آب مهم ترین عامل در حفظ تنوع زیستی تالاب ها است. علاوه بر پدیده های محیطی و طبیعی همچون خشک سالی ها، تغییر الگوهای اقلیمی، افزایش دما و تبخیر و تعرق بحران آب ایران ریشه در رشد فزاینده و توزیع نامتعادل جمعیت، سو مدیریت منابع آب، ناکارآمدی بخش کشاورزی، بخشی نگری مدیران، رشد لگام گسیخته شهرنشینی و نبود فرهنگ مناسب مصرف و ارزش واقعی آب دارد. تالاب ها، به عنوان منابع مهم آب در فلات خشک ایران جایگاه ویژه دارند. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات تالاب بزرگ هویزه در بازه های زمانی 1991، 2004، 2013 و 2016 است. به این منظور از تصاویر ماهواره ای لندست TM، ETM+ و Land sat 8. oli استفاده شد. مراحل پیش پردازش بر روی تصاویر انجام و طبقه بندی به روش شبکه عصبی (MLP) انجام گرفت. پس از انجام طبقه بندی با استفاده از متریک های سیمای سرزمین تغییرات سیمای تالاب موردبررسی قرار گرفت. روند تغییرات دبی رودخانه های ورودی به تالاب در ایستگاه های هیدرومتری حمیدیه و هوفل بر اساس روش ناپارامتریک من-کندال اندازه گیری شد. بررسی سنجه های سیمای سرزمین در محدوده تالاب در بازه 25 ساله موردبررسی نشان داد که سنجه تعداد لکه NP روندی کاهشی، سنجه تراکم لکه PD کاهش لکه لکه شدن سیمای سرزمین، سنجه LPI روندی کاهشی، سنجه LSI روندی کاهشی، سنجه CONTAG کاهش لکه لکه شدگی و سنجه تنوع شانون SHDI روند افزایش تنوع در سیمای سرزمین را نشان می دهند. بررسی روند تغییرات دبی آب ورودی رود کرخه به تالاب بر اساس من-کندال نشان داد که دبی آب ورودی به تالاب در بازه زمانی 1365 و 1329 تا 1390 و 1391 درمجموع روند کاهشی معنادار داشته است؛ اما در سال 2016 مقدار پوشش گیاهی و آب تالاب به نسبت سال 2013 افزایش داشته است به طوری که در سال 2016 بیشترین مساحت تالاب به پوشش گیاهی حاشیه تالاب، اراضی مرطوب و آب اختصاص پیداکرده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که پارامترهای از قبیل تولید انرژی، جغرافیای سیاسی آب (هیدروپلتیک) و جغرافیای سیاسی (ژئوپلتیک) کشورهای ترکیه، عراق و ایران در قبال یکدیگر سیمای سرزمین تالاب را تحت تأثیر قرار می دهند و هر تصمیم مدیریتی به منظور اثربخشی بر تالاب باید منافع کشورهای مذکور را در نظر گیرد.

زمینه و هدف: پدیده گرد و غبار از جمله تغییرات اقلیمی و پیامدهای زیست محیطی نامطلوبی است که در چند سال اخیر از سیرطبیعی خود خارج شده و شاهد تعدد وقوع آن در منطقه خاورمیانه می باشیم. هدف از این پژوهش بررسی هم دیدی و دورکاوی توفان گرد و خاک استان هرمزگان می باشد. روش بررسی: با روش ترکیبی همدید-دورکاوی، شرایط موثر بر توفان گرد و خاک در استان هرمزگان در آذرماه 1395بررسی شده است. یافته ها: پس از بررسی دید افقی و سمت و سرعت باد در ایستگاه های سطح زمین، داده های بازکاوی سطوح مختلف اتمسفر از سایت سازمان ملی اقیانوسی و جوی (نوا) اخذ و به منظور بررسی شرایط همدید و ترسیم نقشه های سطح زمین و سطوح فوقانی در محیط نرم افزار گردس استفاده شد. در ادامه با استفاده از تصاویر ماهواره مودیس(آکوا) پدیده گرد و غبار آشکار سازی شد. بحث و نتیجه گیری: در شرایطی که فرابار سیبری جهت غربی تر پیدا کند، نفوذ و گسترش زبانه های آن به سمت جنوب ایران باعث تضاد حرارتی حدود 35 درجه سلسیوس شده و افزایش گرادیان فشار را بین مناطق شمال شرقی و جنوب ایران به دنبال دارد. بادهای برخاسته از فرابار سیبری به دلیل عبور از روی چشمه های گرد و غبار (شرق و مرکز ایران و بیابان های اطراف استان هرمزگان) سبب گردیده که گرد و خاک از روی مناطق مذکور برخاسته و وارد استان هرمزگان گردد. تصاویر دورکاوی، مسیر حرکت گرد و خاک را منطبق بر جریان هوا در منطقه تایید می کند و نشان می دهد که حتی این پدیده به دریای عمان و خلیج فارس کشیده شده است.

هدف کلی این مطالعه استخراج الگوریتمی ساده برای بازیابی پارامترهای کیفیت آب سدهای مخزنی با استفاده از داده های ماهواره ای لندست 8 است. پارامتر کیفیت آب موردمطالعه هدایت الکتریکی است که از پارامترهای اصلی کیفیت آب بوده و می توان بر اساس مقادیر آن سطح کیفیت آب را بررسی نمود. تجزیه وتحلیل رگرسیون بین مقادیر اندازه گیری شده هدایت الکتریکی در سه ایستگاه نمونه برداری و مقادیر بازتاب از سطح آب، به دست آمده از باندهای طیفی لندست 8 انجام گرفت و مدل های رگرسیون برای به دست آوردن مقادیر هدایت الکتریکی در کل سطح سد توسعه داده شد. در نهایت با اعمال مدل رگرسیون روی تصویر ماهواره ای منطقه، نقشه پهنه بندی هدایت الکتریکی سد گلابر زنجان برای ماه های مرداد و شهریور سال 94 به دست آمد. سپس با داشتن اطلاعات ده ماه گذشته از سه ایستگاه، مقادیر هدایت الکتریکی هر سه ایستگاه با تحلیل روند سری زمانی پیش بینی شد و نقشه های توزیع پارامتر هدایت الکتریکی مرداد و شهریور 94 این بار با استفاده از مقادیر پیش بینی شده به دست آمد و نتایج مقایسه شد. نتایج نشان داد که بیشتر پیکسل های نقشه، ازنظر هدایت الکتریکی اختلافی کمتر از 50 واحد دارند و استفاده از پیش بینی با سری های زمانی در مواقعی که کمبود مشاهدات میدانی مطرح است، می تواند مفید باشد.

خشک شدن تدریجی دریاچه ارومیه، چند سالی است که به مساله ای ملی و بین المللی تبدیل شده است. در دهه های اخیر توسعه صنعتی ناپایدار و بهره برداری بی رویه از سفره های آب زیرزمینی از علل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه بوده است. در این پژوهش به بررسی و آشکارسازی و پایش تغییرات دریاچه ارومیه و محیط پیرامونی آن با تلفیق سامانه اطلاعات مکانی و دورکاوی طی بازه زمانی بیش از نیم قرن پرداخته شده است. برای نیل به این هدف، از عکس های فتوگرامتری هوایی سال 1955 و نقشه توپوگرافی تهیه شده از آن عکس ها، داده های مدل ارتفاعی رقومی (DEM) منطقه مورد مطالعه، اطلاعات مربوط به چاه های آب پیرامون غربی دریاچه، اطلاعات کیفی آب دریاچه و تصاویر سنجنده های TM، ETM+ و OLI ماهواره های لندست 5، 7 و 8 استفاده شده است. بازه زمانی تحقیق شصت سال در فاصله سال های 1955 تا سال 2014 میلادی است. بدین منظور 12 تصویر مختلف مربوط به دوره های متفاوت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که مساحت و محیط پیرامونی دریاچه ارومیه تغییرات گسترده ای در سال های اخیر داشته است. مساحت دریاچه از 451800 هکتار در سال 1955 به 89730 هکتار در سال 2014 کاهش یافته است. در این تحقیق مشخص گردید بیشترین پسروی دریاچه در قسمت جنوبی آن به وقوع پیوسته است. این پسروی ها همراه با گسترش پهنه های نمکی در سواحل این دریاچه همراه است. پایین آمدن سطح آب دریاچه رابطه مستقیم با گسترش زمین های کشاورزی پیرامون دریاچه و رابطه معکوس با شاخص هدایت الکتریکی آب دریاچه (EC) دارد. این نوسانات اثرات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی مهمی را به دنبال دارد. بررسی روند تغییرات دریاچه نشان می دهد که اگرروند به همین صورت ادامه یابد و اقدام موثری انجام نشود تا سال 1412 دریاچه ارومیه از بین خواهد رفت و به شوره زار تبدیل خواهد شد.

به منظور مدیریت بهتر و استفاده بهینه از منابع طبیعی تشخیص به موقع و دقیق تغییرات عوارض سطح زمین تأثیر مهمی بر درک بهتر بین پدیده های انسانی و طبیعی دارد. با پایش تغییرات کاربری اراضی در بازه های زمانی می توان به روند وضعیت محیط طبیعی از قبیل تخریب سرزمین، کاهش توان بوم نظام ها (اکوسیستم) و بیابان زایی پی برد. پژوهش حاضر با استفاده از داده های سنجنده های TM و ETM+ ماهواره ای لندست 4، 5 و 7، به پایش تغییرات کاربری اراضی در منطقة دریاچة نمک در بازه زمانی 36 ساله طی سه دوره (1990-1975، 2001-1990 و 2010-2001) پرداخته است. نتایج پایش تغییر کاربری اراضی نشان می دهد که مساحت زمین های نمکزار تغییرناچیزی داشته و حدود 26/5 کیلومترمربع افزایش یافته است. همچنین مساحت اراضی شوره زار و فاقد پوشش گیاهی افزایش (13/457 کیلومترمربع)، زمین های مرتعی کاهش (3/380 کیلومترمربع) و زمین های ماسه زار به طور کاملاً خطی در بازه ی زمانی مورد مطالعه کاهش (57/194 کیلومترمربع) و در مساحت اراضی کشاورزی افزایشی به مقدار 35/118 کیلومترمربع داشته است. به دین ترتیب مساحت زمین های نماینده ی مناطق بیابانی افزایش یافته، ضمن این که مساحت اراضی کشاورزی افزایش یافته است. این موضوع موجب زیاد شدن بهره برداری از منابع آب و تغییر کاربری اراضی از مرتع به کشاورزی شده است. در مجموع روند تغییرات کاربری های اراضی در منطقة دریاچه نمک حاکی از این موضوع است که منطقة مطالعاتی در معرض تخریب قرار دارد. نتایج نهایی نشان داد که تصاویر ماهواره ای از قابلیت مناسبی برای تعیین روند تغییر کاربری اراضی در مقیاس منطقه ای برخوردارند.

امروزه رشد جمعیت از یک سو و محدودیت منابع از سوی دیگر دست اندرکاران امر گسترش را با شگفتی مواجه ساخته است. تغییرات جمعیتی سبب تغییر فعالیت های اقتصادی شده و نقطه آغاز تغییرات کاربری اراضی به شمار می رود. در واقع بهره برداری بی رویه، تغییرات نادرست کاربری اراضی و دست اندازی بشر به عرصه های منابع طبیعی، روز به روز بر برهم زدن تعادل های منطقه ای می افزاید. در دهه های اخیر شاهد تغییر کاربری اراضی در حوزه آبخیز طالقان هستیم. تحت اثر عوامل مختلفی پدیده تغییر کاربری اراضی شکل گرفته است به طور مثال در اراضی رها شده، سطوحی از مراتع به مناطق مسکونی و ویلاسازی تبدیل شده اند. منطقه طالقان به دلیل نزدیکی به مرکز جمعیتی تهران و شرایط ییلاقی از یک سده پیش محل رفت و آمد شمار زیادی از افراد برای بهره مندی از آب و هوای مناسب منطقه بوده است. یکی از عوامل مهم نیز تغییراتی است که در شمار جمعیت طالقان رخ داده است به گونه ای که بر پایه آمار جمعیتی می توان گفت جمعیت روستاهای طالقان به شدت کاهش یافته است. همان طور که در دیگر مناطق ایران شاهد تغییر کاربری اراضی به ویژه مراتع هستیم، این موضوع در منطقه طالقان نیز قابل دیدن است. این نوشتار سعی دارد ارتباط بین تغییرات جمعیت را با تغییرات کاربری اراضی منطقه مورد بررسی و همچنین تعیین تغییرات کاربری اراضی را در طی یک دوره 15 ساله بررسی نماید برای تعیین تغییرات کاربری زمین از سامانه اطلاعات جغرافیایی و دورکاوی و روشهای آماری به صورت توامان و نیز ماهواره لندست سنجنده های TM و ETM+ مربوط به سال های 1366 و 1380 بهره گیری شده است. همچنین آمار جمعیتی در این 2 سال تهیه شد و ضریب رشد جمعیت محاسبه شد. با توجه به نتایج بدست آمده نرخ اراضی رها شده در منطقه مورد بررسی مثبت بوده در واقع افزایش یافته و دیگر کاربری ها دارای نرخ تغییر منفی می باشند. این در حالی است که ضریب رشد جمعیت در همه روستاها منفی بوده و جمعیت کاهش یافته است. روستاهای منطقه از لحاظ بیشترین کاهش جمعیت و بیشترین سطح اراضی رها شده عبارت اند از گته ده، ناریان، نویز علیا، دیزان، جوستان، گراب، اورازان، نسا بالا، مهران، خچیره و دارپی. بنابراین شمار زیادی از افراد در طول این چند سال مهاجرت کرده و جمعیت کاهش یافته و به دنبال این روند گستره زیادی از مراتع (37.88 درصد) که در گذشته به دیمزار تبدیل شده بودند هم اکنون به صورت اراضی رها شده در منطقه نمایان شده اند. در روستای گته ده سطح اراضی مرتعی بیشترین کاهش و اراضی رها شده بیشترین افزایش را داشته است. در نهایت می توان بیان کرد، بین نرخ رشد جمعیت و سطح اراضی رها شده رابطه منطقی وجود دارد.

در این پژوهش با هدف کمک به کاهش ریسک اکتشافات زمین شناسی برای بهره برداری بهینه از ظرفیت های نفتی و گازی، روش مهندسی اطلاعات مکانی یعنی استفاده هم زمان از روش های دورکاوی، سامانه اطلاعات مکانی، تعیین موقعیت ماهواره ای و فتوگرامتری زمینی و هوایی به کار گرفته شد. این اطلاعات در دو بخش دورکاوی فضایی (تصاویر ماهواره ای) و هوایی و زمینی (فتوگرامتری) با دو جنبه کمی و کیفی بررسی شد. هم چنین در این تحقیق، تصاویر ماهواره ای برای شناسایی ساختارهای زمین شناسی و دگرسانی سنگ ها (هوازدگی و آلتراسیون) با تحلیل اطلاعات هندسی و رادیومتری و اعمال شاخص هیدروکربنی و مدل ژئوبوتانی استفاده شد. تحلیل های فتوگرامتری شامل تفسیر عکس ها و ایجاد مدل سه بعدی از عکس های هوایی نیز با هدف استخراج مدل ساختاری و سنگ شناسی انجام شد. در پژوهش حاضر، منطقه ی سراچه استان قم که طبق شواهد زمین شناختی، غنی از مواد هیدروکربنی است بررسی شد. با این هدف، پردازش تصاویر چند طیفی سنجنده استر ماهواره ترا هم چنین روش های طبقه بندی نگاشت زاویه ی طیفی آو سنجش واگرایی طیفی برای بررسی دگرسانی کانی ها و طبقه بندی سنگ ها استفاده شد و در نهایت، لایه های اطلاعاتی داده های زمینی، هوایی و ماهواره ای تلفیق شد و نتایج حاصل با موقعیت چاه های موجود و سایر داده ها اعتبارسنجی شد و براساس تصمیم گیری چندمعیاره، نقشه ی ظرفیت سنجی منابع نفت و گاز به دست آمد. بازدیدهای میدانی، تفسیر عکس های فتوگرامتری و شواهد زمین شناسی به دست آمده حاکی از صحت نقشه ظرفیت سنجی منابع هیدروکربنی به روش دورکاوی و انطباق نتایج با مشاهدات میدانی در سطح اطمینان زیاد (بیش از 75 درصد صحت) است.