یکی از رویکردهای توسعه روستایی، برنامه ریزی «پایین به بالا» است که مشارکت مردم محلی و دخالت موثر آنان در فرآیند برنامه ریزی، محور فعالیت های توسعه روستایی محسوب می شود. شوراهای اسلامی روستایی در ایران محور مشارکت مردم در امور توسعه محلی است. در این راستا شناخت نقش شوراها در توسعه روستایی و ارزیابی نظرات مردم در زمینه عملکرد آن ها در این زمینه اهمیت بسیار زیادی دارد. این موضوع انگیزه اصلی برای مطالعه نقش شوراهای اسلامی روستایی در دهستان حکیم آباد شهرستان زرندیه استان مرکزی بوده است. برای انجام تحقیق، دیدگاه های مردم و اعضای شوراها درباره عملکرد شوراهای اسلامی روستایی از طریق پرسش نامه جمع آوری گردید و مباحثی مانند مشکلات و نیازهای اساسی روستاییان از دیدگاه مردم و شوراها، عملکرد شوراها در انجام وظایق خود از دیدگاه مردم و میزان رضایت مردم از عملکرد شوراها مورد کنکاش قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که شوراها در زمینه افزایش مشارکت مردم عملکرد خوبی نسبت به سایر زمینه ها از جمله بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستاها داشته اند. با توجه به یافته های تحقیق، روستاییان تمایل به مشارکت بیشتر در امور مختلف روستاها با همکاری شوراها داشته اند. هم چنین اعضای شوراها در انجام وظایف خود موفق بوده و میزان همکاری و مشارکت مردم محلی با شورا در انجام کارهای روستا در وضعیت مطلوبی بوده است. بنابراین تقویت بیشتر شوراها ضروری بوده و می تواند نقش اساسی در توسعه روستایی داشته باشد.

با توجه به اهمیت مشارکت همه جانبه در فرآیند توسعه پایدار و تاکید قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر حضور جدی کلیه مردم در تعیین سرنوشت خودشان، شوراهای اسلامی در کشور، شهرها و روستاها تشکیل شده اند. شوراهای اسلامی روستایی به عنوان مدیران محلی می توانند ضمن به مشارکت گرفتن افکار و امکانات محلی با هماهنگی، حمایت و هدایت مدیریت دولتی پلکان رشد و توسعه را یکی پس از دیگری طی نمایند، لذا با توجه به اهمیت جایگاه شوراهای اسلامی در راستای توسعه روستایی، در مقاله حاضر به منظور شناخت عوامل موثر بر گرایش های روستاییان به شوراهای اسلامی روستا، بخشی از متغیرهایی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بتوانند رابطه مردم با شورا و در حقیقت گرایش مردم به شوراها را مورد ارزیابی قرار دهند در نظر گرفته شده و ضمن شاخص سازی و تدوین پرسشنامه های مربوطه مورد سنجش قرار گرفته اند. از کل روستاهای هشت شهرستان مرکزی خراسان (منطقه مورد مطالعه) که شامل 1655 روستای بالای 20 خانوار که دارای شورای اسلامی بوده اند، 82 روستا برگزیده شده و با 629 سرپرست خانوار در این روستاها مصاحبه صورت گرفته و اطلاعات لازم جمع آوری شده است. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر این است که بین میزان فعالیت های شورا و گرایش روستائیان رابطه همبستگی معنادار وجود ندارد ولی بین سه متغیر دیگر مورد بررسی یعنی سابقه کار اعضا شورا، میزان امکانات و تاسیسات عمومی موجود در روستا و طبقه بندی اعضا شورا و گرایش روستائیان به شورا رابطه همبستگی معناداری وجود دارد.

جامعه آماری این پژوهش را روستاییان سرپرست خانوار ساکن روستاهای دارای شوراهای اسلامی شهرستان کرمانشاه تشکیل می دهند که با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای، 320 نفر از آنها به صورت نمونه انتخاب شده اند. ابزار اصلی پژوهش، عبارت است از پرسشنامه ای شامل دو بخش «مقیاس سنجش انتظارات روستاییان» و «ویژگی های فردی و حرفه ای آنها». بر اساس یافته های پژوهش، مهمترین انتظارات روستاییان از شوراهای اسلامی به ترتیب عبارتند از: برقراری نظافت عمومی روستا، مدیریت بحران در حوادث غیرمترقبه، و همکاری با نیروی انتظامی جهت برقراری امنیت روستا. رضایت شغلی و رضایت زندگی روستاییان 24 درصد از تغییرات مربوط به انتظارات آنها از شوراهای اسلامی را تبیین می کنند. توجه شوراهای اسلامی روستا به انتظارات مردم در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نرخ ماندگاری مردم را در روستاها افزایش می دهد و زمینه مشارکت واقعی آنها را برای تحقق توسعه روستایی فراهم می سازد.

شورا از ریشه دارترین اصول عرفی و مقررات سنتی، و از بارزترین شیوه های عقلایی در زندگی جمعی است و حتی قدیمی ترین شیوه های مدیریت در تکاپوی اجتماعی نوع بشر، نشانه هایی از نظام شورایی را با خود دارد، به این علت، تاکنون زوایای مختلفی از عمل‏ کرد شورا بررسی شده است. در این پژوهش، میزان موفقیت عملکرد شوراهای اسلامی روستا در تحقق اهداف توسعه روستایی را در دهستان آلاداغ بجنورد ارزیابی کرده ایم.روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی - تحلیلی است؛ بنابراین، پس از تهیه چهارچوب نظری، به تدوین پرسش نامه و انجام عملیات میدانی پرداخته ‏ایم. پرسش ‏نامه ها در پانزده روستا و از ‏سوی 225 نفر از افراد ساکن مناطق روستایی، به صورت تصادفی طبقه ای تکمیل شده اند. برای ارزیابی عمل ‏کرد شوراها در تحقق اهداف توسعه روستایی، از آزمون t تک نمونه ای و ضریب همبستگی مبتنی بر جدول توافقی استفاده کرده ایم. نتایج تحقیق نشان می دهد که اعضای شوراهای اسلامی روستایی در نظارت بر اجرای مقررات بهداشتی، تشخیص کمبودها و نارسایی های موجود و نیز کمک رسانی در مواقع بحرانی موفق نبوده اند.

عوامل متعددی بر موفقیت یا ناکامی شوراهای اسلامی روستایی تاثیرگذارند. در این مقاله تاثیر چهار عامل میزان شناخت مردم از وظایف و اختیارات شوراها؛ میزان آگاهی اعضای شوراها از وظایف و اختیارات خود؛ میزان مقبولیت اجتماعی؛ و میزان حقوق و مزایا، بر عملکرد شوراهای اسلامی روستایی شهرستان کرمانشاه در قالب چهار فرضیه مورد مطالعه قرار گرفته است. برای انجام این کار، سه جامعه نمونه از الف - افراد واجد شرایط رأی دهی در روستاهای منتخب شهرستان؛ ب - اعضای شورای اسلامی روستاهای منتخب؛ و ج - مسوولان دولتی مرتبط با شوراهای اسلامی، انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای انتخاب نمونه ها از روش های کوکران و تصادفی ساده استفاده شد. سپس با استفاده از روش اسپیرمن، میزان همبستگی بین متغیرهای تحقیق سنجیده شد. نتایج این تحقیق حاکی از تایید فرضیه های 1 و 3 و مردود شدن فرضیه های 2 و 4 است.

این پژوهش با دو هدف بررسی عملکرد شوراهای اسلامی به منظور توسعه پایدار روستایی و شناسایی تعیین کننده های عملکرد آنان در روستاهای شهرستان سمیرم صورت پذیرفت. برای این کار از روش پیمایش بهره گرفته شد. جامعه آماری پژوهش در برگیرنده 70 روستای دارای شورای اسلامی این شهرستان بوده، که به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتخاب متناسب 47 روستا صورت گرفته است. آن گاه به مطالعه و بررسی اعضای شورای ده (سه نفر) در هر روستا پرداخته شد و در مجموع مطالعات لازم از 125 عضو شورا به عمل آمد. ابراز پژوهش، پرسشنامه ای بود، در بردارنده پرسش های باز و بسته، که روایی صوری آن تایید گردید و پایایی آن نیز با انجام مطالعه ای راهنما انجام شد و مقدار آلفای کرونباخ بیش از 0.75 برای متغیرهای گوناگون به دست آمد. یافته ها نشان داد که عملکرد شوراهای اسلامی روستاهای مورد مطالعه در مسیر توسعه پایدار و همه جانبه روستا، در حد متوسطی است. فزون بر آن، وضعیت شوراهای اسلامی مورد مطالعه در ابعاد شش گانه عملکرد (اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی و منابع، زیست محیطی، عمرانی و زیربنایی، ارتباط با سازمان ها و نهادها، و طرح هادی) نیز در سطح متوسطی قرار داشت. نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی حاکی از آن بود که از میان سازه ها و ویژگی های مورد مطالعه، «حمایت دولت»، «سرمایه اجتماعی اعضا»، و «مشارکت مردم در امور روستا» به عنوان عواملی تعیین کننده پراهمیت و معنادار در پیش بینی عملکرد پایدار شورای اسلامی روستایی شناسایی شدند.

شوراهای اسلامی روستایی از مهم ترین تشکل ها و نهاد غیردولتی هستند که زمینه های مشارکت مردم در برنامه های ترویجی را مهیا می سازند و نقش مهمی در اجرا و به هدف رساندن برنامه های ترویجی پیرامون توسعه پایدار روستایی دارند. هدف کلی این تحقیق، بررسی عوامل موثر بر مشارکت ترویجی شوراهای اسلامی روستایی شهرستان ساری پیرامون توسعه پایدار روستایی هست. برآورد حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران انجام شد. نمونه گیری تصادفی طبقه ای در این مطالعه به کاربرده شد و 235 عضو شورای اسلامی شهرستان ساری انتخاب شدند. روش شناسی تحقیق، ترکیبی از روش های کمی و توصیفی- استنباطی بود و مقدار آلفای کرونباخ و تتای ترتیبی به ترتیب 0.78 و 0.77 به دست آمد. میانگین سنی اعضای شوراهای اسلامی شهرستان ساری 42 سال بود و ازنظر میزان تحصیلات 39.3 اعضای شوراها دیپلم داشتند. میانگین سابقه عضویت در شورا هفت سال و 91.6 درصد اعضای شورا در روستا ساکن بودند. کشت محصولات جدید زراعی و باغی، بیمه نمودن محصولات زراعی و باغی و کاشت زراعی مکانیزه و استفاده از انواع کودهای زراعی در رتبه های اول تا سوم تمایل اعضای شورای اسلامی به نوآوری و نوپذیری بود. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که 42.9 درصد از تغییرات مربوط به مشارکت ترویجی شوراها را نوپذیری، ارتباطات، امور اجتماعی، نیاز آموزشی و شرکت در جلسات آموزشی تبیین می نماید. بیشترین اثر بر مشارکت ترویجی شوراهای اسلامی روستایی شهرستان ساری پیرامون توسعه پایدار روستایی را امور اجتماعی با ضریب مسیر 0.308 داشت.

زمینه و هدف: خودمراقبتی فردی نوعی از خودمراقبتی است که طی آن فرد به عنوان سفیر سلامت مسئول مراقبت از خود، خانواده و سایر افراد می شود. نقش شوراهای اسلامی در پیشبرد سیاست های نظام سلامت بسیار مهم است. لذا این مطالعه با هدف بررسی تأثیر توانمندسازی شوراهای اسلامی بر اجرای برنامه ی خودمراقبتی فردی صورت گرفته است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر مطالعه ای نیمه تجربی است که جامعه ی آماری آن اعضای شورای اسلامی دو روستای جوخواه و بهشت آباد از توابع شهرستان طبس هستند. برنامه ی توانمندسازی برای اعضای شورای اسلامی روستای جوخواه به عنوان گروه مداخله اجرا شد و روستای بهشت آباد نیز به عنوان گروه شاهد در نظر گرفته شد. دو ماه بعد از مداخله، وضعیت برنامه ی خودمراقبتی فردی در دو روستا بررسی شد. داده ها با نرم افزار spss نسخه ی 17 و شاخص های توصیفی و آزمون های آماری نظیر آزمون تی تک گروهی (One-Sample T Test) توصیف و تحلیل شدند. یافته ها: طبق یافته ها بعد از مداخله تعداد سفیران سلامت در روستای جوخواه رشد 31 نفری و در روستای بهشت آباد رشد 2 نفری داشته است. دو ماه بعد از مداخله، در گروه کنترل وضعیت فعالیت سفیران سلامت ثبت نام شده تغییری نکرده بود و همچنان سفیران ثبت نام شده فعالیتی در زمینه ی برنامه انجام نداده بودند، اما در روستای جوخواه در فعالیت سفیران سلامت ثبت نام شده تحول چشمگیری مشاهده شد. نتیجه گیری: توانمندسازی اعضای شوراهای اسلامی روستا به عنوان منتخبان مردم برای مدیریت و توسعه ی روستا، موجب می شود که مشارکت مردم در برنامه های نظام سلامت و به طور ویژه در برنامه ی خودمراقبتی فردی به طور پویا و اثرگذار افزایش یابد.

امروزه یکی از راهبردهای موثر در توسعه همه جانبه و خودپایدار نواحی روستایی، استفاده از مشارکت و توانمندی های مردم، به ویژه روستاییان برای عمران و توسعه مناطق روستایی در تمام ابعاد آن است. مهم ترین ابزار نیل به این مقصود تشکیل نهادهای سازمان دهی شده غیردولتی است، که بر اساس نیاز و توانایی گروه های مختلف ساکن روستا، در موضوعات متنوع و ضروری محیط بومی و محلی، به منظور اجرای برنامه های توسعه ای روستاها ایجاد می گردد. در سال های اخیر، شوراهای اسلامی و دهیاری ها به عنوان مدیریت جدید روستاها تعریف گردیده اند و دهیاران و شوراهای اسلامی به عنوان نهادهای مردمی و محلی که مدیریت روستاها را برعهده دارند، می توانند با سیاست گذاری، مدیریت و اجرای برنامه های مختلف آموزشی، توسعه زیرساخت های لازم، کمک به جذب منابع مالی و اموری از این دست، در توسعه کارآفرینی در روستاها نقش اساسی ایفا کنند و زمینه را برای توسعه کارآفرینی روستایی فراهم آورند. تحقیق حاضر از نظر نوع کاربردی و روش انجام به صورت پیمایشی بوده و در گردآوری اطلاعات تحقیق از روش اسنادی و میدانی استفاده شده و ابزار گردآوری اطلاعات نیز پرسش نامه و مصاحبه بوده است. اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS و داده های توصیفی و تحلیلی، تجزیه و تحلیل شده اند. جامعه آماری تحقیق شامل روستاییان، کارآفرینان و مسوولان محلی در دهستان های بهاباد بوده که بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 143 نفر از روستاییان و تعداد 45 نفر از مسوولان، صاحب نظران و کارشناسان و 30 نفر از کارآفرینان انتخاب گردیده است. نتایج حاصل از تحقیق نشانگر آن است که دهیاران و شوراهای اسلامی در زمینه توسعه کارآفرینی روستایی عملکرد نسبتا موفقی داشته و از نظر مردم فعالیت های کارآفرینان، مسوولان محلی، دهیاران و شوراها زمینه های لازم را برای توسعه کارآفرینی روستایی، از جمله زیرساخت های کارآفرینی، رفتار و نگرش کارآفرینانه، جذب منابع مالی و اقتصادی و عوامل فرهنگی و اجتماعی فراهم کرده و عملکرد دهیاران و شوراها در این موارد قابل قبول بوده است و منجر به توسعه کارآفرینی روستایی شده است.