تولید آبزیان برای تجارت سرگرمی های اکواریومی بخش به سرعت در حال رشد صنعت آبزی پروری است. بیش ترین تولید آبزی پروری در بخش ماهیان زینتی مربوط به گونه های آب شیرین است. ماهیان نسبت به عوامل ویروسی، باکتریایی و قارچی بیش تر با بیماری های انگلی مواجه می شوند. در اکواریوم ها که غالباً فراوانی میزبان بالاست و تراکم آن ها بسیار بیش تر از شرایط طبیعی است، فراوانی انگل به حدی افزایش می یابد که به نزدیک مرز کشنده می رسد. در این بررسی در مجموع 605 ماهی از انواع ماهیان زینتی از 6 کارگاه تکثیر و پرورش ماهیان زینتی شامل: زبرا دانیو، گوپی، تایگر بارب، آنجل، پلاتی، دم شمشیری، فلاور هورن، سیچلاید، سوارتر، بلاک مور، گورامی، تتراجواهر، گلدفیش، گرین تیلور و پرت نمونه گیری و مورد آزمایش قرار گرفتند. در این بررسی انگل های خارجی پوست، باله ها، آبشش و دستگاه گوارش مورد توجه قرار گرفتند. بیش ترین میزان شیوع آنگلی مربوط به انگل های کاپیلاریا در ماهی آنجل (30 درصد)، داکتیلوژیروس در ماهی زبرا دانیو (18 درصد) و انگل تریکودینا در ماهیان دم شمشیری و سوارتر (30 درصد) بودند. همچنین آلودگی در ماهیان گوپی، تایگر بارب، آنجل و فلاور هوران هر کدام با سه نوع انگل مجزا بیش ترین آلودگی انگلی را داشتند. همچنین انگل داکتیلوژیروس بیش ترین پراکندگی و انگل تتراهیمنا کم ترین پراکندگی را در میان ماهیان مورد مطالعه (به ترتیب در 8 و 1 نوع ماهی) دارا بودند. نظارت بر وضعیت سلامت ماهیان زینتی هم از لحاظ معاملات تجاری با دیگر کشورها و هم از لحاظ نقل و انتقال بین استان های مختلف یکی از مهم ترین نیازها در امر بهداشت ماهیان و به خصوص ماهیان زینتی می باشد. چرا که هر گونه معامله تجاری ماهیان زینتی بدون گواهینامه سلامت اثار زیان باری بر فروش و صادرات ماهی خواهد داشت.

در تحقیق حاضر فون انگلی ماهیان رودخانه چالوس ودریاچه ولشت برای اولین بار گزارش می گردد. در این بررسی تعداد 80 عدد ماهی در تابستان 1384 و بهار 1385 از محل ورودی رودخانه برار به رودخانه چالوس در مرزن آباد و نیز نواحی شرقی و غربی دریاچه ولشت بوسیله تور پرتابی صید و زنده به آزمایشگاه مرکز تکثیر و پرورش ماهیان سرد آبی مرزن قزل منتقل گردیده و مورد بررسی قرار گرفتند. سه گونه انگل تک یاخته شامل Ichthyophthirius multifuliis و Trichodina trutta از پوست و باله Oncorhynchus mykiss، انگل Chilodonella hexastica از پوست O. mykiss و Leuciscus cephalus جدا شد. انگلهای پریاخته شامل پنج گونه منوژن شامل: Gyrodactylus derjavini از پوست و آبشش ماهی O. mykiss، انگل Gyrodactylus sp1 از پوست و آبشش Chalcalburnus chalcoides و انگل Gyrodactylus sp2 از پوست و آبشش Barbus capito و انگل Gyrodactylus sp3 از پوست و آبشش Capoeta capoeta gracilis و انگل Tetraonchus menonteron از آبشش Esox lucius، سخت پوست Argulus foliaceus از باله ماهی Chalcalburnus chacoides و Myxobolus saidovi از آبشش ماهی Capoeta capoeta gracilis، ستود Bothriocephalus gowkongensis از روده B. capito و نماتود Raphiascaris acus از روده Esox lucius جدا شد. ستود Bothriocephalus gowkongensis برای اولین بار از ماهی B. capito جدا شده و این ماهی بعنوان میزبان جدید این انگل در ایران معرفی می شود. انگل Myxobolus saidovi نیز برای اولین بار از رودخانه چالوس گزارش می گردد. بعلاوه بغیر از Tetraonchus menonteron، سایر گونه های انگلی یافت شده از ماهیان دریاچه ولشت برای اولین بار گزارش می شود.

دراین بررسی تعداد 30 ماهی در سال 1393 از 4 گونه ماهی رودخانه شاپور شامل برگ بیدی، لوتک، گل چراغ و دشت ارژنی صید و پس از انتقال به آزمایشگاه انگل شناسی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد واحد کازرون از لحاظ انگل های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار گرفتند. در مجموع 12 گونه انگل شامل 5 گونه منوژنDactylogyrus carassobarbi Dactylogyrus holciki) ،Dactylogyrus alatus ،Dactylogyrus pulcher ،Dactylogyrus sp.  و (Gyrodactylus sp.، یک گونه دیژن (Allocreadium sp.)، دو گونه نماتود Rhabdochona sp.) و(Cucullanus sp.  یک گونه سخت پوست (Lamprolegna sp.)، یک گونه تک یاخته ((Ichthyophthrius multifillis، یک گونه میکسوزوآ (Myxobolus sp.) جداسازی و شناسایی گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که بیشترین درصد آلودگی انگلی مربوط به داکتیلوژیروس و کمترین آن مربوط به لامپروگلنا و کوکولانوس بود. همچنین ماهی برگ بیدی و دشت ارژنی به ترتیب بیشترین و کمترین درصد آلودگی انگلی را به خود اختصاص دادند. بر اساس نتایج حا صل از این مطالعه D. alatus برای اولین بار در ایران از ماهی گل چراغ گزارش گردید.

از میان تعداد زیادی از انگل ها که قادرند ماهی را آلوده کنند، گونه های متعددی منجر به ایجاد بیماری در انسان می شوند. امروزه، بیش از 40 گونه انگل در رده های مختلف شامل تک یاخته، ترماتود، سستود، نماتود و یا خاربرسر در ماهی شناسایی شده که باعث ایجاد بیماری در انسان می شوند. آلودگی در انسان معمولا متعاقب مصرف بافت خوراکی آلوده به لارو این انگل ها رخ می دهد، لذا این امر رابطه مستقیمی با نوع فراوری و پخت ماهی دارد و اپیدمیولوژی بیماری بر همین اساس شکل می گیرد. میزان مصرف ماهی، روش های پخت، فراوری یا عادات غذائی، سطح بهداشت عواملی هستند که بر میزان وقوع این انگل ها تاثیر گذارند. در این مقاله ضمن مروری بر انگل های مشترک ماهی با انسان، گزارشات این انگل ها از ماهیان در نواحی مختلف ایران مورد بررسی قرار می گیرد.

این مطالعه به منظور تعیین فون انگلی ماهیان زینتی در مراکز پرورش ماهیان زینتی استان قزوین طی زمستان سال 92 تا بهار سال 93 انجام شد. بدین منظور، به طور تصادفی از 240 قطعه ماهی در حال مرگ از 12 مرکز پرورش ماهی زینتی نمونه برداری شد. پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه، هر نمونه به تفکیک از لحاظ وجود انگل های خارجی مورد آزمایش قرار گرفت. در مجموع، 11 مزرعه در فصل زمستان و 12 مزرعه در فصل بهار به انگل های ایکتیوفتیریوس، چیلودنلا، داکتیلوژیروس، ژیروداکتیلوس و تریکودینا مبتلا بوده اند. از نظر رابطه میزان شیوع آلودگی و نژاد ماهی نیز اختلاف معنی داری (p<0.05) مشاهده گردید، طوری که بیشترین میزان آلودگی در گونه سیچلاید و کمترین میزان آلودگی در نژاد سورم مشاهده گردید. بیشترین آلودگی انگلی ماهیان زینتی استان قزوین مربوط به انگل ایکتیوفتیریوس مولتی فیلیس و کمترین میزان آلودگی مربوط به چیلودنلا بود (p<0.05). همچنین، از نظر نوع منبع تامین آب آکواریوم ها و میزان آلودگی انگلی رابطه معنی داری (p<0.05) وجود داشت، طوری که میزان آلودگی انگلی در مزارعی که از آب چاه استفاده می شد، بیشتر بود. از نظر رابطه آلودگی به انگل و دمای آب، بیشترین میزان آلودگی در دمای بالای 30 درجه و کمترین میزان آلودگی مربوط به دمای بین 25 تا 28 درجه سلسیوس بود (p<0.05) این بررسی که برای اولین بار در استان قزوین صورت گرفت، نشان داد که ماهیان زینتی استان قزوین به انگل های خارجی مبتلا می باشد.

در این بررسی 6 گونه بومی و معرفی شده ماهی در دریاچه پریشان در دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد کازرون مورد بررسی انگل شناسی قرار گرفتند. ماهی های بومی بررسی شده شامل حمری (Barbus luteus)، شیربت (Barbus grypus)، کاراس (Carassius carassius)، مارماهی آب شیرین (Mastacembelus mastacembelus) و ماهی های معرفی شده شامل کپور معمولی و کپور آئینه ای (Cyprinus carpio) بودند. 7 گونه یا جنس انگل منوژن شامل Dactylogyrus extensus، Dactylogyrus anchoratus، Dactylogyrus pavlowsky، Dactylogyrus carassobarbi، Dactylogyrus barboides، . Gyrodactylus sp و Mastacembelus sp. و 3 جنس تک یاخته شامل Ichthyophthrius sp.، Trichodina sp. و Myxobolus sp. جداسازی و شناسایی گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که 7/75 درصد از 74 ماهی مورد بررسی، آلوده به انگل های منوژن بودند اما در 3/24 درصد از آن ها هیچ گونه آلودگی به انگل های منوژن مشاهده نگردید. بالاترین و پایین ترین درصد آلودگی به ترتیب مربوط به فصول تابستان (2/84 درصد) و پاییز (60 درصد) بوده است. بالاترین درصد آلودگی (7/29 درصد) به وسیله انگل Dactylogyrus extensus در ماهی کپور معمولی و پایین ترین درصد آلودگی (4/1 درصد) به طور مشترک به وسیله انگل های Dactylogyrus barboides و Dactylogyrus pavlowsky در ماهی شیربت ایجاد گردید. اختلاف آماری معنی داری بین میزان آلودگی و فصل (132/0P=)، احتمال آلودگی و وزن ماهی ها (201/0P=) و میزان آلودگی بین 6 گونه مورد بررسی مشاهده نگردید (12/0P=).

انگل های داخلی و خارجی 4 گونه ماهی بومی و معرفی شده تالاب حنا در شهرستان سمیرم استان اصفهان، در طول پائیز و زمستان 1386، بهار و تابستان 1387 مورد بررسی قرار گرفتند. در مجموع تعداد 120 نمونه ماهی بوسیله دام گوشگیر و تور پره صید و در آزمایشگاه بررسی شدند. بر اساس نتایج بدست آمده انگل Trichodina perforata در پوست و آبشش ماهی کاراس Carassius auratus auratus و سه گونه زالوی Glossiphonia heteroclita، Thromyzon tessulatum و Hemiclepsis marginata در پوست و قاعده باله ها سیاه ماهی ریز فلس Capoeta damascina برای اولین بار در این میزبان ها گزارش می شوند. علاوه براین، 13 گونه انگل داخلی و خارجی دیگر شامل: میکسوزوآ (Myxobolus varicorhini و .Myxobolus sp)، مژه داران (Ichthyophthirius multifiliis)، کرم های مونوژن (Dactylogyrus lenkorani،Dactylogyrus intermedius و Gyrodactylus sp) و کرمهای دیژن نابالغ Diplostomum spathaceum و .Tylodephys sp و کرم های دیژن بالغAllocreadium isoporum ، A.laymani، یک کیست دیژن ناشناخته، یک گونه آکانتوسفال .Acanthocephalorhynchoides sp، یک گونه سستود Khawia armeniaca شناسایی گردید. بیشترین میزان شیوع به انگل Diplostomum spathaceum در ماهی Aphanius isfahanensis در فصل بهار و تابستان (100 درصد) و ماهی مروارید Alburnus sp. در فصل تابستان (100 درصد) و کمترین میزان شیوع مربوط به انگل Allocreadium laymani در سیاه ماهی در فصل زمستان (صفر در صد) و در فصول پاییز و بهار (11 درصد) مشاهده گردید. آلودگی به زالو صرفا در سیاه ماهی مشاهده گردید. بیشترین میانگین (± انحراف استاندارد) شدت آلودگی انگل مربوط به K.armeniaca در سیاه ماهی در فصل بهار معادل 12.50±3.40 با دامنه 16-8 مشاهده گردید. بیشترین میانگین (± انحراف استاندارد) فراوانی انگل مربوط به D.spathaceum در ماهی کاراس در فصل زمستان به میزان 41.67±11.79 مشاهده گردید. نتایج حاکی از تنوع گونه ای نسبتا بالای انگل های ماهی در این تالاب می باشد که در صورت عدم توجه به شرایط اکولوژیک تالاب می تواند در دراز مدت اثر منفی بر جمعیت ماهیان این اکوسیستم بگذارد.

آلودگی های انگلی باعث کاهش تولید شده و خسارات زیادی به صنعت آبزی پروری وارد می کنند. شناسایی انگلها برای پیشگیری از آلودگیها و بیماریهای انگلی ماهیان ضروری می باشد. تاکنون فون انگلی ماهیان رودخانه فهلیان مورد بررسی قرار نگرفته است. این مطالعه با هدف شناسایی انگل های کپورماهیان انتخابی رودخانه فهلیان شهرستان نورآباد ممسنی استان فارس انجام گرفت. بدین منظور در سال 1393 تعداد 85 قطعه ماهی از 3 گونه کپورماهی رودخانه فهلیان شامل برگ بیدی (Albumusmossulensis)، بوتک یا لوتک (Cyprnionmacrostomum) و دشت ارژنی (Capoetabarroissipersica) از سه ایستگاه رودخانه فهلیان صید و از لحاظ انگل های احشایی مورد بررسی قرار گرفتند. در مجموع 4 گونه انگل شامل یک ترماتود دیژن (Allocreadium sp. )، یک سستود (sp. Bothriocephalus. ) و دو نماتود(Rhabochona sp. و Cuculanussp. ) جداسازی و شناسایی گردید. بیشترین و کمترین درصد آلودگی انگلی به ترتیب مربوط به انگلآلوکرادیومو بوتریوسفالوسبود. هم چنین ماهی دشت ارژنی و بوتک به ترتیب بیشترین و کمترین درصد آلودگی انگلی را به خود اختصاص دادند. رابطه معنی داری بین آلودگی گونه های مختلف ماهی و بین اندام های آلوده نیز مشاهده نگردید. بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه تمامی ماهی های مورد مطالعه (به جز انگل رابدوکونا که از ماهی بوتک جدا شده بود) به عنوان میزبانان جدید انگل های آلوکرادیوم، بوتریوسفالوس، رابدوکونا و کوکولانوس معرفی می شوند.