لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

به منظور بررسی گروه بندی جمعیت های Agropyron tauri، 13 جمعیت با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز واقع در 5 کیلومتری تبریز در سال  1388مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه تعدادی از صفات شامل ارتفاع بوته، تعداد پنجه، تعداد برگ، طول برگ پرچم، طول برگ اول، طول برگ دوم، طول میانگره اول، طول میانگره دوم، تاج پوشش، عملکرد تر، عملکرد خشک، وزن تر تک بوته و وزن خشک تک بوته ارزیابی شد. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین جمعیت ها از نظر کلیه صفات اندازه گیری شده اختلاف معنی داری وجود دارد. تجزیه خوشه ای داده های استاندارد شده صفات، بر اساس روش ward و توان دو فاصله اقلیدسی، 13 جمعیت مورد بررسی را در 3 خوشه گروه بندی نمود که با ارتفاع مناطق جغرافیایی که جمعیت ها جمع آوری شده بودند، همخوانی نشان داد. در تجزیه به مولفه های اصلی 4 مولفه معرفی شدند که در مولفه اول، صفات عملکرد تر و خشک دارای ضریب بالا و مثبت بود. گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای با نتایج تجزیه به مولفه های اصلی تایید شد.

به منظور شناسایی توده های برتر گوجه فرنگی کشت شده در استان آذربایجان غربی آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی کهریز ارومیه در سال 1383 انجام شد. سی توده گوجه فرنگی انتخابی از بین 140 توده کشت شده در استان آذربایجان غربی به همراه ارقام شاهد کورال، پتوارلی CH فائونا مورد ارزیابی قرار گرفتند. در طی فصل رشد هشت صفت توصیفی: آفتاب سوختگی، پوسیدگی گلگاه، ترکیدگی میوه، تراکم برگ در ساقه، اندازه بوته، سفتی بافت میوه، یکنواختی اندازه میوه، شکل میوه به همراه 19 صفات کمی: تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا اولین برداشت، تعداد روز تا 50 درصد رسیدگی میوه، تعداد روز تا رسیدگی میوه، تعداد گل آذین در ساقه اصلی، تعداد گل در گل آذین، تعداد گلهای تبدیل شده به میوه در هر گل آذین، طول ساقه اصلی، تعداد شاخه فرعی، تعداد میوه در هر بوته، طول میوه، عرض میوه، تعداد بذر در میوه، مواد جامد محلول میوه، pH میوه، تعداد حفره داخل میوه، ضخامت پریکارپ میوه، عملکرد در هکتار و وزن میوه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین توده های مورد مطالعه از نظر کلیه صفات در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی دار وجود دارد. عملکرد با تاریخ رسیدگی میوه، وزن میوه و pH میوه همبستگی مثبت و معنی دار و با تعداد میوه در بوته و مواد جامد محلول میوه همبستگی منفی و معنی دار داشت. در اکثر توده ها ضخامت پریکارپ میوه نسبتا زیاد و وزن میوه نیز در توده ها، از 14.17 گرم در توده 1649 تا 85.38 گرم در توده شماره 1717 متغیر بود. رقم فائونا با 88.78 تن در هکتار و توده های 1650 و 1748 به ترتیب با 87.24 و 86.14 تن در هکتار بیشترین و توده 1717 با 59.66 تن در هکتار کمترین عملکرد میوه را داشتند.

اطلاع از تنوع ژنتیکی و روابط بین مواد مورد استفاده در برنامه های اصلاح نباتات از اهمیت بالایی برخوردار بوده و باعث افزایش کارآیی روش های مورد استفاده به ویژه در اصلاح ارقام دورگه می گردد. بدین منظور و با هدف امکان گروه بندی رگه های ذرت مورد استفاده در برنامه اصلاح ذرت، تعداد 52 رگه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و به مدت دو سال (82-1381) از نظر 40 صفت مورفولوژیک در مزرعه 400 هکتاری موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر مورد بررسی قرار گرفتند. با در نظر گرفتن وجود تنوع بین رگه ها درتجزیه واریانس و همچنین قابیلت توراث عمومی و ثبات صفت، تعداد 25 صفت انتخاب و جهت گروه بندی رگه ها مورد استفاده قرار گرفتند. تجزیه کلاستر بر اساس داده ها استاندارد شده این صفات نشان داد که کلیه رگه ها در چهار گروه مستقل قابل تقسیم می باشند. تجزیه تابع تشخیص نشان داد که به ترتیب صفات شاخص مخروطی بودن بلال، طول پدانکول خارج از برگ پرچم، تعداد ردیف دانه در بلال، طول و سطح برگ پرچم، طول و سطح برگ بلال، از صفات دارای اهمیت در این گروه بندی می باشند. تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که این صفات را می توان در هفت مولفه اصلی تلفیق نمود که مجموعا 83.5% تغییرات کل را شامل می شود. مولفه اول بیشتر شکل پدانکول و بلال، و مولفه دوم قطر بلال و شکل دانه را نشان می دهد. تجزیه کلاستر با استفاده از این هفت مولفه نشان داد که رگه ها مجددا درچهار گروه قابل انتساب هستند و این گروه بندی انطباق بالایی با گروه بندی مستقیم براساس صفات مورفولوژیک نشان داد، و فقط تعداد محدودی از رگه ها در گروه های متفاوت جابه جا شدند. با توجه به استقلال مولفه های اصلی می توان این گروه بندی را به عنوان یک گروه بندی اولیه رگه های ذرت برنامه اصلاح ذرت موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در نظر گرفت.

گندم وحشی Aegilops tauschii گونه ای دیپلویید (با ژنوم 2n=2x=14, DD) است که ژنوم D را در اختیار گندم نان قرار داده است. تنوع مورفولوژیکی بسیار زیادی در درون این گونه وجود دارد. مطالعه گونه های جنس Aegilops نشان می دهد که این گونه ها، منابع ژنتیکی بی نظیری برای اصلاح گندم می باشند. فرسایش ژنتیکی در ژرم پلاسم گونه های زراعی گندم، انگیزه تحقیق برای بررسی امکان استفاده از تنوع ژنتیکی موجود در خویشاوند ان وحشی آن شده است. به همین منظور تنوع ژنتیکی 28 توده جمع آوری شده گیاه Ae.tauschii از استان های مختلف کشور، در مزرعه تحقیقاتی بانک ژن گیاهی ملی ایران در سال زراعی 84-1383 ارزیابی گردید. محاسبات آماری داده ها شامل ضرایب همبستگی ساده، آماره های توصیفی مانند حداکثر و حداقل صفات کمی، میانگین، انحراف معیار و ضریب تغییرات، شاخص شانون، تجزیه به مولفه های اصلی بر روی همه صفات و همچنین تجزیه خوشه ای بر اساس مولفه های اصلی بود. نتایج نشان دهنده تنوع ژنتیکی بالایی در میان توده ها بود. در صفات کمی بیشترین مقدار تنوع مربوط به تعداد بذر در سنبلچه (%23.1) و کمترین مقدار هم مربوط به تاریخ رسیدن (%7.4) بود. همچنین در میان صفات کیفی نیز حداکثر تنوع در شکنندگی محور سنبله (%232) و حداقل آن در بافت دانه (%14) مشاهده شد. تاریخ گلدهی با تاریخ رسیدن، طول سنبله با طول گلوم و تعداد سنبلچه در سنبله، همچنین رنگ ساقه با کرک ساقه و عادت رشد دارای بیشترین همبستگی معنی دار و مثبت بودند. در تجزیه به مولفه های اصلی هشت مولفه شناسایی شدند که جمعا 82.6 درصد از کل تنوع داده ها را توجیه می نمودند. بر اساس نمودار درختی حاصل از تجزیه خوشه ای، توده ها به سه گروه تقسیم شدند که با پراکنش جغرافیایی آنها مطابقت نداشت.

به منظور ارزیابی تنوع دورگ (هیبرید)های جدید ذرت دانه ای برای صفات کمی و ساختار ظاهری (مورفولوژیک)، هفده دورگ سینگل کراس ذرت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی شاهرود کشت شدند. نتایج به دست آمده از تجزیه به عامل ها بر پایه استخراج ریشه های مشخصه از طریق تجزیه به مولفه های اصلی بیانگر کفایت پنج عامل مستقل از هم برای شانزده صفت اندازه گیری شده بود که در مجموع 89.18 درصد از تنوع کل داده ها را تبیین کردند. عامل ها با توجه به مهم ترین صفاتی که در بر گرفتند به ترتیب با عنوان عامل ویژگی های ظاهری بوته و بلال، عامل مرتبط با عملکرد دانه، عامل نوع (تیپ) بلال، عامل اندازه بلال و عامل عملکرد اقتصادی نام گرفتند. عامل های اول و دوم در مجموع 51.8 درصد از تغییرپذیری های داده ها را شامل شدند و دورگ BC666 که از نظر این دو عامل دارای بیشترین عملکرد و اجزای عملکرد و ویژگی های ارتفاع متوسط بود، به عنوان دورگ برتر معرفی شد. تجزیه خوشه ای با روش حداقل واریانس Ward، دورگ ها را در چهار گروه قرار داد. محاسبه میانگین صفات گروه ها و تفاوت آنها از میانگین کل دورگ ها نشان داد که دورگ های گروه اول که شامل چهار دورگ ZP434، CISKO،BC666 و KOSS444 بود از نظر بسیاری از صفات مورد ارزیابی از جمله عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارزش بالاتری نسبت به دیگر گروه ها دارند و می توانند به عنوان دورگ های پرمحصول مورد توجه قرار گیرند. گروه دوم که شامل ژن نمون (ژنوتیپ) های BC678، NS540،OSSK444 بود تنها از نظر صفات ارتفاع محل بلال و ارتفاع بوته بدون گل تاجی و با گل تاجی دارای میانگین بالاتری از دیگر گروه ها بود و ارزش مطلوبی برای صفات ارزیابی شده نداشت. گروه سوم با سه ژن نمون از نظر بسیاری از صفات کمترین میانگین را در بین گروه ها داشت. گروه چهارم با هفت ژن نمون بزرگترین گروه بود و از نظر صفات قطر بلال، وزن 100 دانه، ارتفاع بوته بدون گل تاجی، ارتفاع بوته با گل تاجی، عمق دانه و عملکرد زیست توده (بیولوژیک) در سطحی بالاتر از میانگین کل قرار داشت. تجزیه تابع تشخیص به روش خطی فیشر با فرض وجود چهار گروه ناشی از تجزیه خوشه ای، دورگ های مورد ارزیابی را باردیگر در چهار گروه دسته بندی کرد و نشان داد که درستی گروه بندی ناشی از تجزیه خوشه ای 94 درصد بود. تجزیه واریانس چندمتغیره با آماره ویلکس لامبدا نیز تفاوت معنی داری را بین چهار گروه به دست آمده نشان داد. در مجموع نتایج به دست آمده از این ارزیابی بیانگر آن بود که تنوع بسیار زیادی در بین دورگ های ذرت ارزیابی شده وجود دارد و چهار دورگ ZP434، CISKO،BC666 و KOSS444 به عنوان دورگ های پرمحصول برای کشت در شرایط آب و هوایی همانند شهرستان شاهرود پیشنهاد شدند.

28 توده بومی و دو رقم اصلاح یونجه برای تشکیل خزانه پلی کراس مورد استفاده قرار گرفت. بذر خانواده های ناتنی در گلدانهای انفرادی کشت شدند. در سن یک ماهگی تعداد برگ، ارتفاع گیاهچه، طول و عرض برگ لپه ای، طول اولین میان گره، طول و عرض اولین برگ در بیش از 2000 گیاهچه 30 روزه اندازه گیری شدند. پس از انتقال گیاهچه به مزرعه وزن تر، وزن خشک، تعداد ساقه و ارتفاع بوته در 900 گیاه بصورت انفرادی در هر یک از چهارچین اندازه گیری شد. همچنین صفات روزهای تا 50% گلدهی، درصد پوشش سبز، نسبت وزن تر و خشک برگ به وزن تر و خشک بوته و اندازه برگ (3 برگچه) برحسب واحدهای آزمایشی مورد اندازه گیری قرار گرفتند. وراثت پذیری خصوصی براساس تک بوته (H1) و میانگین خانواده (H2) برای هر یک از صفات محاسبه شد. درکل، برای هر صفت H2 بزرگتر از H1 بدست آمد و این اختلاف برای صفات گیاه بالغ نسبتاً بیشتر مشهود بود. بیشترین مقادیر وراثت پذیری به ترتیب به صفات تعداد ساقه و روزهای تا 50% گلدهی اختصاص داشت. کمترین مقدار وراثت پذیری در بین صفات گیاهچه ای متعلق به ارتفاع و بیشترین مقدار آن به طول برگ لپه ای بود.

بررسی تنوع ژنتیکی جوامع گیاهی همواره برای اصلاح کنندگان گیاهی از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. در این مطالعه تعداد 64 ژنوتیپ از نظر 14 صفت زراعی مورد بررسی قرار گرفتند. ضرایب تنوع فنوتیپی برای تعدادی از صفات بالا بود که بیانگر وجود تنوع قابل قبول در صفات مورد بررسی می باشد. نتایج حاصل از تجزیه مولفه های اصلی حاکی از نقش 6 مولفه در توجیه 66/74 درصد از تنوع کل داده بود. مولفه اول در ارتباط با صفات زایشی از جمله تعداد کل دانه در خوشه، تعداد دانه سالم در خوشه، تاریخ 50 درصد گلدهی و طول خوشه بود. در مولفه سوم مدت زمان رسیدن کامل با 730/0- اثرات منفی بر عملکرد خواهد داشت. بررسی ضرایب همبستگی بین صفات مورفولوژیکی رابطه منفی و معنی دار بین زودرسی و ارتفاع بوته را نشان داد که بیانگر این است که ارقام زودرس، ارتفاع بوته بلندتری داشتند. نتایج حاصل از رگرسیون مرحله ای برای توجیه زودرسی بر اساس صفات زراعی مورد مطالعه، سه صفت تاریخ 50 درصد گلدهی، تعداد دانه سالم در خوشه و ارتفاع بوته را بعنوان مهمترین صفات تبیین کننده (%3/54 =R2) کل تغییرات زودرسی معرفی نمود. تجزیه خوشه ای، صفات مورد مطالعه را در دو گروه طبقه بندی کرد و صفات مرتبط با زودرسی را مجزا نمود. همچنین تجزیه خوشه ای ژنوتیپ ها با روش واریانس مینیمم وارد و معیار فاصله ای اقلیدسی توانست لاین ها و ارقام زراعی و بومی را در گروه های مختلف قرار دهد. ارقام بومی از لحاظ صفات مرتبط با زودرسی و اجزا عملکرد ظرفیت بالایی داشتند.

گوجه فرنگی از لحاظ اقتصادی یکی از مهم ترین محصولات سبزی و صیفی در بیشتر نقاط جهان است. بهبود عملکرد و دیگر صفات اساسی گوجه فرنگی مورد توجه بسیاری از اصلاح گران قرار گرفته است. مکان یابی ژن های کنترل کننده ی صفات در تسریع روند اصلاح گیاهان بسیار سودمند است. در این پژوهش به منظور شناسایی نشانگرهای مرتبط با برخی صفات کمی و کیفی گوجه فرنگی، در 93 رقم محلی و سه رقم تجاری از دو استان آذربایجان غربی و اغدر- ترکیه از نشانگرهای ISSR استفاده شد. تجزیه ی ارتباط به روش مدل خطی مخلوط (MLM) نشان داد، 74 نشانگر ISSR با 12 صفت کیفی مورد بررسی ارتباط معنی داری (05/0p<) دارد. یکنواختی اندازه ی میوه با چهار نشانگر کمترین و شدت تورفتگی در انتهای دم میوه با 10 نشانگر بیشترین شمار نشانگر مرتبط را داشتند. در کل 93 نشانگر با 20 صفت کمی مورد بررسی در سطح احتمال 02/0 پیوستگی داشتند. در بین صفات کمی، عرض برگ لپه ای با یک نشانگر کمترین و صفات طول و pH میوه هرکدام با 9 نشانگر بیشترین شمار نشانگرهای مرتبط را داشتند. برخی از نشانگرهای پیوسته با صفات کمی در هر دو سال ارتباط معنی داری با این صفات نشان دادند. شماری از نشانگرها با بیش از یک صفت ارتباط معنی دار داشتند که در صورت تأیید، می توان از آن ها در برنامه های اصلاحی گوجه فرنگی برای گزینش همزمان چندین صفت استفاده کرد.