به منظور بررسی اثر های متقابل خیار و گوجه فرنگی در کشت توام و همچنین تعیین مناسب ترین تراکم بوته در کشت خالص این دو محصول، آزمایشی به مدت یک سال (1375) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان با استفاده از طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 15 تیمار در 4 تکرار انجام شد. دراین آزمایش خیار و گوجه فرنگی در سه تراکم زیاد، متوسط و کم ( 4.2، 2.8 و 2.1بوته در مترمربع) به صورت خالص و توام به روش جایگزینی با نسبت های 75،50 و25 درصد کاشته شدند. نتایج به دست آمده از این بررسی نشان داد تراکم مطلوب خیار و گوجه فرنگی در کشت خالص 2.8بوته در متر مربع می باشد. محاسبه نسبت برابری زمین (Land Equivalent = LER) نشان دادکه دو ترکیب50 درصد خیار + 50 درصد گوجه فرنگی و 25 درصد خیار + 75 درصد گوجه فرنگی درهر سه تراکم دارای LER بزرگ تر ازیک هستند، بنابراین سودمندی کشت توام این دو محصول مورد تایید قرار گرفت. ترکیب 50 درصد خیار + 50 درصد گوجه فرنگی درتراکم متوسط با میانگین عملکرد 46.71 در هکتار و سودمندی 34 درصد به عنوان تیمار برتر آزمایش شناخته شد. اختلاف صفات کیفی (درصد ماده خشک میوه خیار و گوجه فرنگی و همچنین مقدار ویتامین ث میوه گوجه فرنگی) دربین کلیه تیمارهای آزمایشی معنی دار نبود.

در راستای برقراری کشاورزی پایدار، آزمایشی در بهار سال 1378 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز، اجرا گردید. در این آزمایش ارزن نوتریفید (Pennisetum glaucum (L.) R.Br) و ماشک زراعی (Vicia sativa .L.) به صورت مخلوط ردیفی کاشته شدند. بررسی در قالب طرح با هم کامل تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت.تیمارها یک تراکم ثابت ارزن نوتریفید با میزان 15 کیلوگرم در هکتار و سه تراکم با 50، 70 و90 کیلوگرم در هکتار بذر ماشک و کلیه ترکیب های حاصل از دو گیاه را شامل گردید. سیستم کشت مخلوط ارزن نوتریفید با سطح سوم ماشک زراعی بهتر از بقیه تیمارها شد و LER آن 56/1 بدست آمد. در برخی از تیمارهای کشت مخلوط عملکرد ارزن نوتریفید در چین دوم (در این چین ماشک وجود نداشت) بیشتر از چین های خالص شد. این امر را می توان به بهره گیری ارزن از بقایای نیتروژن ماشک و به کاهش رقابت درون گونه ای آن نسبت داد. کشت خالص ماشک زراعی نیز به دلیل کوتاه تر بودن دوره رشد و برخورداری از عملکرد مناسب، کیفیت مطلوب علوفه ای و نقش آن در حاصلخیزی خاک قابل توصیه است.

کشت مخلوط یعنی کاشت دو یا چند گونه که در دوره ای از چرخه رویش با یکدیگر هم زمان هستند، بطوریکه رقابت بین گونه ها آشکار شود. به منظور بررسی امکان دستیابی به عملکردهای بالاتر، کشت مخلوط ارقام سویا در طول فصل زراعی 79 – 1378 در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران صورت گرفت. در این تحقیق عملکرد و اجزا عملکرد در کشت خالص و مخلوط مورد ارزیابی قرار گرفت. طرح آماری به کار رفته آزمایش فاکتوریل در سه تکرار بود. اولین فاکتور شامل سه سطح تراکم گیاهی (20، 40 و 80 بوته در متر مربع) و فاکتور دوم شامل پنج نسبت مختلف کاشت 100%:0، 75%:25%:50%:5%:25%، 75%: و 0: 100% به ترتیب ارقام هاگ و کلارک 63 بود. نتایج نشان داد که تیمار 50%، 50% (2 ردیف هاگ + 2 ردیف کلارک) بیشترین عملکرد را تولید نمود. ارزیابی عملکرد دانه با استفاده از روش نسبت برابری زمین (LER) نشان داد که مخلوط 50% هاگ + 50% کلارک در تراکم 80 بوته در متر مربع دارای بیشترین LER معادل 1.07 برای عملکرد دانه بود. این نشان دهنده 7% افزایش کارایی استفاده از زمین برای تولید دانه در سیستم کشت مخلوط می باشد. تعداد غلاف در گیاه تحت تاثیر تراکم قرار گرفت و با افزایش تراکم، کاهش یافت. تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه تحت تاثیر تیمارهای مختلف قرار نگرفت.

به منظور بررسی کشت مخلوط ذرت و آفتابگردان در منطقه جیرفت، آزمایشی در سال 1376 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات شهرستان جیرفت، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار و 3 تکرار انجام گرفت که تیمارهای مورد آزمایش عبارت بودند از :1M (تک کشتی ذرت)، 2M (75 درصد ذرت + 25 درصد آفتابگردان)، 3M (50 درصد ذرت + 50 درصد آفتابگردان) ، 4M (25 درصد ذرت + 75 درصد آفتابگردان) و 5M (تک کشتی آفتابگردان). گیاهان مذکور با استفاده از روش جایگزینی کاشته شدند. با محاسبه LER (نسبت برابری زمین) ملاحظه گردید که کشت مخلوط این دو گیاه با ترکیب 2M (75 درصد ذرت + 25 درصد آفتابگردان) بیشترین عملکرد علوفه تر، علوفه خشک، عملکرد دانه و میزان کل پروتئین را در منطقه بر داشت. همچنین برای استفاده بهینه از رطوبت خاک ترکیب 2M نسبت به سایر ترکیب ها برتری نشان داد. بنابراین شاید در مجموع برای منطقه این نوع کشت (2M) جهت دستیابی به عملکرد بالا قابل توصیه باشد.

برای بررسی اثر سطوح نیتروژن و نسبت های کاشت بر عملکرد کشت مخلوط ذرت و آفتابگردان، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر در سال 1384 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل مقادیر مختلف نیتروژن (50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره) به عنوان کرت‏های اصلی و نسبت های اختلاط ذرت و آفتابگردان به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. نسبت های اختلاط شامل S1 (100 درصد آفتابگردان)، S2 (25 درصد ذرت و 75 درصد آفتابگردان)، S3 (50 درصد ذرت و 50 درصد آفتابگردان)، S4 (75 درصد ذرت و 25 درصد آفتابگردان) و S5 (100 درصد ذرت) بودند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه آفتابگردان، عملکرد دانه ذرت، مجموع عملکرد دو گیاه، وزن هزاردانه و درصد روغن دانه آفتابگردان به طور معنی داری تحت تاثیر سطوح مختلف نیتروژن و نسبت های اختلاط قرار گرفتند. اما وزن هزاردانه ذرت و تعداد دانه در بلال معنی دار نگردید. بیشترین عملکرد دانه برای آفتابگردان و ذرت به ترتیب به ترکیب های تیماری N2S1 و N3S5 با 462 و 1319 گرم در متر مربع اختصاص داشت. بیشترین و کمترین شاخص نسبت برابری زمین (LER) به ترتیب مربوط به ترکیب تیماری N2S2 و N3S4 به میزان 1.85 و 1.08 بود. علاوه بر این ضریب نسبی تراکم (K) مشخص نمود که کمترین و بیشترین مقدار این شاخص به ترکیب تیماری N3S4 و N3S2 به ترتیب به میزان 0.2 و 7.2 تعلق داشت.

کشت مخلوط یکی از روش های مناسب برای حرکت در راستای کشاورزی پایدار می باشد. بر این اساس آزمایشی در فصل زراعی سال 1388 در مزرعه ای واقع در 5 کیلومتری جاده میانه-تبریز اجرا گردید. آزمایش بصورت فاکتوریل دو فاکتوره در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار بصورت افزایشی اجرا شد. فاکتور اول ارقام امپراتور، بینگو، سوپراستار و نفر خیار و فاکتور دوم فاصله کاشت پیازخوراکی در سطوح هشت، 10 و 12 سانتی متر بود. نتایج نشان داد عملکرد پیازخوراکی تنها در کشت مخلوط با رقم امپراتور به طور معنی دار کاهش پیدا کرد. بیشترین عملکرد پیازخوراکی در فاصله کاشت 10 سانتی متر مشاهده شد. ارقام امپراتور و سوپراستار عملکرد بیشتری در مقایسه با دو رقم دیگر خیار در واحد سطح تولید نمودند. عملکرد میوه خیار در کشت مخلوط به طور معنی داری کاهش پیدا کرد. درصد ماده خشک میوه خیار تنها در کشت مخلوط پیازخوراکی با فاصله هشت سانتی متر به طور معنی دار کاهش پیدا کرد. درصد ماده خشک پیازخوراکی تنها در کشت مخلوط با رقم نفر، به طور معنی داری کاهش پیدا کرد. بالاترین نسبت برابری زمین (1.56) در ترکیب تیماری رقم سوپراستار با فاصله کاشت 10 سانتی متر پیازخوراکی بدست آمد.

به منظور بررسی تأثیر کشت مخلوط غلات-لگوم بر علف های هرز، آزمایشی در سال زراعی 94-1393 در دانشکده کشاورزی داراب، دانشگاه شیراز اجرا شد. در این آزمایش 16 تیمار (کشت خالص گندم (Triticum aestivum L. )، جو (Hordeum vulgare L. )، تریتیکاله (X Triticosecale witmack)، نخود (Cicer arietinum L. ) و باقلا (Vicia faba L. ) با و بدون علف هرز، و شش تیمار کشت مخلوط جایگزینی گندم-نخود، گندم-باقلا، جو-نخود، جو-باقلا، تریتیکاله-نخود و تریتیکاله-باقلا بدون کنترل علف هرز) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار بررسی شد. تیمارهای وجین به صورت دستی اعمال گردید. عملیات کاشت غلات و لگوم ها به صورت همزمان انجام شد. نتایج نشان داد که کمترین تراکم و زیست توده علف های هرز در تیمارهایی بود که جو حضور داشت. برای مثال، کمترین زیست توده نهایی علف های هرز در تیمارهای کشت خالص جو با علف هرز (1 گرم در متر مربع)، کشت مخلوط جو + باقلا (67/12 گرم در متر مربع و کشت مخلوط جو + نخود (56 گرم در متر مربع) مشاهده شد. کمترین تنوع گونه ای در تیمارهای جو + نخود (صفر) و جو با علف هرز (007/0) به دست آمد. به طور کلی، تنوع گونه ای در بسیاری از تیمارهای مخلوط مشابه یا کمتر از تیمارهای کشت خالص بدون کنترل علف هرز بود. در این آزمایش غلات رشد خوبی در مقایسه با علف های هرز و لگوم ها داشتند و توانستند رشد علف های هرز را در تیمارهای کشت مخلوط نسبت به تیمارهای کشت خالص لگوم به-طور قابل توجهی کاهش دهند. بنابراین توصیه می شود که برای کاهش رشد علف های هرز در لگوم ها، از کشت مخلوط با غلات استفاده شود.

در راستای تحقق کشاورزی پایدار، آزمایش هایی به صورت کشت مخلوط سیب زمینی و لوبیا چیتی به روش جایگزینی و افزایشی در سال های زراعی 1385 و 1386 درایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا گردید. آزمایش ها به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 16 تیمار و3 تکرار انجام شدند. تیمارها شامل 8 نوع کشت مخلوط جایگزینی با نسبت های 1:2 و 1:3 سیب زمینی و لوبیا چیتی (سیب زمینی با تراکم های 4.7 و5.3 بوته در متر مربع و لوبیا چیتی با تراکم های 45 و 55 بوته در متر مربع)، 4 کشت مخلوط افزایشی سیب زمینی (با تراکم های 4.7 و 5.3 بوته در متر مربع) و لوبیا چیتی (با تراکم های 5.3 و 10.6 بوته در متر مربع)، همراه با 2 کشت خالص سیب-زمینی با تراکم های 4.7 و 5.3 بوته در متر مربع و 2 کشت خالص لوبیا چیتی با تراکم های 45 و 55 بوته در متر مربع بودند. در مورد سیب زمینی، بالاترین عملکرد غده در بوته، عملکرد غده در واحد سطح (متر مربع)، اندازه غده، میانگین وزنی غده، تعداد برگ در بوته، تعداد انشعابات در بوته، در تیمارهای کشت مخلوط جایگزینی مشاهده شد. در مورد صفات مربوط به لوبیا چیتی، بالاترین عملکرد دانه لوبیا چیتی در واحد سطح در تیمارهای کشت مخلوط جایگزینی و بیشترین عملکرد دانه در بوته، تعداد نیام در بوته، تعداد برگ در بوته، تعداد انشعابات در بوته، در تیمارهای کشت مخلوط افزایشی مشاهده شد. در ارزیابی تیمارهای کشت مخلوط بالاترین مقدار نسبت برابری زمین (LER) در هر دو سال، به ترتیب 1.27 و1.25 ، به تیمار کشت مخلوط جایگزینی 1:2 (66 درصد سیب زمینی با تراکم 5.3 بوته در متر مربع + 34 درصد لوبیا چیتی با تراکم 55 بوته در متر مربع) تعلق داشت. در نتیجه، این ترکیب از نظر اقتصادی توصیه می شود.

سابقه و هدف: یکی از راهکارهای کلیدی در کشاورزی پایدار بازگرداندن تنوع به محیط های کشاورزی و مدیریت مؤثر آن است. کشت مخلوط عبارت است از کشت همزمان دو یا بیش از دو گونه در یک قطعه زمین در طول یک فصل زراعی، که یک روش مهم در توسعه سیستم تولید پایدار بویژه در سیستم هایی که هدف آن ها محدود ساختن مصرف نهاده های خارجی مانند کود و علف کش های شیمیایی است. در قیاس با تک کشتی سیستم کشت مخلوط استفاده بالاتری از منابع مثل کارایی مصرف مواد غذایی، کارایی مصرف آب و کارایی مصرف زمین دارد. این مطالعه به منظور ارزیابی سودمندی سیستم کشت مخلوط آفتابگردان و لگوم (للوبیا و سویا) انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان طی دو سال زراعی 1392 و 1393 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کشت خالص آفتابگردان، لوبیا و سویا و کشت های مخلوط افزایشی 30، 60 و 90 درصد لوبیا با آفتابگردان و کشت های مخلوط افزایشی 30، 60 و 90 درصد سویا با آفتابگردان بودند. ارزیابی کشت مخلوط بر اساس شاخص های نسبت برابری زمین، بهره وری سیستم، غالبیت، رقابت، مجموع ارزش نسبی، نسبت معادل سطح زیر کشت و زمان و ضریب ازدحام نسبی صورت گرفت. یافته ها: بر اساس نتایج این تحقیق، عملکرد دانه هر سه گونه و عملکرد معادل تحت تأثیر الگوهای کشت قرار گرفتند. بیشترین عملکرد دانه آفتابگردان، لوبیا و سویا در کشت خالص به دست آمد و کشت مخلوط به افت عملکرد دانه این محصولات منجر شد. با این حال عملکرد معادل آفتابگردان در کشت های مخلوط با 60 و 90 درصد لوبیا و سویا بیش از عملکرد خالص بود. در این تیمارها شاخص های نسبت برابری زمین، غالبیت، رقابت، مجموع ارزش نسبی، نسبت معادل سطح زیر کشت و زمان و ضریب ازدحام نسبی بالاتر از یک و شاخص رقابت کمتر از یک بود که نشان دهنده ی سودمندی سیستم کشت مخلوط است. از طرفی با توجه به شاخص غالبیت، گیاه آفتابگردان نسبت به لوبیا و سویا غالب بود. نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که سیستم کشت مخلوط عملکرد دانه معادل آفتابگردان را نسبت به کشت خالص آفتابگردان افزایش داد. به طورکلی کشت مخلوط آفتابگردان و لگوم (لوبیا و سویا) در بیشتر تیمارها برتر از کشت خالص گیاهان بود که با بهبود عملکرد اقتصادی و کارایی استفاده از زمین همراه بود.

به منظور ارزیابی کشت مخلوط ذرت و لوبیا، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 86 - 1385 به مرحله اجرا درآمد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در طراحی کشت مخلوط از روش سری های جایگزینی ردیفی استفاده گردید. تیمارهای آزمایش عبارت از نسبت های لوبیا:ذرت به ترتیب 25:75، 50:50 و 75:25 و نیز کشت خالص آنها بود. نتایج به دست آمده در مورد عملکرد دانه و ماده خشک نشان داد که ترکیب 50 درصد از هر دو گیاه به صورت یک ردیف در میان نسبت به تمام ترکیب های دیگر برتری داشت. نسبت برابری زمین (LER) برای تولید دانه و ماده خشک در این ترکیب بیشتر از یک بود. در کشت مخلوط در تمام نسبت ها افزایش عملکرد دانه و ماده خشک به نفع ذرت و به زیان لوبیا بود. با افزایش تراکم ذرت در مخلوط بر عملکرد دانه، ماده خشک، شاخص برداشت، تعداد بلال در بوته، تعداد دانه در بلال و وزن هزاردانه ذرت افزوده شد(p<0.05) . به علاوه افزایش تراکم لوبیا در مخلوط، عملکرد دانه، ماده خشک، تعداد غلاف در بوته و شاخص برداشت لوبیا را افزایش داد (p<0.05).