هدف این تحقیق بررسی اثر ویژگی های فیزیوگرافیک روی تنوع، فراوانی و یکنواختی فلور گیاهی بخشی از مراتع منطقه پیشکوه یزد بود. منطقه مورد مطالعه در غرب استان یزد و در محدوده جغرافیایی 31 درجه و 45 دقیقه تا 32 درجه و 3 دقیقه عرض شمالی و 53 درجه و 28 دقیقه تا 53 درجه و 47 دقیقه طول شرقی و دامنه ارتفاعی 3367-2000 متر از سطح دریا واقع شده است. انتخاب سایت های نمونه برداری بر اساس روش طبقه بندی زمینی بود که این روش امکان تقسیم بندی جزیی منطقه به قطعه واحدهای همگن زمینی مطابق با معیارهای تعیین شده شامل خصوصیات شکل زمین (ارتفاع از سطح دریا، جهت دامنه و شیب) و همچنین نوع سازند زمین شناسی را فراهم می آورد. در مجموع 54 واحد همگن زمینی در این تحقیق بررسی و نمونه برداری از پوشش گیاهی در منطقه معرف هر واحد به روش سیستماتیک- تصادفی انجام شد. در مجموع 45 گونه گیاهی در منطقه مورد مطالعه شناسایی گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد ارتفاع از سطح دریا بر تنوع، فراوانی و یکنواختی گونه های گیاهی منطقه تاثیر معنی دار داشت و دامنه ارتفاعی میانی (2600-2300 متر) تنوع، فراوانی و یکنواختی بالاتری را نشان داد. شیب دامنه نیز تنوع و فراوانی گونه ای را به طور معنی داری تحت تاثیر قرار داد، شیب های بین 60-30 درصد بالاترین تاثیر گذاری را به خود اختصاص دادند. پارامتر جهت جغرافیایی تاثیر معنی داری را بر شاخصه های تنوع زیستی نداشت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

توسعه و حفظ توازن اکولوژیک زمانی محقق خواهد شد که از سرزمین به تناسب قابلیت ها و توانمندی های آن استفاده گردد. بر این اساس، شناسایی توانمندی های سرزمین پیش از بارگذاری فعالیت های گوناگون بسیار حائز اهمیت است. در غیر این صورت، بسیاری از سرمایه گذاری های انجام شده به هدر خواهد رفت. در نتیجه، ارزیابی توان اراضی جهت کشت محصولات مختلف اولین اولویت راهبردی جهت افزایش تولید و بهینه سازی مصرف منابع می باشد. به منظور بررسی نقش عوامل فیزیوگرافی در توان اکولوژیکی اراضی استان گلستان جهت کشت نخود فرنگی، از سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS و روش خطی وزنی WLC استفاده شد. نیازهای زراعی و متغیرهای زمین شناسی که شامل بافت خاک، ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت شیب می باشند از منابع علمی موجود تعیین، درجه بندی و نقشه های مورد نیاز تهیه گردید. برای استانداردسازی داده ها از منطق فازی و برای وزن دهی معیارها از روش تحلیل سلسله مراتبی AHPاستفاده شد. در نهایت، با استفاده از روش ترکیب خطی وزنی WLC در محیط نرم افزار TerrSet نقشه پتانسیل کشت نخود فرنگی تهیه گردید. نتایج وزن دهی معیارها با روش AHP نشان داد که شیب با 2790/0 بیشترین و ارتفاع با 1038/0 کمترین ضرایب را داشتند. همچنین نتایج نشان می دهد که بخش اعظمی از اراضی کشاوزی واقع در مرکز استان (51/70 درصد) دارای شرایط مساعد و 2/13 درصد از مساحت کل اراضی جهت کشت نخود فرنگی مستعد نمی باشد که شامل اراضی واقع در مناطق کوهستانی و مرتفع استان می گردد.

در مدیریت اکوسیستم های مرتعی، تعیین عوامل موثر بر پراکنش گونه های گیاهی و تنوع گونه ای، به خصوص در مناطق بیابانی، بسیار حائز اهمیت است. این پژوهش به منظور تعیین تاثیر عوامل فیزیوگرافیک بر تنوع زیستی گونه های گیاهی اکوسیستم بیابانی کاخک گناباد، در بهار سال 1393 انجام شد. در این راستا، ابتدا با روی هم اندازی چهار نقشه شیب، جهت جغرافیایی، طبقات ارتفاعی و سازندهای زمین شناسی، نقشه واحدهای کاری تهیه شد. سپس بر اساس ساختار، نحوه توزیع و حضور گونه های غالب، 4 تیپ همگن مشخص شده و 35 پلات در هر تیپ گیاهی، به روش سیستماتیک-تصادفی مسقر گردید و پلات های با سطح نمونه 4 مترمربعی (بر اساس روش تعیین حداقل سطح) جهت برآورد پوشش گیاهی به کار گرفته شد. در هر پلات، گیاهان موجود فهرست و درصد تاج پوشش ثبت و ویژگی های فیزیوگرافیک (شیب، جهت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا) و تغییرات تنوع در سازندهای مختلف زمین شناسی مشخص شد. مطالعه تنوع زیستی گونه های گیاهی با استفاده از شاخص های تنوع شانون وینر و سیپمپسون، شاخص غنای مارگالف و شاخص یکنواختی اسمیت و ویلسون با نرم افزار Ecological Methodology انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر تنوع، غنا و یکنواختی گونه های گیاهی منطقه، تاثیر معنی داری داشته و در دامنه ارتفاعی 1700-1900 متر، شاخص های تنوع سیمپسون و شانون وینر بیشترین مقدار را داشته و یکنواختی گونه ها در ارتفاع میانی 1900-2100 متری، مقدار بالاتری داشتند. همچنین نتایج نشان داد که جهت دامنه شمالی و شیب دامنه تاثیر معنی داری روی تنوع و غنای گونه ای دارد و شیب های کم (20-0 درصد) بالاترین تنوع و غنای گونه ای را به خود اختصاص دادند.

درخت ارغوان با توجه به سازگاری فوق العاده به شرایط آب و هوایی گوناگون و مقاومت زیاد در برابر خشکی دارای حوزه گسترش وسیعی در جهان می باشد. گسترشگاه های ارغوان در استان لرستان از خرم آباد شروع شده و تا پلدختر در اطراف رودخانه کشکان ادامه دارد. هدف تحقیق حاضر تعیین مهم ترین عوامل فیزیوگرافی تاثیرگذار در پراکنش گونه ارغوان می باشد. مناطق حضور ارغوان با استفاده از جنگل گردشی و دستگاه GPS مشخص شد. نقشه طبقات ارتفاعی، شیب، جهت شیب و فاصله از آبراهه از نقشه های با مقیاس 1:25000 این مناطق نیز با بهره گیری از سامانه اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. سپس نقشه پراکنش با هر یک از نقشه های طبقات ارتفاعی، شیب، جهت شیب و فاصله از آبراهه ادغام و مساحت مناطق پراکنش ارغوان مشخص شد. نتایج با آزمون تجزیه واریانس مقایسه و مشخص شد که اختلاف معنی داری بین مساحت های اشغال شده توسط ارغوان در سطح 0.05 بین طبقات ارتفاعی و در سطح 0.01 بین طبقات شیب و طبقات فاصله از آبراهه وجود دارد. با این وجود اختلاف معنی داری در سطوح مختلف جهت بین مساحت های اشغال شده توسط ارغوان مشاهده نشد. نتایج نشان داد که 72.1 درصد این گسترشگاه ها در ارتفاع 720 تا 912 متر از سطح دریا و 85.5 درصد آنها در طبقه شیب بین 0 تا 20 درصد و 69.6 درصد در فاصله کمتر از 100 متر از آبراهه ها واقع شده اند. همچنین 66 درصد این رویشگاه ها در جهت های جغرافیایی شمال و غرب قرار دارند.

پوشش گیاهی مهمترین عامل تاثیرگذار بر پایداری و تعادل اکوسیستم هاست، بنابراین شناخت عواملی که باعث استقرار و پراکنش جوامع گیاهی می شوند، ضروریست. این مطالعه به منظور تعیین ارتباط دو ویژگی پوشش تاجی و تراکم گیاهی با عوامل محیطی در بخشی از مراتع ییلاقی پلور با مساحتی معادل 4600 هکتار انجام شد. واحدهای کاری به عنوان مبنا و پایه تحقیقات در نظر گرفته شد و پس از تهیه نقشه های شیب، جهت، ارتفاع، سنگ شناسی و رخساره های ژئومورفولوژی و تلفیق آنها، نقشه واحدهای کاری تهیه شد. سپس در هر واحد، نمونه برداری از پوشش گیاهی به روش سیستماتیک - تصادفی و از طریق پلات گذاری در امتداد 3 ترانسکت 100 متری انجام شد. در طول هر ترانسکت، 10 پلات با ابعاد یک متر مربع و به فاصله 10 متر از هم قرار داده شد. همچنین در هر واحد کاری همگن 3 نمونه خاک برداشت و خصوصیات پستی و بلندی ثبت شد. ماتریس عوامل مربوط به عوامل محیطی و پوشش گیاهی تهیه و با استفاده از نرم افزار CANOCO رج بندی پوشش گیاهی در ارتباط با عوامل محیطی به روش آنالیز تطبیقی متعارفی (CCA) انجام گردید. نتایج نشان داد که درصد پوشش تاجی و تراکم گونه های گیاهی منطقه مورد بررسی در واحدهای کاری مختلف، متفاوت و متاثر از خصوصیات فیزیوگرافی و عامل های خاک است. به طوری که از بین عوامل فیزیوگرافی جهت دامنه و شیب با پوشش تاجی و تراکم پوشش گیاهی رابطه قوی داشت، البته از میان فاکتورهای خاکی نیز بافت، ازت، فسفر، اسیدیته و لاشبرگ مهمترین عوامل موثر بر پوشش تاجی و فاکتورهای ماده آلی، فسفر، اسیدیته و هدایت الکتریکی نیز مهمترین عوامل موثر بر تراکم گونه های گیاهی بودند.

بمنظور مطالعه تنوع گونه ای گیاهان علفی در رابطه با عوامل فیزیوگرافیک (ارتفاع از سطح دریا، جهت دامنه و شیب) در اکوسیستم جنگلی زاگرس میانی در جنگلهای شمال ایلام، منطقه ای به مساحت 170 هکتار از این جنگلها در منطقه حفاظت شده ارغوان انتخاب شد. سپس بصورت تصادفی سیستماتیک 228 قطعه نمونه به ابعاد 1.5´1.5 متر، بر اساس روش حداقل مساحت (Minimal area) مشخص، و در مجموع 88 گونه علفی متعلق به 71 جنس و 24 خانواده شناسایی شد. نتایج نشان داد که جهت دامنه بر تنوع و غنای پوشش علفی اثر معنی داری داشته و جهت جنوبی بالاترین غنا و تنوع گونه ای را دارد، در حالیکه تفاوت معنی داری برای یکنواختی مشاهد نمی شود. همچنین نتایج نشان داد که ارتفاع از سطح دریا بر تنوع اشکوب علفی تاثیر معنی دار داشته و دامنه ارتفاعی پایین (پایین تر از1630 متر) بالاترین تنوع را دارد، در حالی که اثر ارتفاع از سطح دریا بر یکنواختی و غنا و شیب بر غنا، تنوع و یکنواختی معنی دار نیست.

امروزه تصاویر سنجش از دور به عنوان اطلاعات کاربردی در جهت مطالعه پوشش زمین و کاربری های اراضی شناخته شده اند. در این تحقیق برای مطالعه تغییرات کاربری اراضی شهرستان تالش از تصاویر TMو ETM+ ماهواره لندست به ترتیب مربوط به سال های 1989 و 2000 و همچنین از تصویر LISS III ماهواره IRS مربوط به سال 2007 استفاده شد. مرحله پیش پردازش شامل تصحیح رادیومتریک و تصحیح هندسی در سطح ارتو انجام گرفت. در مرحله پردازش ابتدا اقدام به تولید باندهای جدید گردید و سپس با استفاده از روش OIF (O) مناسب ترین باندها در هر تصویر برای طبقه بندی انتخاب گردیدند و با استفاده از روش طبقه بندی نظارت شده نقشه های کاربری اراضی از روی تصاویر ماهواره ای تهیه گردید. آنگاه لایه های کاربری اراضی تهیه شده، مورد مقایسه قرار گرفت و نتایج استخراج گردیدند. نتایج آشکار سازی تغییرات کاربری اراضی نشان داد که اراضی جنگلی و کشاورزی کاهش یافته و اراضی ساخته شده و شهری دارای رشد مثبت هستند. در مرحله آخر توزیع تغییرات کاربری اراضی در شرایط مختلف فیزیوگرافیک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دهنده اثر عوامل مذکور بر تغییرات کاربری بوده، به طوری که بیشترین تغییرات کاربری در شیب و ارتفاعات کم و در جهت های شرقی رخ داده است.

هدف از این پژوهش، علاوه بر تأثیر عوامل فیزیوگرافی شیب (سه کلاسه)، جهت (چهار جهت اصلی) و ارتفاع از سطح دریا (سه کلاسه) بر زوال درختان بلوط ایرانی، مدل سازی خشکیدگی درختان بلوط ایرانی تحت تأثیر عوامل فیزیوگرافی در جنگل های دالاب ایلام بود. بدین منظور، محدوده ای به مساحت 509 هکتار از جنگل های دالاب ایلام انتخاب شد و تعداد 100 قطعه نمونه دایره ای شکل (20 آری) به روش نمونه برداری منظم تصادفی با ابعاد شبکه 250×200 متر برداشت شد. در داخل قطعات نمونه علاوه بر مشخصات فیزیوگرافی هر قطعه نمونه، درصد خشکیدگی درختان اندازه گیری شد. برای بررسی تأثیر عوامل فیزیوگرافی بر خشکیدگی جنگل ها از آزمون های تجزیه واریانس و دانکن استفاده شد. برای مدل سازی خشکیدگی درختان از رگرسیون لجستیک استفاده شد. برای ارزیابی مدل رگرسیون لجستیک از آزمون های اوم نی بوس، لگاریتم درست نمایی و ضریب تعیین پزودو استفاده شد. نتایج آزمون تجزیه واریانس نشان داد که عوامل فیزیوگرافی تأثیر معنی داری بر خشکیدگی درختان بلوط داشتند. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش شیب و ارتفاع از سطح دریا، مقدار خشکیدگی نیز افزایش می یابد و کمترین و بیشترین مقدار خشکیدگی به ترتیب مربوط به جهت های شرقی و جنوبی است.

پژوهش پیش رو برای بررسی زادآوری گونه های درختی و درختچه ای و ارتباط آن با عامل های محیطی مختلف در منطقه حفاظت شده دنا انجام شد. پنجاه قطعه نمونه 450 متر مربعی به طور منظم-تصادفی با ابعاد شبکه 500 × 250 متر پیاده شدند. سپس زادآوری گونه های مختلف در سه طبقه ارتفاعی (کمتر از 30، 30 تا130 و بیشتر از 130 سانتی متر) شمارش شد. نتایج نشان داد که زادآوری گونه های مختلف تحت تاثیر عامل های محیطی مختلف قرار دارد و در بین عامل های فیزیوگرافیکی، ارتفاع بیشترین تاثیر را بر زادآوری دارد، به طوری که با افزایش ارتفاع از سطح دریا، زادآوری بلوط، دافنه و راناس کاهش یافت، اما زادآوری ارژن و شن افزایش یافت. همچنین زادآوری بلوط و راناس در جهت شمالی و شیب متوسط بیشتر بود. نتایج عامل های خاکی نیز نشان داد که میزان نیتروژن خاک ارتباط مثبت با زادآوری راناس و ارتباط منفی با زادآوری شن داشت. نتایج همبستگی بین گونه ها نیز نشان داد که اجتماعات گیاهی بلوط و راناس با یکدیگر در ارتفاع پایین، اما اجتماع گیاهی ارژن و شن با یکدیگر در ارتفاع بالا حضور داشتند. همچنین زادآوری گونه های بنه و بادامک نیز با یکدیگر انجام شده است. با توجه به نتایج می توان دریافت که عامل های محیطی، انسانی و نیز رقابت گونه ها با یکدیگر می توانند بر فراوانی زادآوری گونه های مختلف جنگلی تاثیرگذار باشند.