پویایی بانک بذر شامل تغییرات کمی و کیفی بانک در طول زمان می باشد. در این بررسی پویایی بانک بذر و روابط بانک بذر و فلور علف های هرز در طول فصل کشت، در سه مزرعه ذرت مورد مطالعه قرار گرفت. در هر سه مزرعه مورد مطالعه روند تغییرات تراکم بانک بذر از ابتدا تا انتهای فصل سیر نزولی را طی نمود و در اواسط فصل، به دلیل جوانه زنی تعداد زیادی از بذرها، به حداقل مقدار خود رسید. کنترل شیمیایی در این مرحله، بذردهی عده فراوانی از علف های هرز جوانه زده را مختل کرده و از بازگشت مجدد بذرهای به بانک بذر جلوگیری نمود و تا حد زیادی باعث کاهش جمعیت علف های هرز و تخلیه بانک بذر گردید. شخم با گاوآهن برگردان دار پس از برداشت محصول و برای کشت سال بعد، ضمن اینکه با دفن بذرهای موجود در سطح خاک، سبب کاهش تراکم بذر در بانک بذر لایه های سطحی خاک گردید، فرصتی برای بروز گونه هایی را فراهم کرد که به دلیل قرار گرفتن در عمق خاک، مجالی برای ظهور نیافته بودند. شاخص تشابه 92 درصد و ضریب همبستگی معنی دار بین بانک بذر ابتدای فصل و فلور علف های هرز در طول فصل زراعی بیانگر وجود همبستگی مثبت بین این دو بود. گونه های موجود در فلور مزرعه نیز از ترکیب گونه ای بانک بذر تبعیت کردند. نتایج نشان داد که با افزایش تعداد بذر در واحد سطح، جمعیت گیاهچه های علف هرز نیز در واحد سطح افزایش می یابد. علاوه بر آن، با مطالعه روند تغییرات بانک بذر و فلور علف های هرز در طول فصل و روابط بین آن ها می توان به الگوی مناسبی در جهت پیش بینی ترکیب و تراکم گونه ای علف های هرز در مزرعه دست یافت و بهترین زمان و مناسب ترین روش را جهت اعمال مدیریت صحیح به سمت کاهش تراکم بذرهای موجود در بانک بذر علف های هرز برگزید.

اهمیت توزیع مکانی در روشهای نمونه برداری، مدلسازی دینامیک جمعیت و مدیریت درازمدت علفهای هرز اهمیت خاصی را برای روشهای توصیف و آنالیز توزیع مکانی ایجاد کرده است. به همین منظور در سال 1381 در مزرعه دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، علفهای هرز مزرعه ذرت در 171 نقطه در بخشی به مساحت 1 هکتار با استفاده از سیستم شبکه ای 7 متر در 7 متر در سه نوبت به ترتیب قبل از مدیریت پس رویشی، بعد از مدیریت پس رویشی و پیش از برداشت شناسایی و شمارش شدند. به منظور بررسی ساختار مکانی علفهای هرز و پویایی لکه ها از تکنیک ژئواستاتیستیک استفاده شد. در مجموع 15 گونه علف هرز در مزرعه مشاهده شد. تجزیه و تحلیل سمی واریوگرام برای گونه های متداول نشان داد که دامنه تاثیر از 3.5 تا 236.5 متر بسته به گونه علف هرز و مرحله نمونه برداری متغیر است. در حالیکه 51% تا 85% واریانس در تراکم نیز حاصل همبستگی مکانی بود. در طی فصل پارامترهای مدل سمی واریوگرام برای پیچک تغییر اندکی کرد که پایداری نسبی لکه های این علف هرز چندساله را در طی فصل نشان داد. سوروف تیمار شیمیایی دریافت ننمود و با مساعدشدن شرایط در طی فصل حتی اندکی گسترش یافت. برای بقیه علفهای هرز دامنه تاثیر کاهش یافت ولی ساختار مکانی تا حد زیادی ثابت بود، که پایداری نقاط مرکزی پرتراکم لکه را نشان داد. همچنین اثر جهت داری بصورت لکه های ممتد و کشیده در جهت عبور ابزار آلات مزرعه و شیار آبیاری مشاهده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که توزیع مکانی سبب بهبود تصمیم گیریهای مدیریتی و افزایش درک ما از دینامیک جمعیت علفهای هرز خواهد شد.

پویایی بانک بذر علفهای هرز در نظامهای زراعی مختلف در کرتهای تحت کشت گندم در تناوب با ذرت، چغندرقند و گندم در آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. در این طرح سه تناوب زراعی گندم- گندم، ذرت- گندم، و چغندرقند- گندم بعنوان فاکتور اصلی و پنج نظام زراعی شامل نظام زراعی پرنهاده، متوسط نهاده کم نهاده، تلفیقی (با نهاده متوسط) و ارگانیک (فاقد هر نوع نهاده شیمیایی) بعنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. در زمین مورد نظر، عملیات زراعی، طی سالهای زراعی 1380-1374 بطور مداوم و منظم انجام شده بود و در نهایت، تاثیر دوره شش ساله کاربرد نهاده ها و انجام مدیریتهای متفاوت بر بانک بذر زمین زراعی مورد مطالعه قرار گرفت و ترکیب بانک در کرتهای تحت مدیریت و تناوبهای مختلف بررسی گردید. ارزیابی بانک بذر در فروردین و شهریور ماه سال 1380 (سال ششم زراعی) انجام شد. نتایج نشان داد که مدیریتهای اعمال شده در قالب نظامهای زراعی مختلف بر تراکم و تنوع گونه ای بانک بذر خاک موثر بوده و تناوب زراعی نیز بدلیل ایجاد تنوع در عملیات مدیریتی مرتبط با گیاهان زراعی متفاوت، بر پویایی بانک بذر علفهای هرز تاثیر چمشگیری داشت. در بین نظامهای زارعی مختلف، میانگین تراکم بذر و تنوع گونه ای موجود در لایه سطحی خاک تحت کشت نظام ارگانیک بیشترین مقدار بود و بذور بانک بذر نظام پرنهاده کمترین تراکم و تنوع گونه ای را دارا بوده و در پروفیل خاک بطور یکنواخت توزیع گردید، در حالیکه در نظامهای ارگانیک و کم نهاده، تراکم بذور موجود در لایه سطحی حدود دو برابر لایه عمقی بود بررسی تاثیر تناوب زراعی بر بانک بذر نشان داد که تراکم بذور علفهای هرز موجود در کرتهای تحت کشت مداوم گندم نسبت به تناوبهای دیگر بیشتر بود و در این تناوب نسبت بالاتری از بذور در لایه سطحی تجمع یافت، در حالیکه اجرای تناوبهای ذرت- گندم و چغندرقند- گندم، سبب کاهش تراکم بذور بانک بذر و توزیع یکنواخت آنها در پروفیل خاک گردید.

به منظور بررسی پراکنش مکانی و پویایی لکه های علف هرز در سال زراعی 84-1383 آزمایشی در یک مزرعه زعفران واقع در منطقه بشرویه استان خراسان جنوبی با استفاده از ژئواستاتیستیک انجام شد. علف های هرز در 144 نقطه در سطح مزرعه با استفاده از سیستم شبکه ای 4´4 متر در میکروپلات هایی به ابعاد 0.5´0.3 متر در سه نوبت به ترتیب قبل از کنترل پس رویشی، بعد از کنترل پس رویشی و پایان فصل رشد زعفران شناسایی و شمارش شدند. در مجموع 17 گونه علف هرز در مزرعه مشاهده شد. تجزیه و تحلیل سمی واریوگرام برای گونه های متداول نشان داد که 50.19 تا 80.26 درصد واریانس در تراکم حاصل همبستگی مکانی بود، درصد بالای همبستگی مکانی گویای پراکنش لکه ای بیشتر گونه های علف هرز در این آزمایش بود. دامنه تاثیر بسته به گونه علف هرز و مرحله نمونه برداری از 1.7 تا 45.20 متر متغییر بود. دامنه تاثیر همه گونه های علف هرز مورد مطالعه در طی فصل رویش کاهش نشان داد. پارامترهای مدل سمی واریوگرام برای علف هرز شاهی وحشی (Cardaria draba) در طی مراحل نمونه برداری تغییر زیادی نشان نداد، این عدم تغییر در پارامترهای مدل، نشان دهنده پایداری نسبی لکه های این علف هـرز چند ساله در طی فصل رشد زعفران  بود. جمعیت علف هـرز جـوموشی (Hordeum spontaneum) به نحو مطلوبی تحت تاثیر کنترل پس رویشی قرار گرفت و همبستگی مکانی آن از 79.9 به 73.1 کاهش یافت، در حالی که همبستگی مکانی علف هرز شاهی وحشی و کاردوس (Carduus pycnocephalus) تحت تاثیر کنترل پس رویشی افزایش یافت. توزیع لکه ای علف های هرز و نیز کشیدگی لکه ها در جهت ردیف کاشت و حرکت آب در مزرعه بود. بر اساس بررسی های حاصل در مزرعه پراکنش مکانی علف های هرز، پتانسیل استفاده از مدیریت متناسب با مکان را امکان پذیر می ساخت.

به منظور ارزیابی اثر سامانه های مختلف خاک ورزی بر تراکم بانک بذر علف های هرز در تناوب ذرت گندم آزمایشی طی دو سال 1391 و 1392 بصورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با شش تکرار انجام شد. کرت های اصلی شامل سه تیمار خاک ورزی کامل، کم خاک ورزی و بی خاک ورزی و کرت های فرعی شامل کنترل شیمیایی و عدم کنترل (شاهد) بود. نمونه برداری از بذر علف های هرز پیش از کاشت ذرت، قبل از اعمال تیمارها و همچنین پس از برداشت ذرت و گندم، به روش سیستماتیک انجام گرفت. مقایسه میانگین تراکم بانک بذر خاک پس از برداشت گندم نشان داد که در تیمار بی خاک ورزی تعداد علف های هرز قیاق (L. ) Pers. Sorghum halepense، کاهو وحشی L. Lactuca serriola و پیچک L. Convolvulus arvensisدارای افزایش معنی داری بود، ضمن اینکه بانک بذر علف های هرز فوق تحت تاثیر علف کش ها قرار نگرفت. تیمار خاک ورزی کامل موجب افزایش معنی دار یولاف Dur. Avena ludoviciana و جودره Hordeum spontaneum C. koch گردید. نتیجه نهایی این پژوهش توصیه کم خاک ورزی است.

سابقه و هدف: امروزه آلودگی های زیست محیطی توسط علف کش ها و کودهای شیمیایی یکی از مهم ترین مسائل موردتوجه بشر می باشد. استفاده از روش های متداول خاک ورزی و علف کش ها، ضمن اینکه پرهزینه اند، خطر فرسایش خاک را افزایش می دهند و در بلندمدت، اثر منفی روی ساختمان خاک و عملکرد دارند. بنابراین، تحقیق حاضر با هدف ارزیابی تأثیر ﻣ ﺪ ﯾ ﺮ ﯾ ﺖ ﺗ ﻠ ﻔ ﯿ ﻘ ﯽ حاصلخیزی خاک بر پویایی ﺟ ﻤ ﻌ ﯿ ﺖ علف های هرز و عملکرد علوفه ذرت اجرا شد. مواد و روش ها: آزمایش در مزرعه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی کرج در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به اجرا درآمد. فاکتور اصلی شامل تیمارهای مدیریت غیر شیمیایی حاصلخیزی خاک در چهار سطح (آیش، کود دامی، کود سبز پرکو و بوکو) و فاکتور فرعی شامل کاربرد کود نیتروژن در سه سطح (120، 240 و 360 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره) بود. پرکو و بوکو گیاهانی از خانواده شب بوئیان هستند. بذور ذرت رقم سینگل کراس 704 با تراکم 12 بوته در مترمربع کشت شد. نمونه برداری از علف های هرز پس از کشت ذرت در مرحله ی ابتدایی تکمیل کانوپی ذرت انجام شد. جهت تعیین زیست توده علف های هرز نمونه ها به مدت 48 ساعت در آون با دمای 70 درجه سانتی گراد خشک و سپس توزین شدند. در این آزمایش، شاخص های تنوع گونه ای علف های هرز شامل شاخص شانون وینر، شاخص غنای مارگالف و شاخص غالبیت سیمپسون مورد بررسی قرار گرفتند. در پایان فصل، میزان عملکرد علوفه تعیین شد. تجزیه داده ها با استفاده از نرم افزار SAS (Version 9. 1. 3) و مقایسه میانگین ها با آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد. یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد تأثیر تیمارهای مدیریت غیر شیمیایی حاصلخیزی خاک بر زیست توده کل علف های هرز و عملکرد علوفه ذرت در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بیشترین و کمترین عملکرد علوفه به ترتیب در تیمار کود سبزِ پرکو (23/78 تن در هکتار) و تیمار کود دامی (71/63 تن در هکتار) بود. بیشترین زیست توده کل علف هرز تحت تأثیر تیمارهای کود دامی و آیش (3/380 و 79/364 گرم در مترمربع) و کمترین میزان آن مربوط به تیمارهای بوکو و پرکو (48/140 و 67/154 گرم در مترمربع) به-دست آمد. تأثیر سطوح نیتروژن بر زیست توده کل علف های هرز بی معنی بود. تأثیر سطوح نیتروژن بر عملکرد علوفه در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل مدیریت شیمیایی و غیر شیمیایی حاصلخیزی خاک بر زیست توده سلمه تره، زیست توده تاج خروس، تراکم کل علف هرز، تراکم سلمه تره و تراکم تاج خروس ریشه قرمز در سطح احتمال یک درصد و پنج درصد معنی دار بود؛ به طوری که تیمار کود سبزِ بوکو و مصرف 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، کم ترین مقادیر صفات مذکور را ایجاد کرد. بیشترین تراکم کل علف های هرز (25/39 بوته در مترمربع) تحت تأثیر تیمار آیش و میزان مصرف 240 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و کمترین تراکم (5/16 بوته در مترمربع) در تیمار بوکو و میزان مصرف 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار مشاهده شد. اثر مدیریت غیر شیمیایی حاصلخیزی خاک بر تنوع گونه ای علف های هرز در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. بیشترین تنوع گونه ای علف های هرز در تیمارهای آیش و کود دامی و کمترین میزان آن در تیمارهای کود سبزِ بوکو و پرکو مشاهده شد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج این پژوهش، کاربرد تلفیقی کودهای آلی با کود نیتروژن شیمیایی، از طریق کاهش زیست توده، تراکم و تنوع گونه ای علف های هرز، باعث افزایش عملکرد علوفه در ذرت سیلویی گردیده است. ازاین رو با کاربرد کودهای آلی ضمن کاهش قابل توجه در مصرف کود شیمیایی نیتروژن، می توان اثرات سوء زیست محیطی آن را کاهش داد. به طورکلی می توان گفت که کشت گیاهان به عنوان کود سبز و برگشت آن ها به خاک، موجب حاصلخیزی خاک و به تبع آن بهبود صفات کمی ذرت سیلویی شده و می تواند یکی از راه های نیل به کشاورزی پایدار محسوب گردد.