به منظور مطالعه نحوه کنترل ژنتیکی، تعیین ترکیب پذیری عمومی(GCA)  و خصوصی(SCA)  عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های لوبیا سفید با استفاده از تجزیه دی آلل، مدل 2 روش 2 گریفینگ، ده هیبرید به همراه والدین (جمعا 15 تیمار) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و در دو شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی در ایستگاه ملی تحقیقات لوبیا در خمین در سال 1384 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس در هر دو شرایط نشان داد که بین ژنوتیپ ها در اکثر صفات تفاوت معنی دار وجود دارد. بر اساس تجزیه اثر ژنوتیپ به اثرهای GCA و SCA  در شرایط آبیاری مطلوب، هر دو واریانس GCA و SCA برای صفات تعداد غلاف در بوته، دانه در بوته و عملکرد معنی دار بودند و برای تعداد دانه در غلاف فقط GCA معنی دار بود که نشان می داد در شرایط آبیاری مطلوب واریانس افزایشی و غالبیت هر دو در مورد این صفات اهمیت دارند. در شرایط تنش خشکی GCA و SCA برای تعداد غلاف در بوته و عملکرد معنی دار بود. در شرایط آبیاری مطلوب والد KS41107 و در شرایط تنش خشکی والد دهقان دارای بیشترین ترکیب پذیری عمومی مثبت برای عملکرد و اجزای آن بودند، بنابراین می توان از این والدین در برنامه های به نژادی بهره گرفت. بررسی پارامترهای ژنتیکی نشان داد که برای صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و عملکرد در شرایط آبیاری مطلوب اثر غالبیت در کنترل این صفات اهمیت بیشتری نسبت به اثر افزایشی دارد. میانگین درجه غالبیت برای کلیه صفات به جز وزن صددانه در شرایط تنش خشکی بیشتر از یک برآورد شد که بیانگر وجود حالت فوق غالبیت برای این صفات است.

متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد. لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

به منظور مطالعه اثرات تنش خشکی بر صفات مختلف لوبیا، تعدادی از ژنوتیپ های لوبیا سفید (30 رقم) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو شرایط تنش آبی و بدون تنش مطالعه شدند. تجزیه واریانس اختلافات معنی داری برای برخی صفات نشان داد. اکثر صفات مورد مطالعه در برابر تنش عکس العمل نشان دادند. تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که در ارقام لوبیا سفید تحت شرایط تنش صفات وزن غلاف، شاخص برداشت، وزن صد دانه و تعداد دانه در بوته و در شرایط بدون تنش صفات وزن غلاف، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک بعنوان مهمترین صفات شناخته شدند. تجزیه به عامل ها برای ارقام لوبیا سفید در شرایط تنش آبی و بدون تنش انجام گرفت و در تمام شرایط سه عامل مشترک استخراج شد که بیشترین تغییرات صفات را توجیه می کردند. جهت تعیین ژنوتیپ های مقاوم، شاخص های مقاومت به تنش محاسبه شدند. شاخص های میانگین بهره وری، میانگین هندسی بهره وری و شاخص تحمل به تنش بعنوان بهترین شاخص برای شناسایی ژنوتیپ های مقاوم به خشکی معرفی شدند. همچنین با استفاده از ترسیم بای پلات، ژنوتیپ های لوبیای سفید شماره 21 و 30 بعنوان ارقام مقاوم انتخاب شدند.

بمنظور مطالعه صفات زراعی و مرفولوژیک ژنوتیپ های لوبیا سفید در منطقه کرج (تهران) تعداد 30 ژنوتیپ در مزرعه دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج) در سال 1387-1386 و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار مورد کشت قرار گرفتند از 18 صفت مورفولوژیکی و فنولوژیکی یادداشت برداری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر اکثر صفات مورد مطالعه تفاوت معنی داری وجود دارد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی کافی بین ژنوتیپ های مورد مطالعه می باشد. بیشترین عملکرد دانه مربوط به ژنوتیپ شماره 29 و کمترین عملکرد مربوط به ژنوتیپ های شماره 4 و 15 بود. عملکرد دانه بیشترین همبستگی را با صفت وزن غلاف داشت. تجزیه ضرایب مسیر نشان دادکه صفت وزن غلاف بزرگترین اثر مستقیم و مثبت را بر عملکرد دانه دارد. استفاده از تجزیه به عامل ها با استفاده از دوران وریماکس نشان داد که 3 عامل مستقل مجموعا 82 درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه کردند. دو عامل اصلی اول عامل های عملکرد و صفات مرتبط به آن و عامل خصوصیات بذر نام گذاری شدند.

به منظور بررسی واکنش ژنوتیپ های لوبیا نسبت به تنش کم آبی و شناسایی ژنوتیپ های متحمل آزمایشی در منطقه آذرشهر استان آذربایجان شرقی در سال1390 اجرا گردید. تعداد 9ژنوتیپ لوبیا متعلق به سه گروه لوبیاقرمز، سفید و چیتی در دو شرایط آبیاری مطلوب و تنش کم آبی بر اساس طرح بلوک کامل تصادفی مورد مقایسه قرار گرفتند. آبیاری در شرایط مطلوب و تنش کم آبی به ترتیب پس از 70 و 100 میلی متر تبخیر از سطح تشتک کلاس A اعمال شد. بر اساس نتایج به دست آمده، تنش خشکی به طور متوسط منجر به کاهش عملکرد دانه به میزان 47 درصد شد. واکنش ژنوتیپ های لوبیا از نظر میزان کاهش عملکرد دانه تحت شرایط تنش کم آبی متفاوت بود، به طوری که بیشترین و کمترین میزان کاهش به ترتیب در ژنوتیپ های لوبیاسفید و لوبیاچیتی مشاهده شد. در مواجهه با تنش کم آبی، ژنوتیپ های لوبیاچیتی از عملکرد بیشتری نسبت به سایر لوبیاها برخوردار بودند. در مقایسات گروهی نیز برتری ژنوتیپ های لوبیاچیتی نسبت به ژنوتیپ های لوبیاسفید و قرمز در هر دو شرایط آبیاری مطلوب و تنش کم آبی از نظر عملکرد دانه معنی دار بود. در میان شاخص های اندازه گیری شده، شاخص های میانگین هندسی (GMP)، تحمل تنش (STI) و میانگین حسابی (MP) نسبت به سایر شاخص ها برای شناسایی ژنوتیپ های متحمل مناسب تر بودند. در بین ژنوتیپ های لوبیاچیتی، ژنوتیپ GO140 مناسبت ترین ژنوتیپ برای کشت لوبیا در منطقه آذربایجان شناسایی شد.

لوبیا گیاه دو لپه ای و دیپلوئید 2n=22 است. منشا اولیه آن آمریکای مرکزی و جنوبی است. جهت تنوع ژنتیکی و رابطه آن با عملکرد چهار رنگ لوبیا )سفید، قرمز، چیتی و سیاه( از طرح بلوک های متعادل گروهی در سه تکرار و برخی تجزیه های آماری استفاده شد. در تجزیه رگرسیون و علیت پنج صفت در برگیرنده خصوصیات نیام نشان داده شد که وزن نیام و زمان 50% نیام دهی به ترتیب با بیشترین مقدار 0.896) R2 و (0.022، بالاترین اثر مستقیم 1.917) و (-1.621 و بیشترین میزان همبستگی با عملکرد دانه 0.909) و (-0.667 مهمترین صفات موثر بر عملکرد بودند. نتایج تجزیه عامل ها با تعیین 6 عامل پنهان و توجیه 80% تغییرات موید نتایج بالا می باشد. با تعیین سه گروه مجزا در تجزیه خوشه ای به روش وارد مشخص شد که ارقام سفید و قرمز بدلیل قرابت ژنتیکی بسیار زیاد در یک گروه بوده و با ارقام چیتی قرابت نزدیک اما با ارقام سیاه دورترین فاصله ژنتیکی را دارند.

حبوبات بعد از غلات دومین منبع غذایی بشر است و در کشور ما نیز بعد از گندم عمده ترین غذای مردم را تشکیل می دهد. مقدار پروتئین آن تا 4 برابر غلات و 10تا 20 برابر گیاهان غده ای است (مجنون حسینی، 1372).گالجر و بیکســون (Galger and Bicson, 1998) دلیل کاهش عملکرد لوبیا در اثر افزایش تراکم بوته در واحد سطح را، کمبود نور در جامعه گیاهی دانستند. فاصله ردیف کاشت و فاصله بوته روی ردیف کاشت تعیین کننده فضای رشد قابل استفاده هر بوته و در نتیجه عملکرد قابل حصول است (سرمدنیا و کوچکی، 1368). دانکن و همکاران (Dancan et al, 1986) اظهار داشتند که بر اثر افزایش تراکم بوته در واحد سطح وزن خشک بوته در مترمربع افزایش، اما وزن خشک تک بوته کـاهش می یابد. هالیدی (Hallidy, 1996) مقــالات متعددی را خلاصه و تاکید نمود که عملکرد هر بوته با افزایش تعداد بوته کاهش می یابد. دریک بررسی تراکم 30 بوته در مترمربع با فاصله ردیف 50 سانتی متر برتری قابل ملاحظه ای نسبت به سایر فواصل از نظر صفات مورد بررسی نشان داد (یزدی صمدی و پیغمبری، 1367). ماک (Mack, 1986) گزارش نمــود که با افزایش تراکم در لوبیا دو خصوصیت موثر در تعداد کل غلاف یعنی تعداد ساقه در گیاه و تعداد غلاف در گره به طور نسبی کاهش می یابد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، در انتخاب ژنوتیپ های برتر نقش مهمی دارد. به منظور بررسی اثر ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط برای عملکرد دانه در لوبیا سفید، دوازده ژنوتیپ در یک طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در چهار مکان (بروجرد، زنجان، خمین و تبریز) دو سال زراعی (93-1391) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب، معنی دار بودن اثر ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بر عملکرد دانه را نشان داد. بیشترین و کمترین عملکرد دانه ژنوتیپ ها به ترتیب متعلق به ایستگاه بروجرد (4335 کیلوگرم در هکتار) و ایستگاه خمین (1354.2 کیلوگرم در هکتار) بود. نتایج تجزیه واریانس امی (Ammi) نشان داد که اثر شش مولفه بر عملکرد دانه معنی دار بود و مولفه هفتم به عنوان نویز در نظر گرفته شد. در این مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط مهم تر از اثر اصلی ژنوتیپ برای عملکرد دانه بود. دو مولفه اصلی اول مدل امی 71 درصد کل واریانس عملکرد را توجیه کردند. بر اساس مقادیر اولین مولفه اصلی معنی دار، ارزش پایداری امی (ASV) و شاخص پایداری ژنوتیپ (GSI)، ژنوتیپ 11805/ DANESHKADEH به عنوان ژنوتیپ با عملکرد و پایداری، عملکرد بالا شناخته شد.