با انتشار کتاب های چاپ سنگی دردوران قاجار زندگی دوباره مصور سازی کتب ایرانی آغاز گردید. علی رغم این که مصور سازی کتاب های چاپ سنگی از نظر کیفیت تفاوت های قابل توجهی با نگارگری قدیم ایران داشت، اما با ادامه یافتن برخی سنت های کتاب آرایی و تاثیر پذیرفتن از هنر عامیانه و تاثیر متقابل بر آن، برخی سنت های کتاب آرایی ایران در شکل و محتوای متفاوت، مجددا احیا شد.هدف مقاله حاضر معرفی ویژگی های ساختاری کتاب های چاپ سنگی مصور است و در این راستا با ارائه تاریخچه کوتاهی از صنعت چاپ و معرفی انواع مضامین کتب چاپ سنگی به بررسی فضای تصویری این نوع کتب می پردازیم.خصوصیات و جلوه های تصویر این نسخ، اغلب ساختاری واحد را دنبال می کند. این ساختار تصویری که ریشه هایش گاه به دوران کهن باز می گردد، در مواقعی به مدد هنرهای عامیانه ای چون عیدی سازی و خیالی نگاری ارزش های تازه ای را در مصور سازی ارائه می دهد. یک بررسی کوتاه و اجمالی نشان میدهد که ساختار کتاب آرایی در کتب چاپ سنگی مبتنی بر حرکت های سنتی کتاب سازی ایرانی است و نحوه استفاده از عناصر بصری و سایر اصول از همان مبانی هنری دوره های قبل، نظیر استفاده از سطر، جدول کشی، کتابت و تصویر پیروی می کند.

هنر کتاب آرایی در قالب تولید نسخ خطی و در ادامه آن کتب چاپ سنگی از موضوعات قابل بررسی و توجه است.احساس نیاز بیشتر به مجلدات بیشتری از کتب تالیفی در دوره قاجار، تولید کتاب از مرحله نسخه نویسی به مرحله چاپ در نسخه های انبوه قدم گذاشت. در این میان نژلروش چاپ سنگی به دلیل سهولت در ارائه خط و آثار هنری، بر روش های پیشین ترجیح داده شد و اهمیت فراوان یافت. هنرمندان این دوره موضوعات اجتماعی، مذهبی، تاریخی و ... پیرامون خود را با روش چاپ سنگی به راحتی در اختیار علاقه مندان قرار می دادند.کتابخانه مرکزی تبریز یکی از مراکز نگهداری نسخ خطی نفیس و کتب چاپ سنگی است که گنجینه ارزشمند هنری را در خود جای داده است. مطالعه حاضر به بررسی معرفی کتب چاپ سنگی موجود در کتابخانه مرکزی تبریز پرداخته است. در این تحقیق از میان انبوه کتب چاپ سنگی موجود، سه نمونه با توجه به اهمیت موضوعی و کیفیت تصاویر با موضوعات ادبی، مذهبی، تاریخی انتخاب و بررسی شده است.یافته های تحقیق حاکی از آن است که سه کتاب آثار عجم، کلیات جودی و هزاردستان مورد بررسی، دارای تصاویر زیبا با عناصر زیبایی شناسی و بصری فراوانی است. توجه به موضوعات مختلف اجتماعی، مذهبی، تاریخی از جمله ویژگی های مفهومی این کتب است که در کنار ویژگی های زیبایی شناسی آن از جمله ترکیب بندی، بعدنمایی و ... دیده می شود.اهداف مقاله:1. دستیابی به ویژگی های بصری کتب چاپ سنگی نفیس موجود در کتابخانه مرکزی تبریز.2. شناخت موضوعی کتب چاپ سنگی موجود در کتابخانه مرکزی تبریز.سوالات مقاله:ویژگی های بصری کتب چاپ سنگی نفیس کتابخانه مرکزی تبریز چیست؟مفاهیم و موضوعات به کار رفته در کتب چاپ سنگی مصور کتابخانه مرکزی تبریز کدام است؟

کتاب های داستانی- تصویری، شکل ویژه ای از هنر هستند که از پیوند متن و تصویر هستی یافته اند. رابطه متن و تصویر در این گونه ادبی ناهمسان و گوناگون است و تاثیر ناهمسانی بر مخاطب می گذارد؛ اما پژوهش های اندکی در این زمینه انجام گرفته است. این پژوهش، برآن است تا انواع رابطه ها را باتوجه به عناصر داستانی، در کتاب های داستانی- تصویری برگزیده ایرانی و اروپایی- آمریکایی معاصر، واکاوی و مقایسه کند. نگارندگان، در بررسی این نمونه ها، به واژه، جمله، پاراگراف، تکگستره، دوگستره، متن، تصویر، جلد و کل داستان توجه دارند. پژوهش پیشرو، برپایه نظریه ماریا نیکولایوا و کارول اسکات بنا شده اما راه خود را برای گشایش افقی تازهتر، بازگذاشته است. ازاینرو، درکنار رویکرد توصیفی- تفسیری، به رویکرد تفسیری- تجریدی نیز نزدیک شده و در بررسی آثار، هر دو راه تحلیل محتوای کیفی یعنی قیاسی و استقرایی را به روش تعریفی میرینگ (2000)، پیموده است. درپی چنین خوانشی، مبانی نظری مقوله های یادشده را پرداخته تر کرده و برای نخستینبار به چند یافته مهم و اثرگذار در سازوکارهای کتاب های داستانی- تصویری دست یافته که برخی از روش های فراتنیدگی متن و تصویر را در این گونه ادبی، به جامعه ادبیات کودک یادآوری میکنند.این پژوهش نشان داد، داستان های ایرانی و اروپایی- آمریکایی معاصر، ازنظر رابطه متن و تصویر، تفاوت های چشمگیری دارند؛ رابطه متن و تصویر در داستان های اروپایی- آمریکایی معاصر، با ساختاری هنرمندانه و سنجیده، پویا و نیرومندتر است. درمقابل در داستان های ایرانی، با رابطه متن و تصویر نه چندان ماهرانه و روایت ساز، آسیب هایی وجود دارد که به نظر می رسد بیشتر برایند جدااندیشی نویسنده و تصویرگر باشد. همچنین در میان این آثار، همسانیهایی ازجمله استقلال زبانی متن و تصویر یافت شد که شاید بتوان آن را بیانگر ویژگی های کلی و بنیادین رابطه متن و تصویر در کتاب های داستانی- تصویری دانست.

دنیای گسترده تصویر در همه دوران تاریخ از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اگر دنیای دیروز، دنیای ادبیات شفاهی بود، روزگار تصاویر و سواد بصری برای کودکان فقط شامل بخش کوچکی از دنیای تصویری کنونی می شد. هدف این مقاله، تحلیل تاثیر مبانی روان شناسی بر تصویرسازی کتاب های آموزشی کودکان گروه سنی الف و بررسی اهمیت به مبانی روان شناسی در نقاشی و تکنیک های مختلف آن در فرایند تصویرسازی کتاب های کودکان است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و اسنادی بوده و روش تحقیق این پژوهش تحلیلی است. یافته های تحقیق بدین قرار است که روان شناسی به عنوان محتوای غالب تصویرگری، این گروه سنی را تحت تاثیر خود قرار داده است و تصاویر، بیش از کلمات توجه کودک را جلب می کنند. این تحقیقات همچنین نشان داده اند کودکان تصاویر را مانند کلمات می خوانند و برای خودشان مفهوم می آفرینند. تصویرگری واسطی میان نقاشی، ارتباط تصویری و ادبیات است. گونه های تکنیک (فن) به کار گرفته شده توسط یک تصویرگر، به مواد اولیه به کار گرفته شده در طراحی و رنگ آمیزی تصویرها باز می گردد، اما روش به کارگیری آنها از شناسه های مهم هر اثر به شمار می رود.

هدف: هدف پژوهش حاضر آن بود تا با بررسی سطح خوانایی کتاب های داستانی برگزیده شورای کتاب کودک، مشخص شود که آیا این کتاب ها به درستی به عنوان کتاب های گروه «ب»، «ج» و «د» معین شده اند یا خیر. همچنین، قصد بر آن بود تا نتایج حاصل از بررسی سطح خوانایی با دو فرمول فلش / دیانی و گانینگ / دیانی در سطوح مختلف (بسیار ساده، ساده، معمولی و...) بررسی شود و با یکدیگر مورد مقایسه قرار گیرد.روش: پژوهش حاضر به روش ارزیابانه انجام شده و ابزار ارزیابی، فرمول های فلش / دیانی و گانینگ / دیانی بوده است. جامعه پژوهش شامل 100 عنوان کتاب داستانی تالیفی بود که از سوی شورای کتاب کودک به عنوان «برگزیده» معرفی شده اند.یافته ها: یافته های حاصل از بررسی سطح خوانایی کتاب ها با فرمول فلش / دیانی نشان داد که 54.76 درصد از مجموع کتاب ها به درستی برچسب «ب»، «ج» و «د» خورده اند. همچنین، یافته های حاصل از بررسی سطح خوانایی کتاب ها با فرمول گانینگ/دیانی نشان داد که 42.85 درصد از کتاب های داستانی تالیفی شورای کتاب کودک به درستی برچسب «ب»، «ج» و «د» خورده اند. در نهایت ضریب همبستگی بین این دو فرمول 0.498 بود و Pvalue آن برابر با 0.001 گردید که همبستگی معنادار نتایج حاصل از این دو فرمول را نشان می داد.اصالت / ارزش: از آنجایی که فرمول های موجود نیازمند بازنگری بودند و تاکنون اصلاحاتی در آن ها صورت نگرفته بود، پژوهشگران بر آن شدند تا ارزیابی دقیق تری بر روی این فرمول ها صورت گیرد. پژوهش حاضر فرمول های سنجش سطح خوانایی را اندکی اصلاح نمود تا ارزیابی دقیق تری از سطح خوانایی حاصل شود.

نویسندة کتاب تاریخ ادبیات داستانی ایران می کوشد به بررسی ادبیات داستانی ایران، به ویژه رمان و داستان کوتاه (تا سال 1332) بپردازد و با بررسی پیشینه و خاستگاه های آن ها (داستان های بلند عامیانه، سفرنامه، خاطره نویسی، حکایت ها، و. . . ) سیر تحول تاریخی آن ها را نشان دهد. هم چنین، نویسنده به انواع رمان (رمان تاریخی، رمان کارآگاهی، و. . . ) و دلایل شکل گیری برخی از آن ها نیز پرداخته است. بااین حال، این کتاب کاستی هایی نیز دارد؛ جدای از ضعف های ساختاری (پراکندگی مطالب و. . . )، روش شناسی کتاب، که روشی تکاملی است، نیز سبب ایرادهایی مانند حاشیه ای ساختن ژانرهایی چون سفرنامه نویسی و خاطره نویسی، ناتوانی از بیان «چرایی» تغییرها، و. . . شده است؛ ایرادهایی که دلیل اصلی آن ها بی توجهی نویسنده ی کتاب به مبانی معرفتی روش خویش بوده است. بررسی محتوایی کتاب نیز سؤالات متعددی را برای خوانندگان به وجود می آورد؛ سؤالاتی که کتاب یا پاسخی به آن ها نداده است یا در درستی پاسخ های آن جای تردید وجود دارد.

پژوهش پیش رو یک پژوهش کیفی بینارشته ای است که به منظور بررسی چگونگی همراهی تصاویر در انتقال پیام آثار مصور برای گروه های سنی «ب» و «ج» صورت گرفته است. این تحقیق بر آن بوده است تا دریابد آیا مترجمان طی فرایند ترجمه به تصاویر توجه می کنند یا خیر و در صورت توجه، چه راهبردهایی را برمی گزینند. بدین منظور سه کتاب مصور برای گروه های سنی «ب» و «ج» (هرکدام در دو نسخه ی اصلی و ترجمه شده) انتخاب شده و با شیوه ی تحلیل محتوا با رویکرد مدل ترجمه ی بینانشانه ای آگیار و کییرز بررسی شده اند. مصاحبه هایی هم با متخصصان و دست اندرکاران تولید کتاب مصور (تصویرگر، مترجم، ناشر، . . . ) صورت گرفت. براساس یافته ها، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که مترجمان راهبرد های متفاوتی را به صورت شخصی و سلیقه ای در ترجمه هایشان برگزیده و به کار برده اند و همگی به یک اندازه به تصاویر توجه نداشته اند. به علاوه گرچه مترجم تنها عامل اصلی و تعیین کننده در کارهای ترجمه شده به نظر می رسد، عوامل تاثیرگذار دیگری هم وجود دارند که به صورت ضمنی اما به شدت روی کار مترجم اثرگذارند. در پایان براساس یافته ها، مدلی ارایه شد که می تواند برای دست اندرکاران حوزه ی کتاب کودک مفید واقع شود.

در دوران اسلامی که همزمان با استفاده فراوان از کاغذ در نگارگری است نوعی نگارگری رواج پیدا می کند که به مینیاتور معروف می شود مینیاتورهای این دوره همراه با متون نوشتاری دارای اطلاعات مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و غیره هستند که این اطلاعات برای باستان شناسان و محققان دارای اهمیت می باشند.در دوره تیموری با حمایت حاکمان این دوره نسخه های خطی زیادی تهیه و مصور گردیدند نسخه های خطی این دوره دارای مینیاتورهایی با موضوعات مختلف مانند فضاهای معماری، تصاویر انسانی، تصاویر حیوانی، طبیعت و غیره می باشند که این تصاویر دارای ویژگی هایی هستند که این ویژگی ها، باستان شناسان و محققان را در شناسایی آثار مادی، فنون و هنرهای تیموری کمک می نمایند. در این مقاله نسخه های خطی مصور دوره تیموری معرفی گردیده و نمونه هایی از تصاویر آن ها مورد تحلیل باستان شناختی قرار گرفته اند که تا اهمیت این تصاویر در تعابیر علم باستان شناسی مشخص گردد. جمع آوری اطلاعات این تحقیق به دو روش کتابخانه ای و میدانی بوده و برای تحلیل بهتر مینیاتورهای نسخه های خطی دوره تیموری از جدول های آماری و تصویری نیز استفاده گردیده است.

مقاله حاضر به قصد معرفی یک نسخه خطی مصور از دیوان حافظ که در موزه انستیوت غالب دهلی نو به شماره24/11/1954 نگهداری می شود، نوشته شده است. متاسفانه این نسخه از آخر ناقص است. دو صفحه اول آن مطلا و مذهب می باشد و پس از هر غزل، قطعه و رباعی، یک رباعی خیام هم به خط ریز نوشته شده است. در این مقاله نسخه یاد شده با 19 نسخه مقایسه شده و اختلافات بین آنها ذکر شده است.