پیشینه و هدف: پوسته های زیستی خاک مجموعه ای از گلسنگ ها، خزه ها، قارچ ها، سیانوباکتری ها و غیره هستند که بخش از اکوسیستم خاک را تشکیل داده اند. برآورد تراکم و نحوه توزیع پوسته های زیستی خاک در مناطق خشک و نیمه خشک کشور ایران که موضوع فرسایش و هدر رفت خاک از اهم مسائل است، اهمیت بسزایی دارد. روش های مبتنی بر تکنیک سنجش ازدور به لحاظ هزینه و زمان کمتر روش هایی کارآمد برای دستیابی به این هدف مهم می باشند. دشت سگزی یکی از نقاط بحرانی فرسایش بادی در ایران است و شناسایی و تعیین نحوه توزیع پوسته های زیستی خاک به عنوان عامل اصلاح کننده خاک گامی مؤثر در کاهش فرسایش بادی منطقه است. در این تحقیق شاخص BSCI (Biological SOIL Crust) برای تهیه نقشه پراکنش پوسته های زیستی خاک با غالبیت گلسنگ به کار گرفته شده است. مواد و روش ها: محدوده موردمطالعه بخشی از بیابان سگزی (بیابان های مرکزی ایران) است که در استان اصفهان از کشور ایران واقع شده است. محدوده موردمطالعه با مساحت 199. 5 هکتار بین طول های شرقی"32 ́ 52 ̊ 51 تا "41 ́ 27 ̊ 52 و عرض های شمالی "31 ́ 33 ̊ 32 تا "01 ́ 55 ̊ 32 گسترده شده است. شیب متوسط دشت سگزی 1. 08 درصد و ارتفاع متوسط آن 1680 متر است. بر اساس آمار ایستگاه هواشناسی شرق اصفهان (ایستگاه شهید بهشتی) متوسط بارش سالیانه منطقه 106 میلی متر است. بر اساس طبقه بندی اقلیمی دومارتن، اقلیم منطقه از نوع خشک و براساس طبقه بندی آمبرژه از نوع خشک سرد است. شاخص BSCI شاخصی ترکیبی از روابط مورداستفاده برای برآورد پوشش گیاهی و سطح خاک لخت است و رابطه ریاضی آن شیب خط خاک لحاظ شده است. برای محاسبه خط خاک در یک منطقه، نخست باید پیکسل هایی که دارای خاک لخت بوده و هیچ پوشش گیاهی ندارند جدا شوند. به منظور محاسبه معادله خط خاک، در چهارفصل سال تصاویر ماهواره Landsat OLI 8 مربوط به سال 1397ز سایت سازمان زمین شناسی آمریکا دانلود شده و تعداد 20 الی 30 پیکسل خالص خاک لخت استخراج و با ترسیم مقادیر بازتاب این پیکسل ها در محدوده باند قرمز و مادون قرمز نزدیک ضرایب خط خاک برای هر یک از فصل های سال در دشت سگزی محاسبه شد. بر اساس این شاخص، شناسایی پوسته های زیستی با غالبیت گلسنگ، با استفاده از انعکاس طیفی حداقل VIS-NIR و شیب بین باند قرمز و سبز در مقایسه با خاک لخت و پوشش گیاهی خشک صورت می گیرد. با استفاده از نرم افزار ENVI نقشه پراکنش پوسته های زیستی با غالبیت گلسنگ در چهارفصل از سال 1397 در دشت سگزی تهیه شدند. سپس نقشه های تهیه شده براساس نقاط زمینی اعتبارسنجی شده و میزان صحت کل و شاخص کاپا در هر چهارفصل محاسبه شدند. نمونه های گلسنگ جمع آوری شده بر اساس خصوصیات مرفولوژیکی آن ها و با استفاده از استریومیکروسکوپ، میکروسکوپ معمولی و معرف های رنگی متداول از قبیل هیدروکسید پتاسیم (KOH) شناسایی شدند. پس از اعمال شاخص BSCI بر روی تصویر ماهواره لندست 8، با استفاده از نرم افزار ENVI پروفیل طیفی مربوط به 4 نقطه از دشت سگزی در چهارفصل از سال تهیه شد و میزان بازتابش طیفی در چهارفصل از سال در نقاط مختلف بررسی شدند. نتایج و بحث: شیب خط خاک در فصل بارش که هم زمان با رشد گیاهان علفی و یک ساله است در مقایسه با فصل تابستان که حداقل میزان بارش را داشته و همچنین گیاهان یک ساله خشک شده و از بین رفته اند، کمتر است. در اردیبهشت ماه شیب خط خاک حداقل بوده (0. 39) و در اواخر تابستان حداکثر مقدار خود را دارد (0. 78). در حقیقت شیب خط خاک از اسفندماه تا اردیبهشت رو به کاهش نهاده و سپس با از بین رفتن پوشش گیاهی یک ساله و افزایش سطح خاک لخت بیشتر شده است. نقشه های پراکنش پوسته های زیستی در هر چهارفصل سال طی بازدیدهای میدانی اعتبار سنجی شدند و سال معلوم شد که بیشترین میزان صحت نقشه مربوط به نقشه تولیدشده از تصویر لندست 8 مربوط به فصل تابستان با میزان صحت کل 94 درصد و شاخص کاپا برابر با 0. 7412 بوده است. تفسیر پروفیل طیفی شاخص BSCI نشان دادن که بازتابش طیف مربوط به زفره و فشارک که بر روی نقاط با پراکنش گلسنگ ها تهیه شده است بسیار نزدیک به هم بوده و همچنین پروفیل طیف مربوط به اواسط پاییز و اوایل بهار کاملاً منطبق بر هم است. درحالی که در فساران که فاقد پوشش پوسته های زیستی بود مقدار بازتابش بیشتر است و اختلافی جزئی بین نمودار بازتابش پاییز و بهار وجود داشت. هرچند مقادیر بازتابش طیفی از اراضی کشاورزی و نقاط پراکنش پوسته های زیستی بسیار نزدیک به هم است لیکن نمودار طیفی هر چهارفصل اختلاف زیادی با یکدیگر دارند. لیکن در همه فصول از سال و در همه نقاط کمترین بازتابش در اول زمستان و بیشترین بازتابش در فصل تابستان اتفاق افتاده است. اقلیم دشت سگزی مدیترانه ای بوده و بارش در فصل سرد سال انجام می شود هم زمان با افزایش بارش ها از اواسط پاییز گیاهان یک ساله و خزه ها در پای بوته ها شروع به رشد نموده و در اوایل زمستان به اوج خود رسیده اند و دوباره در آغاز بهار هم زمان با کاهش بارندگی ها رو تراکم آن ها کاهش یافته است. چنانچه طیف مربوط به زمستان در همه نقاط کمترین بازتابش را داشته است. درحالی که در اواخر فصل تابستان که گیاهان یک ساله و خزه ها خشک شده اند بیشترین بازتابش طیفی را داشته است. در فساران که منطقه ای لم یزرع و محل دپوی زباله هاست، حداکثر میزان بازتابش را نشان داده است. بنابراین شاخص BSCI نسبت به درصد ماده آلی خطای فاحشی در تشخیص پوسته های زیستی خاک دارد و درجایی که ماده آلی بالا باشد ممکن است تشخیص درستی از پوسته های زیستی خاک ارائه ندهد. البته ازآنجاکه شاخص BSCI برای تشخیص ترکیبات گلوگان در بافت های گلسنگ تعریف شده است. میزان خطای در خصوص ماده آلی به حداقل کاهش می یابد. همان طور که مشاهده شده است در نقشه نهایی در فساران پوشش پوسته های زیستی وجود ندارد و تنها در نواحی اطراف فساران در مناطق زراعی پوسته های زیستی خاک مشاهده می شوند. در مناطق زراعی با توجه به دخالت انسان و کشت و زرع میزان گیاهان یک ساله متفاوت با عرصه منابع طبیعی در فصول مختلف سال است و به همین دلیل بااینکه بازتابش طیفی تقریباً نزدیک به زفره و فشارک است لیکن نمودار طیفی پاییز و زمستان کاملاً از یکدیگر تفکیک شده اند. نتیجه گیری: شباهت طیفی مهم ترین پوشش سطحی خاک ازجمله پوشش گیاهی، دخالت عوامل انسانی در افزایش یا کاهش ماده آلی خاک، خاک لخت و غیره میزان کارایی شاخص BSCI را محدود می کند و ازاین رو در بازه زمانی تصاویر ماهواره ای و شرایط منطقه ای تأثیر زیادی در میزان دقت شاخص BSCI دارد.

زمینه و هدف: ارزیابی عملکرد، ابزار مهمی جهت اندازه گیری میزان دستیابی سازمان به اهداف کیفی و دستیابی به تعالی عملکرد است. از بین الگوهای تعالی سازمانی که در حال حاضر برای ارزیابی کیفیت خدمات در بیمارستان ها مورد استفاده قرار می گیرد، الگوی تعالی سازمانی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت (EFQM) با استقبال بیشتری روبه‎رو شده است. این پژوهش با هدف ارزیابی عملکرد بیمارستان شهید بهشتی قم بر اساس الگوی تعالی سازمانی EFQM و شناسایی نقاط قوت و نقاط نیازمند بهبود صورت گرفت.روش بررسی: این پژوهش به روش توصیفی - مقطعی در تابستان سال 1390 انجام شد. ابزار گردآوری، پرسشنامه استاندارد خودارزیابی بر اساس الگوی تعالی سازمانی EFQMبود. جامعه پژوهش مدیران ستادی بیمارستان بودند که از طریق سرشماری انتخاب شدند. داده ها در قالب معیارهای 9 گانه مدل EFQM جمع آوری و با استفاده از آزمون های توصیفی تجزیه و تحلیل شدند.یافته ها: امتیازات بر اساس معیارهای 9 گانه مدلEFQM ، بدین ترتیب رهبری 48.4%، خط مشی و استراتژی 44.9%، کارکنان 48.6%، منابع و مشارکت ها 49.5%، فرآیندها 46.4%، نتایج مشتری 42.1%، نتایج کارکنان 38.6%، نتایج جامعه 44%، نتایج کلیدی عملکرد 42.4% به دست آمد.بیشترین و کمترین امتیاز به ترتیب مربوط به معیار منابع و شرکا و نتایج کارکنان بود. مجموع امتیازات بیمارستان 447 از 1000 محاسبه شد.نتیجه گیری: با توجه به اینکه روند ارزیابی در بیمارستان های هیات امنایی، علاوه بر استانداردهای اعتباربخشی، استفاده از مدل EFQM نیز می باشد، لذا در این پژوهش نقاط قوت و ضعف با استفاده از این مدل شناسایی و توصیه هایی به بیمارستان ارائه گردید.

افزایش دانش و ارزیابی کیفیت خاک در بوم سازگان های مختلف از نظر مدیریت پایدار استفاده از زمین و کاهش تخریب در آن ها حائز اهمیت است. لذا پژوهش حاضر با هدف تحلیل کیفیت خاک بوم سازگان تحت تأثیر کاربری های مختلف اراضی (کشاورزی آبی، دیم، باغ و مرتع)، بافت و توپوگرافی در حوزه آبخیز شازند با مساحت 1740 کیلومترمربع انجام شد. در این راستا 140 نمونه از عمق صفر تا30 سانتی متری خاک از واحدهای همگن با مساحت بیش از یک کیلومترمربع برداشت شد. سپس هدایت الکتریکی، pH، جرم مخصوص ظاهری، سنگریزه، شن، سیلت، رس، کربنات کلسیم معادل، نیتروژن و ماده آلی خاک اندازه گیری و تأثیرپذیری آن ها از کاربری های اراضی، بافت، شیب و ارتفاع با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیره (MANOVA) مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از MANOVA نشان دهنده عدم اختلاف معنی دار (05/0

متن کامل مقاله های این شماره به زبان انگلیسی می باشد، لطفا برای مشاهده متن کامل مقالات به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

یکی از چالش های جدی در ارتباط با مدیریت پایدار و تولید محصولات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک، شور و سدیمی شدن خاک می باشد. این پژوهش به بررسی روش های مختلف اصلاح خاک آهکی شور و سدیمی با تاکید بر تغییرات زمانی کیفیت زهاب می پردازد. آزمایش ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 6 تیمار مواد اصلاحی معدنی و آلی شامل؛ شاهد، کود گاوی، تفاله پسته، گچ، ترکیب کود گاوی با گچ و ترکیب تفاله پسته با گچ، 2 تیمار آب شویی (با و بدون اسید سولفوریک) و 3 تکرار در شرایط آزمایشگاهی و با استفاده از ستون خاک اجرا گردید. 4 مرحله آب شویی متناوب با فواصل زمانی یک ماه هر کدام به میزان یک حجم تخلخل انجام شد. نتایج نشان داد که در خاک آهکی، مصرف گچ نه تنها باعث افزایش تخلیه سدیم از طریق آب شویی نمی شود، بلکه حتی نسبت به تیمار شاهد باعث کاهش کارایی آب شویی سدیم بین 3- تا 35- درصد می گردد. در مقابل، با مصرف توام اسید سولفوریک از طریق آب شویی، کاربرد گچ نسبت به شاهد در تخلیه سدیم بین 34-10 درصد افزایش یافت. همچنین کود دامی به دلیل تجزیه پذیری بیش تر نسبت به تفاله پسته باعث تخلیه بیش تر سدیم گردید. از بین 4 کاتیون محلول، پتاسیم کم ترین نوسانات زمانی درصد تغییر نسبت به شاهد (CP) را نشان داد. از این نظر، تفاله پسته نسبت به سایر تیمارها، پتاسیم بیش تری وارد فاز محلول نمود. همچنین با تکرار عملیات آب شویی، کارایی تیمارها در خارج نمودن کلسیم از خاک نسبت به تیمار شاهد کاهش نشان داد. یکی از دلایل این یافته، کاهش سرعت تجزیه مواد آلی و میزان اسیدهای آلی تولید شده و در نتیجه افزایش تدریجی واکنش (pH) همراه با اجرای مراحل مختلف آب شویی بود. تغییرات زمانی CP مربوط به منیزیم زهاب برای تیمارهای مورد مطالعه تا حد زیادی مشابه کلسیم بود. در بین تیمارهای مورد مطالعه و بدون مصرف اسید سولفوریک، بیش ترین درصد تغییر EC و SAR مربوط به تیمارهای کود دامی+گچ و کود دامی بود به طوری که در مرحله چهارم آب شویی، درصد CP مربوط به این دو تیمار به ترتیب 305 و 162 درصد به دست آمد. یافته های این پژوهش نشان از ناکارایی مصرف گچ به تنهایی در اصلاح خاک های شور و سدیمی آهکی دارد.

این بررسی به منظور تعیین و مقایسه شاخص کیفیت خاک در پوشش های مختلف اراضی شامل 3 توده جنگلکاری (توسکا ییلاقی، صنوبردلتوئیدس و دارتالاب) و یک توده آمیخته طبیعی (بلوط-ممرز-انجیلی) واقع در مرکز بذر جنگلی خزر آمل انجام گرفت. در هر یک از توده ها، در طول 4 ترانسکت خطی 200 متری، 4 نمونه خاک (ابعاد20×20 سانتی متر تا عمق 10 سانتی متری) با فاصله های 60 متر از یکدیگر برداشت و در مجموع از هر عرصه جنگلی 16 نمونه تهیه شد. ویژگی های خاک شامل چگالی ظاهری، کربن آلی، نیتروژن کل، نیترات، آمونیوم، جمعیت کرم خاکی و تنفس میکروبی در محیط آزمایشگاه اندازه گیری و در نهایت با استفاده از مقادیر به دست آمده، سرعت معدنی شدن کربن و همچنین شاخص کیفیت خاک در هر یک از توده های مورد مطالعه محاسبه شد. آزمون تجزیه واریانس ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک تقاوت-های آماری معنی داری را در سطح 99 درصد در بین توده های جنگلی مختلف نشان داد. مقادیر شاخص کیفیت خاک به طور معنی دار (در سطح 95 درصد) در توده توسکا ییلاقی بیشترین (84/5) را به خود اختصاص داد، سایر توده ها صنوبر دلتوئیدس، آمیخته طبیعی و دارتالاب به ترتیب با شاخص کیفیت 26/5، 66/4 و40/4 در رده های بعدی قرار گرفتند. نتایج بیان-گر نقش بسیارمؤثر پوشش جنگلی توسکا ییلاقی در افزایش کیفیت اکوسیستم خاک می باشد.

سابقه و هدف: کیفیت فیزیکی خاک، نقشی اساسی در مطالعات کیفیت خاک دارد و بررسی آن برای تولید پایدار اقتصادی، حفظ محیط زیست و جلوگیری از تخریب خاک، ضروری به نظر می رسد. در تعیین شاخص های کیفیت فیزیکی خاک و محدوده ی بهینه آن ها می بایست شرایط خاص کاربری اراضی و نوع گیاه کشت شده نیز در نظر گرفته شود. در اراضی شالیزاری برخلاف دیگر کاربری ها، با اضافه کردن آب به خاک و گلخراب کردن بسیاری از ویژگی ها و رفتارهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژی خاک تغییر می کند، از این رو انتظار بر این است که محدودیت های آن نیز با دیگر خاک ها متفاوت باشد. لذا این پژوهش با هدف بازنگری تعریف شاخص آب قابل استفاده خاک در ارزیابی کیفیت فیزیکی خاک براساس شرایط خاص گیاه برنج و عملیات آماده سازی اراضی شالیزاری انجام شد. مواد و روش ها: 40 نمونه خاک سطحی از اراضی شالیزاری استان گیلان انتخاب و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک اندازه گیری شد. علاوه بر شاخص S دکستر، شاخص آب قابل استفاده گیاه (PAW) به سه روش مختلف 1) بافرض رطوبت ظرفیت مزرعه ای در مکش 100 سانتی متر به عنوان حد بالای قابلیت دسترسی آب خاک (PAW100) 2) با فرض رطوبت ظرفیت مزرعه ای در مکش 330 سانتی متر (PAW330) و 3) بازتعریف شاخص PAW با استفاده از رطوبت اشباع و رطوبت در مکش 2000 سانتی متر به ترتیب به عنوان حد بالا و پایین آب قابل استفاده گیاه برنج (PAWrice) محاسبه شد. یافته ها: نتایج نشان داد که با فرض رطوبت ظرفیت مزرعه ای در مکش 100 و 330 سانتی متر به ترتیب 65 و 55 درصد نمونه های خاک دارای کیفیت فیزیکی مناسبی بودند. در حالی که بازنگری شاخص PAW در اراضی شالیزاری ( محاسبه شاخص با استفاده از روش سوم، PAWrice) مؤید کیفیت فیزیکی خوب تا عالی در 5/57 درصد از نمونه های مورد مطالعه بود. در نمونه های مورد مطالعه، استفاده از PAW100 مقدار آب قابل استفاده خاک را در تمامی کلاس های بافت خاک بیش از مقدار واقعی برآورد نمود. درحالی که استفاده از مفهوم PAW330 موجب بیش برآورد آب قابل استفاده خاک در کلاس های بافت خاک متوسط (شامل بافت های لوم سیلتی و لوم رسی سیلتی) گردید. اما، با سنگین تر شدن بافت خاک، مقدار آب قابل استفاده خاک را کمتر از مقدار واقعی برآورد نمود. تغییرات میانگین شاخص S دکستر و PAWrice در کلاس های بافت خاک مورد مطالعه با روند مشابه و به صورت بافت خاک لوم سیلتی  بافت رس سیلتی  بافت لوم رسی سیلتی  بافت لوم رسی  بافت رسی مشاهده شد. بایستی به این نکته نیز توجه نمود علی رغم بازنگری در تعریف شاخص آب قابل استفاده خاک در اراضی شالیزاری مقدار شاخص S دکستر در محدوده مطلوب شاخص مذکور در خاک های مورد مطالعه بیش از 035/0 به دست آمد. نتیجه گیری: تفاوت در محدوده قابلیت دسترسی آب خاک در اراضی شالیزاری و اثر آن بر عملکرد گیاه برنج مؤید لزوم بازنگری در تعریف شاخص آب قابل استفاده خاک در اراضی شالیزاری بود. علاوه بر این، علی رغم بازنگری شاخص آب قابل استفاده خاک در اراضی شالیزاری، نتایج نشان داد که احتمالا حد آستانه 035/0 برای شاخص S دکستر برای ارزیابی کیفیت فیزیکی خوب خاک از لحاظ قابلیت دسترسی آب خاک برای گیاه در اراضی شالیزاری مناسب است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.