دایره ی المعارف جنبش های دینی نوظهور، ویراست پیتر بی کلارک، دیدگاهی به راستی جذاب و معتبر از جنبش های دینی نوظهور در پس زمینه ای جهانی ارائه می کند. این دایره ی المعارف حاوی 428 مقاله از دانشگاهیان برجسته است که نمونه هایی قابل توجه از جنبش های دینی نوظهور در هریک از قاره ها را بررسی می کنند. کلارک به عنوان ویراستار درآمدی عالی با عنوان «ادیان جدید به عنوان پدیده ای جهانی»، «راه نمای منابع مطالعات جُدِن»، و مقاله ای مفید با عنوان «گونه شناسی ادیان جدید» در این دایره ی المعارف گنجانده است. این دایره ی المعارف مرجعی برجسته، تحقیقی، روزآمد، مهم، و ارزش مند برای کتاب خانه های دانشگاهی به شمار می رود. با این حال، این دایره ی المعارف از اشکالات و معایبی رنج می برد: از جمله، وجود تناقضات آشکار در نمایه ها، بروز اغلاط تاریخی، چاپی و غیره در متن آن، و یکی دانستن جُدِن ها با فرقه ها، گروهک ها، و گروه های ضد فرهنگ.

چگونگی ارتباط بین تکثر یا تنوع مذهبی با التزام دینی یکی از محورهای اصلی منازعه میان دو پارادایم حاکم بر جامعه شناسی دین در سه دهه اخیر بوده است. ذخیره دانشی قدمای علوم اجتماعی ذیل پارادایم سکولاریزاسیون حکایت از این داشت که تکثر/تنوع مذهبی موجب تضعیف التزام دینی می گردد. در مقابل، پارادایم جدید اقتصاد دین یا مدل بازار دین استدلال نمود که تکثر/تنوع مذهبی منجر به افزایش التزام دینی می شود. در مقاله حاضر، مکانیسم های ارتباطی میان دو متغیر تکثر/تنوع مذهبی و التزام دینی از دیدگاه دو پارادایم سکولاریزاسیون و بازار دین تشریح شده و سپس، فرضیات متعارض آنها با داده های ثانویه مربوط به ایران از طریق تحلیل تطبیقی درون کشوری با واحد تحلیل استان مورد وارسی تجربی قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که ارتباطی میان تکثر/تنوع مذهبی و التزام دینی در ایران وجود نداشته است. در حقیقت، یافته های این تحقیق نتوانست حمایتی تجربی برای دو پارادایم حاکم بر جامعه شناسی دین در چگونگی ارتباط بین تکثر/تنوع مذهبی با التزام دینی فراهم آورد؛ بلکه باید آن را به عنوان چالشی تجربی برای هر دو پارادایم سکولاریزاسیون و بازار دین محسوب نمود.

هنگامی که می پذیریم انسان به عنوان اشرف مخلوقات عالم است، باید به این پرسش پاسخ گوییم که علاوه بر داشتن عقل و اختیار چه چیزی انسان را به خلیفه اللهی رسانده است؟ همه بر این عقیده ایم که آدمی به عنوان موجود عاقل مختار، در مقابل حضرت حق وظایف و مسئولیت هایی دارد که باید با اداء آن مسئولیت ها رضایت خداوند را جلب نموده و عبودیت و بندگی خویش را به منصه ظهور بگذارد. .حال این پرسش مطرح می شود که انسان مکلّف به چه شیوه های می تواند تکلیفش را شناخته و بدان عمل نماید؟.جواب این سؤال از منظر فقهاء آن است که انسان مسلمان از طریق اجتهاد و تقلید و احتیاط می تواند وظیفه اش را شناسایی کرده و به اداء تکلیف بپردازد. .در این راستا ضروری است که بحثی درباره اجتهاد و انواع آن و همچنین سخنی درباره تقلید و احتیاط داشته باشیم.

یعتبر الشریف الرضی، إضافة إلی کونه رجل دین بارزا و شخصیة اجتماعیة مرموقة، شاعراً من الطراز الأوّل. وحریّ به أن یقرن بأعظم شعراء العصر العباسی الثانی کأبی تمام والبحتری والمتنبی. أما أهمّ ما یمیز شعر الشریف عن شعر أقرانه فهو الإلتزام الدینی الذی یکاد یطبع جمیع قصائده. هذا الالتزام تجسّد فی أهمّ أغراضه التی تناولها وهی الفخر والمدیح والغزل والرثاء وغیرها. أما أسباب بلورة هذا الإلتزام فی شعره فمرجعها إلی ثلاثة عوامل هی: شرافة نسبه، ومکانته الدینیة والعلمیة، ثم منزلته الإجتماعیة والسیاسیة فی عصره. ونحن فی هذه المقالة سنحاول جهد استطاعتنا أن نثبت ذلک من خلال غرضه المدحی حتی تتسنّی لنا معرفته فی أغراضه الأخری.

التزام دینی و ربط و نسبت آن با عقلانیت از مباحث مهم فلسفه دین است. راجر تریگ از اندیشمندان معاصری است که این مساله را محور توجه خود قرار داده است. در این مقاله ما دیدگاه او در خصوص سرشت التزام و ربط و نسبت آن با باور، معنا، توجیه و عقلانیت را از نظر گذرانده ایم. او با تعریف خاصی که از التزام ارائه می دهد، آن را مبتنی بر دو مولفه می داند: یکی باور گزاره ای و دیگری تعهد شخصی بدان. از آنجا که تریگ مولفه اول التزام را اساسی و بنیادین می داند، تمرکز مقاله نیز بر همین مولفه است. تریگ بر اساس مولفه اول، واقع گرایی و نقد نسبی انگاری را از لوازم حقیقی التزام می داند و در همین راستا به نقد ناواقع گرایی و نسبی انگاری در این حوزه می پردازد. او از جمله علل گرایش به نسبی انگاری در حوزه دین را تلاش ویتگنشتاین متاخر در واکنش به پوزیتیویسم منطقی می داند که منجر به جدایی و تمایز دین از علم شد. تریگ ضمن نقد این جریان فلسفی، می کوشد تا پیامدهای آن را نیز نشان دهد. او با تاکید بر زبان به عنوان امری که تبلور حقیقت است و ارتباط را امکان پذیر می کند و نیز تاکید بر سرشت مشترک بشر به مقابله با نسبی انگاری مفهومی می پردازد و راه را برای عقلانیت التزام می گشاید. مقاله در پایان نشان می دهد که اگرچه تریگ در نقدهایش به موفقیت هایی دست یافته است، به نظر می رسد جنبه ایجابی بحث او فاقد استحکام و دقت کافی است.

برخی اصطلاحات در عین داشتن کاربرد های عامیانه، واجدِ بار معنایی روشن و دقیقی هستند و قابلیت آن را دارند که در بحث های دقیق علمی نیز به کار گرفته شوند. در این مقال ضمن تلاش برای بازیابی مفهومی اصطلاح «دین گریزی»، نشان داده می شود که این تعبیر تا چه حد قادر است منظومه ما را ذیل بحث های دینداری کامل نماید. دین گریزی به مثابه مصداقی از تغییرات چهارگانه این حوزه، پدیده ای رو به گسترش است و لازم است مطالعات همه جانبه ای در سطح مفهومی و نظری و میدانی آن صورت گیرد. حاصل کار در اینجا، بازیابی و افراز مفهومی آن بوده است و نیز ارائه مدلی تبیینی به منظور فراهم آوری مقدمات لازم برای مطالعات میدانی و مداخله در واقعیت.

در مقاله حاضر ارزش های مذهبی به دو سنخ «مناسک گرایی مذهبی» و «معناگرایی مذهبی» تفکیک و تاثیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی بر آنها بررسی شده است. به لحاظ مفهوم شناسانه، تعریف اساسی دورکیم مبنا قرار گرفته و به لحاظ نظری نیز مباحث وبر در شیوه های تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ارزش های ذهنی بر منزلت عینی کنشگران مذهبی و همچنین شیوه های اثرگذاری اخلاق اقتصادی ناشی از آن بر ارزش های مذهبی مورد توجه بوده است. بر این اساس دو فرضیه به دست آمده و در نهایت با توجه به داده های پیمایش ملی «بررسی ارزش های ذهنی ایرانیان» مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته است. این پیمایش در سطح 27 استان و با تعداد 2275 نمونه در سطحی ملی توسط موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی انجام شده است. رابطه میان دو متغیر در فرضیه نخست (پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی و مناسک گرایی مذهبی) معنادار و مثبت می باشد. رابطه میان دو متغیر در فرضیه دوم (پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی و معناگرایی مذهبی) نیز معنادار و مثبت است. از این رو، پایگاه اقتصادی- اجتماعی تاثیر مستقیم و معناداری بر سنخ های دینداری ایرانیان دارد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

زمینه و هدف: انسان های امروزی از نوعی عدم تعهد مذهبی در کنار بحران سلامتی رنج می برد. مطالعه حاضر به منظور بررسی ارتباط بین تعهد مذهبی با تعهد به رفتارهای بهداشتی باهدف برجسته کردن نقش بحران معنویت در بحران سلامتی انجام پذیرفته است. مواد و روش ها: این مطالعه به صورت مقطعی انجام گردید و 310 نفر از جمعیت بالای 18 سال شهرستان فسا، به روش تصادفی انتخاب شدند و پرسشنامه استاندارد تعهد مذهبی ورتینگتون و ابزار محقق ساخته تعهد رفتار بهداشتی برای آن ها تکمیل گردید. در پایان کلیه داده ها با استفاده از آزمون رگرسیون خطی چندگانه و ضریب همبستگی پیرسون با استفاده از نرم افزارهای SPSS نسخه 22 و STATA نسخه 13 تحلیل شدند. نتایج: نتایج آزمون رگرسیون خطی چندگانه نشان داد نسبت شانس خام و تعدیل یافته تعهد مذهبی در پیشگویی میزان تعهد بهداشتی به ترتیب 53/1 و 68/1 است. از بین 4 متغیر مستقل، تحصیلات، جنس و شغل پیشگویی کننده های خوبی برای متغیر تعهد بهداشتی نبودند (05/0P>) و فقط متغیر سن اثرگذار بود (05/0P<). نتیجه گیری: به نظر می رسد در شرایط فعلی جامعه، میزان تعهد به رفتارهای بهداشتی برآیندی از میزان تعهد به رفتارهای مذهبی و عوامل دیگر است. لذا نباید در آسیب شناسی رفتارهای بهداشتی از نقش ترکیبی میزان تعهد مذهبی و سایر عوامل غافل شد.