ریز پیوندی، یکی از روش های پیشرفته در تولید درختان پیوندی مرکبات عاری از بیماری است. در این مطالعه ریزپیوندی پرتقال 'واشنگتن ناول' درشرایط کشت بافت روی پایه های نارنج، لیمو ترش، پونسیروس، ترویرسیترنج، سیتروملو و فلایینگ دراگون مورد بررسی قرار گرفت و اثر این پایه ها در افزایش درصد پیوندهای موفق تعیین گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که پایه ترویرسیترنج بیشترین درصد پیوندهای موفق (40%) را در مقایسه با سایر پایه ها دارد. پایه نارنج پس از سیترنج موفقیت به نسبت خوبی (33.3%) را نشان داد. در حالی که پایه پونسیروس هیچ موفقیتی نداشت. مقایسه دان نهال ها از نظر آمادگی آن ها برای ریز پیوندی در یک فاصله زمانی مشخص از کاشت بذر (20 روز) نیز نتایج قابل ملاحظه ای را نشان داد. در این بررسی پایه ترویرسیترنج بیشترین درصد دان نهال آماده از نظر میزان تندش بذر و رشد دان نهال تا رسیدن به ارتفاع مناسب برای ریزپیوندی (81.8%) را 20 روز پساز کاشت بذر تولید کرد که این درصد اختلاف به نسبت زیادی را با پایه بعدی یعنی پونسیروس (50.8%) نشان داد. پایه فلایینگ دراگون کمترین درصد تعداد دان نهال (6.7%) را تولید کرد. در رابطه با قطر پایه ها در محل پیوند نیز نتایج نشان داد که پایه ترویرسیترنج با میانگین قطر 1.7 میلی متر، بیشترین قطر پایه را در محل پیوند دارا می باشد در حالی که لیموترش کمترین قطر (1.12 میلی متر) را دارد. در یک نتیجه گیری کلی از این پژوهش باید عنوان کرد که پایه ترویرسیترنج از نظر درصد پیوندهای موفق، و همچنین آمادگی پایه برای پیوند در بین پایه های مورد آزمایش بهترین نتیجه را نشان داده و به عنوان پایه ای مناسب برایریز پیوندی قابل توصیه است.

شوری یکی از بزرگترین عوامل محدودکننده رشد گیاهان و تولید محصول در بسیاری از نقاط جهان می باشد که از دیر باز مورد توجه بوده است. مرکبات جزء گیاهان حساس به شوری می باشند. از آنجا که گونه های تجاری مرکبات به صورت پیوندی تکثیر می شوند؛ میزان تحمل پیوندک به شوری، بستگی زیادی به نوع پایه مورد استفاده دارد. پژوهش گلخانه ای با هدف ارزیابی تحمل به شوری نه پایه مرکبات شامل: پایه  های نارنج، بکرائی، کلئوپاترا، رانگ پورلایم، رافلمون، ماکروفیلا و سیتروملو، سیترنج و پونسیروس بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با سه تکرار و چهار سطح شوری شامل: شاهد، 25، 50 و 75 میلی مول در لیتر نمک NaCl، با هدایت الکتریکی به ترتیب 1.5، 4.5، 6.79 و 9.06 دسی زیمنس بر متر در دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. نتایج نشان داد که با افزایش سطح شوری، شاخص های تعداد برگ، ارتفاع گیاه، سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، ساقه و ریشه، تعداد و طول ریشه کاهش می یابد. نتایج مقایسات میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که اختلاف های معنی داری بین پایه های مرکبات وجود دارد. در بین پایه ها، نارنج، کلئوپاترا و رانگ پورلایم کمترین و پونسیروس، سیترنج و سیتروملو بیشترین کاهش در شاخص های رشدی اندام هوایی و ریشه را نشان دادند.

به دلیل اینکه پایه ها سیستم ریشه یک درخت را تشکیل می دهند، بنابراین بر جذب آب و عناصر غذایی و انتقال آنها به قسمت های مختلف گیاه اثرگذار می باشند. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی اثر سه پایه متداول در شمال کشور (شامل: نارنج، سیتروملو و سیترنج) بر مقدار جذب و توزیع عناصر غذائی بین بخشهای مختلف گیاه و نیز بر شاخص تجمع و انتقال عناصر غذائی اجرا شد. بدین منظور، پایه های یک ساله از سیتروملو، نارنج و سیترنج در گلدان های پلاستیکی تحت شرایط گلخانه در خاکی لومی کشت شدند. پس از شش ماه، پایه ها برداشت و مقدار وزن خشک و نیز غلظت فسفر، پتاسیم، کلسیم، آهن، منگنز، روی و مس در ریشه، ساقه و برگ اندازهگیری شد. در ادامه، شاخص تجمع و انتقال عناصر غذائی با استفاده از روش تجزیه عامل به منظور تمایز پایههای مختلف از لحاظ جذب عناصر غذائی محاسبه شد. نتایج نشان داد که سیترنج در جذب فسفر و آهن، سیتروملو در جذب پتاسیم و مس، نارنج در جذب کلسیم، منگنز، نسبت به دیگر پایه های بررسی شده برتری داشتند. علاوه بر این، رتبه پایه ها از نظر شاخص تجمع عناصر غذائی به صورت نارنج>سیتروملو~سیترنج و نیز رتبه پایهها از نظر شاخص انتقال نسبی عناصر غذائی به صورت سیتروملو>سیترنج>نارنج بود. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که پایههای مرکبات رفتار تغذیه ای متفاوتی داشته و توانائی این پایهها برای جذب و انتقال عناصر غذائی متفاوت است.

در این پژوهش تاثیر چهار پایه مرکبات شامل نارنج (citrus aurantium)، بکرائی (C. reticulata × C. auralimetta)، لیموآب (C. aurantifolia) و ولکامرلمون(C. volkameriana)  بر میزان کلروفیل و غلظت عناصر معدنی (نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سدیم، آهن، روی، مس، منگنز، کلر و بور) برگ پیوندک لیموشیرین رشد یافته در گلدان های حاوی خاک آهکی در گلخانه در قالب طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج نوع پایه تاثیر معنی داری بر میزان کلروفیل برگ پیوندک داشت و بیشترین میزان کلروفیل روی پایه لیموآب بدست آمد. تحت تاثیر نوع پایه، غلظت سایر عناصر، به غیر از بور، در برگ پیوندک اختلاف معنی دار داشت. غلظت نیتروژن در برگ پیوندک روی همه پایه ها کمتر از حد مطلوب بود و پایه نارنج بالاترین غلظت کلر و سدیم را در برگ پیوندک داشت.

نماتد مرکبات از جمله نماتدهای مهم است که به طور وسیعی در باغ های مرکبات دنیا گسترش داشته و باعث زوال تدریجی درختان و تقلیل محصول می شود. با توجه به این که یکی از بهترین روش های کنترل این نماتد، استفاده از ارقام مقاوم است، مقاومت هجده پایه مختلف مرکبات شامل مینه اولا، نارنج، لیموشیرین، لیمواهوازی، ته بشقابی، کمکوات، ترنج، اترج، لیموی لیسبون، تایوانیکا، ولکامریانا، یورکا، لیموترش، بتابی، راف لمون، ماکروفیلا، سیتروملو و پونسیروس در شرایط گلدان و باغ آلوده نسبت به نماتد مرکبات ارزیابی شد. در آزمایش های گلدانی نهال های سه ماهه این پایه ها در گلدان هایی با جمعیت 40 عدد لارو سن دوم نماتد در هر سانتیمتر مکعب خاک کاشته و بعد از گذشت شش ماه میزان آلودگی ریشه ها بررسی شد. در شرایط باغ نهال های پنج ماهه این پایه ها در فاصله بین درختان پرتقال 25 ساله آلوده به نماتد مرکبات کاشته شدند. هر تیمار شامل شش نهال بود که تعداد سه نهال از هر تیمار چهار ماه و نیم بعد از کاشت و سه نهال دیگر پانزده ماه بعد از کاشت از نظر میزان آلودگی ریشه ها به نماتد بررسی شدند. نتایج هر دو آزمایش نشان داد که پونسیروس، سیتروملو و نارنج با کمترین میزان جمعیت نماتد ماده بالغ در ریشه اختلاف آماری معنی داری با سایر تیمارها دارند.

مرکبات یکی از محصولات مهم باغبانی است که نسبت به شوری حساس می باشد. به منظور بررسی اثر شوری در تجمع و توازن یون های مختلف و همچنین بررسی اثرهای احتمالی سدیم بر میزان جذب و تجمع پتاسیم در پایه های مختلف مرکبات آزمایشی آماری در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار طی سال های 81-1380 در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز انجام شد. پایه های مورد استفاده در این آزمایش عبارت بودند از: نارنج (citrus aurantium L.)، تایوانیکا (citrus taiwanica L.) و لیموی آب ((citrus limon L. که با چهار سطح شوری 0، 20، 40 و 60 میلی مول بر لیتر شوری آب آبیاری به مدت سه ماه در شرایط گلخانه تیمار گردیدند. میزان تجمع سدیم و پتاسیم در ریشه، برگ و شاخساره پایه های مختلف با استفاده از روش شعله سنجی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که با افزایش سطح شوری میزان تجمع سدیم در اندام های مختلف گیاه افزایش یافت اما میزان پتاسیم کاهش یافت. روند تجمع سدیم و پتاسیم در اندام های مختلف پایه های مورد آزمایش متفاوت بود بدین ترتیب که در پایه نارنج میزان سدیم جذب شده در ریشه بیشتر از پایه های تایوانیکا و لیموی آب بود ولی در شاخساره پایه نارنج میزان تجمع یون سدیم کمتر از دو پایه دیگر بود. بر عکس میزان جذب و تجمع پتاسیم در ریشه نارنج کمتر ولی در شاخساره بیشتر از دو پایه دیگر بود و بدین ترتیب یکی از اثرهای شوری که بر هم زدن تعادل یون ها و محدود کردن جذب بعضی از عناصر غذایی است کاملا آشکار بود. جذب بیشتر سدیم در بعضی از اندام ها باعث کاهش جذب پتاسیم شد. از آنجا که پتاسیم یکی از عناصر غذایی ضروری در تغذیه گیاه می باشد که در باز و بسته شدن روزنه ها و فعل و انفعالات آنزیمی درگیر است، بنابر این کمبود آن در گیاه فتوسنتز را محدود کرده و سر انجام کاهش انتقال مواد فتوسنتزی به ریشه و به دنبال آن کاهش رشد را به همراه خواهد داشت.

رویش بذر و رشد اولیه پنج پایه مرکبات به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 10 تکرار مورد بررسی قرار گرفت. بذور ظاهرا سالم پایه های مورد استفاده (بکرایی، لیموی ولکامریانا، نارنج، لیمو شیرین و لیمو آب) پس از ضدعفونی باکلراکس در گلدان های 2 لیتری حاوی شن کوارتز استریل، به تعداد 10 عدد در هر گلدان در شرایط گلخانه کشت گردید و تحت تنش شوری با غلظت های صفر، 20، 40 و 60 میلی مولار کلرید سدیم همراه با محلول غذایی یک دهم غلظت هوگلند به مدت 70 روز قرار گرفت. ظاهر شدن دانهال در سطح گلدان شاخص رویش بذر بود، که تعداد آنها روزانه آمار برداری شد. پس از انقضای مدت آزمایش، طول قسمت هوایی، قطر طوقه، وزن تر و خشک کل گیاه، ساقه و ریشه و نسبت وزن ساقه به ریشه اندازه گیری شد. با استفاده از اطلاعات مربوط به رویش بذر، تعداد روزهای لازم برای رسیدن به اولین دانهال، تعداد روزهای لازم برای رسیدن به رویش 50 درصد از بذرها، درصد نهایی رویش بذر و درصد دانهال های سالم مانده تا پایان آزمایش محاسبه گردید. نتیجه آزمایش نشان داد که ارقام مورد آزمایش در کلیه شاخص های مورد اندازه گیری با هم اختلاف داشته و این شاخص ها تحت تاثیر تنش شوری قرار می گیرند و میزان عکس العمل بسته به نوع گونه و سطح شوری مورد استفاده متفاوت است. در این آزمایش خصوصیات رویش بذر ارقام مورد آزمایش تا سطح شوری 20 مولار، به مقدار کمی تحت تاثیر قرار گرفت، لیکن با افزایش سطح شوری، میزان تاثیر خیلی زیاد بود. به عنوان نتیجه گیری کلی، در مرحله رویش بذر تحت شرایط شوری، بکرائی مقاوم ترین و لیمو آب، نارنج معمولی، لیمو شیرین و ولکامریانا در رده های بعدی قرار داشتند.