های مورد بررسی شامل CYP2C9، KCNJ11 و TCF7L2 بودند. نتایج مطالعات ارتباط معنی دار پلی مورفیسم ژن CYP2C9 بر پاسخ درمانی مناسب و پلی مورفیسم ژن KCNJ11 با شکست درمانی با گلی بن کلامید را نشان داد. نتیجه گیری: در میان همه عوامل ژنتیکی و ژنوتیپ های خاص پروتیین های دخیل در مسیر متابولیسم گلی بن کلامید، پلی مورفیسم ژن CYP2C9 در میزان پاسخ به درمان و پلی مورفیسم ژن KCNJ11 در شکست درمان و عوارض هیپوگلیسمی ناشی از گلی بن کلامید نقش دارند.

1فارماکوژنتیک نقش حیاتی در شخصی سازی درمان دارد. این شاخه از علم با بررسی تأثیر تنوع های ژنتیکی بر پاسخ های دارویی، به تحقیق درباره چگونگی تأثیرگذاری ژن ها بر واکنش های بدن به داروها می پردازد. این مطالعه به بررسی تأثیر پلی مورفیسم های ژنتیکی بر متابولیسم داروی افاویرنز، مورد استفاده در درمان HIV می پردازد. هدف مطالعه حاضر مقایسه اثر پلی مورفیسم های CYP450 بر متابولیسم داروی افاویرنز در یک مطالعه network meta-analysis می باشد. این تحقیق، که با روش های استاندارد PRISMA انجام شد، به بررسی اثرات فارماکوژنتیک در بهبود کارایی و پیشگیری از ADRهای افاویرنز می پردازد. استراتژی جستجو شامل بررسی مطالعات مشاهده ای و مداخله ای بدون محدودیت زبان یا تاریخ انتشار بود. معیارهای ورود شامل بررسی غلظت دارو، AUC، ADRها، و مقایسه ژنوتیپ های مختلف بود. دو محقق به صورت مستقل مطالعات را انتخاب و اطلاعات را مدیریت کردند. تحلیل داده ها با نرم افزار STATA انجام شد. ترکیبی از روش ها برای ارزیابی ناهمگنی و تأثیر کلی پلی مورفیسم های ژنتیکی استفاده شد. برای نتایج مستمر و باینری، به ترتیب از SMDها و ORها یا HRها استفاده شد. تست Egger برای شناسایی سوگیری انتشار انجام شد. در این مرور سیستماتیک و متاآنالیز، بررسی گسترده ای در مورد ارتباط واریانت های ژنتیکی با متابولیسم داروهای افاویرنز انجام شده است. از مجموع 19861 رکورد، 96 مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعات از کشورهای مختلف با حجم نمونه های 20 تا 6045 شرکت کننده بودند. نتایج نشان داد که واریانت های خاص در ژن هایی مانند CYP2B6 با تغییرات قابل توجه در غلظت افاویرنز در پلاسما مرتبط هستند. این یافته ها اهمیت تأثیر ژنتیک بر متابولیسم دارویی را در درمان HIV و مدیریت عوارض جانبی آن را نشان می دهد. این مرور سیستماتیک و متاآنالیز شبکه گسترده، نقش ژن های مختلف در متابولیسم داروی افاویرنز و ریواروکسابان را بررسی کرد. تحلیل ها نشان دادند که پلی مورفیسم های خاصی در ژن CYP2B6 تأثیرات معنی داری بر غلظت پلاسمایی این دارو دارند، که برای بهبود درمان HIV و کاهش عوارض جانبی دارویی افاویرنز اهمیت دارد. این یافته ها بر اهمیت تحقیقات فارماکوژنومیک و توجه به تنوع ژنتیکی در مدیریت درمانی تأکید می کنند.

دانش ژنتیک و فیزیوپاتولوژی نشان داده است که بروز یک بیماری می تواند ناشی از علل مختلفی مانند جهش در ژن های مختلف و مکانیسم های متفاوت مولکولی باشد، در حالی که ممکن است در بالین، علایم به ظاهر یکسانی مشاهده شود. از طرفی بیماران از نظر جذب داروها، تاثیر، کارآیی و عوارض جانبی آن ها، واکنش های مختلفی به یک دارو نشان می دهند و همین مساله باعث شده است تا پزشکان هنگام تجویز دارو برای بیمار، علاوه بر تبعیت از رویکردهای درمانی تعریف شده، از حدس و گمان بر پایه تجربه شخصی نیز استفاده نمایند.داروسازی نوین سعی دارد، بر پایه فارماکوژنتیک و نه فقط بر اساس مکانیسم یا ژنتیک بیماری، راهی برای تولید داروهای موثرتر و کاراتر بیابد. هدف از این رویکرد، کسب حداکثر پاسخ بالینی با کم ترین عوارض جانبی و تولید دارو برای شخص خاص با بیماری خاص می باشد. اما علی رغم این تلاش، تخمین و پیش بینی کارآیی و عوارض جانبی احتمالی دارو، بسیار پیچیده و در تعامل با بسیاری از عوامل شناخته و ناشناخته است و مراکز تحقیقاتی به دنبال طراحی شیوه های مطالعاتی جدیدی هستند که با ساده ترین و ارزان ترین شیوه، بیشترین احتمال موفقیت را به دست آورند.در مکتب طب سنتی ایران، مزاج، مفهومی کلیدی در تعریف سلامت و بیماری انسان است. در این دیدگاه همان طور که اثر انگشت هیچ دو فردی یکسان نیست، مزاج و ترکیب هیچ دو انسانی با یکدیگر یکسان نمی باشد و همین طور در بسیاری از بیماری ها، تغییرات خاصی در مزاج فرد رخ می دهد که طبق یک سری اصول مدون و طبقه بندی شده قابل افتراق است.گمان می رود با تقسیم بندی بیماران بر اساس نوع بیماری و در نظر گرفتن مزاج فرد و مزاج بیماری و همراه کردن این مساله با مزاج خاص داروها می توان در پیش بینی میزان کارآیی دارو یا احتمال بروز عوارض جانبی، موفقیت بیشتری را کسب نمود و به عبارت دیگر، این احتمال وجود دارد که بتوان راه رسیدن به اهداف فارماکوژنتیک را بر پایه فنوتیپ مزاج ها کوتاه تر کرد.

مقدمه: فارماکوژنومیکس (PGx) به مطالعۀ ارتباط بین تغییرات ژنتیکی و پاسخ های دارویی می پردازد. مطالعۀ مقطعی حاضر با هدف بررسی فراوانی آللی واریانت ژنتیکی شایع در ژن NUDT15 در جامعۀ ایرانی انجام شد. روش ها: در مجموع 1142 نمونۀ فرد سالم ایرانی با استفاده از روش میکرواری تعیین ژنوتیپ شدند. یافته ها: 19 نفر: واریانت مورد مطالعه با فراوانی آلل جزئی بالاتر از 1 درصد در میان جمعیت مورد مطالعه حاضر شناسایی شد که ممکن است تنوع قابل توجه در فنوتیپ های پاسخ دارویی در میان جمعیت های مختلف را توضیح دهد. نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد که تنوع ژنتیکی قابل توجهی در ژن NUDT15 در بین جمعیت های ایرانی وجود دارد که می تواند به طور قابل توجهی بر تصمیم گیری های بالینی تأثیر بگذارد. این مطالعه الگوی فراوانی واریانت مؤثر در تعیین فنوتیپ ژن NUDT15 در جمعیت ایران را نشان داد.

هدف: ژن الاستاز دو کد کننده نوتروفیل الاستاز است. نوتروفیل الاستازیک سرین پروتئاز قوی است که در نوتروفیل ها یافت می شود و قادر به تخریب بیشتر پروتئین های بافت پیوندی می باشد. ژن الاستاز دو متشکل از 5 اگزون و 4 اینترون است. ژن الاستاز دو جایگاه ویژه ای در پاتوژنز بیماری های رده میلوئیدی و سایر بیماری ها دارد. با توجه به اینکه پلی مورفیسم های تک نوکلئوتیدی دارای کاربرد فراوان در مطالعات فارماکوژنومیک هستند. بنابراین شناخت پلی مورفیسم تک نوکلئوتیدی های جدید می تواند گامی در جهت پیشرفت این علم باشد.روش مطالعه: خون محیطی از افراد سالم گرفته شد. سلول های چند هسته ای از خون تازه جدا شدند و RNA توسط روش استاندارد استخراج گردید. بیان ژن الاستاز توسط روش RT-PCR و بکارگیری ده پرایمر اختصاصی مورد ارزیابی قرار گرفت. سکانس هر یک از اگزون ها توسط روش capillary sequencing شناسایی شد.یافته ها: در این بررسی پلی مورفیسم تک نوکلئوتیدی جدیدی در اگزون 2 این ژن در کدن 44 یافت شد. در این پلی مورفیسم تک نوکلئوتیدی، G به A تبدیل شده اما هیچ تغییری در سکانس آمینواسیدی دیده نشد. سکانس کدن 44 در نیمی از افراد نرمال مورد بررسی GCG است که مشابه سکانس بانک اطلاعات ژنی NCBI است و در نیمی دیگر GCG به GCA تغییر یافته است.نتیجه گیری: با توجه به شناسایی پلی مورفیسم تک نوکلئوتیدی خاص در افراد ایرانی می توان ارتباط آنها را با بیماری ها و پاسخ به درمان مورد ارزیابی قرار داد تا بتوان به بیماران تحت درمان کمک نمود.