مدیریت شهری و روستایی
سال:1388 | دوره:7 | شماره:23 |تعداد مقالات:7

شهر به عنوان ارگانیزم زنده و سیستمی پویا در فرآیند توسعه جوامع بشری به عنوان خواستگاه تحولات علمی در فرآیند رشد خود تغییرات عمده ای متحمل شده است. امروزه دیدگاه شهر الکترونیک با تکیه بر خلق فضاهای مجازی با بهره مندی از پیشرفت های فناوری اطلاعات و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد توجه مدیران و نظریه پردازان شهری می باشد. در این بین، نقش شهر الکترونیک و مدیریت گستردگی در بهینه کردن رشد آتی شهر با تلفیق داده های سنجش از دور، از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به اینکه در چند دهه اخیر، فرآیند شهرنشینی رشد ارگانیک شهری ایران را تحت تاثیر قرار داده است؛ از این رو برای پی بردن به تغییرات حادث شده منطقه شهری، شهر مرند مورد بررسی قرار می گیرد. در این مقاله برای ارزیابی گستردگی شهری از روش های آماری و همچنین برای تبدیلات کاربری از تصاویر ماهواره ای چندزمانه TM،ETM  و IRS سال های 1368، 1379، 1385 استفاده شد و پس از عملیات تصحیح و بازسازی برای کشف تغییرات، از روش های فازی استفاده گردید. همچنین برای پیش بینی روند تغییرات تا سال 1395 از روش ترکیبی مدل زنجیره مارکوف و سلول های خودکار استفاده شده است و برای تبیین مساله نقش شهر الکترونیک در مدیریت گستردگی شهری مورد ارزیابی قرار گرفت. در انتها نیز نقش ایجاد فضای شهری مجازی در بهینه شدن توسعه و کنترل گستردگی شهری مرند تبیین می شود.

امروزه نحوه توزیع خدمات شهری، یکی از ضروریات مهم زندگی شهری به شمار می آید. پارک ها و فضاهای سبز، به عنوان یکی از مهم ترین مراکز خدمات رفاهی و تفریحی بوده که علاوه بر جنبه بهداشتی و روانی، در توسعه پایدار شهری از اهمیت بالایی برخوردارند. شهر زاهدان به عنوان یک مادر شهر و قطب رشد منطقه ای در جنوب شرق ایران، تحت تاثیر عوامل متعدد از قبیل رشد بی رویه جمعیت بعد از دهه 1360، قرار گرفتن در چهارراه تجارتی و قاچاق کالا و مواد مخدر، وقوع خشکسالی های متوالی، ناامنی در دول همسایه، بالا رفتن سرانه دانشجویی و غیره نتوانسته است به اهداف از پیش تعیین شده در طرح های شهری دست یابد. منطقه 2 شهر زاهدان نیز بالطبع، تحت تاثیر عوامل مذکور قرار گرفته و موجب ناهمخوانی سرانه فضای سبز با جمعیت ساکن در آن گردیده است. به همین منظور و برای پی بردن به نحوه توزیع فضایی پارک ها، این منطقه به عنوان محدوده مورد مطالعه انتخاب گردید. در این تحقیق از سیستم اطلاعات جغرافیایی در جهت تجزیه و تحلیل این ناهمخوانی به بررسی میزان تبعیت پارک های منطقه 2 از نظام کالبدی شهر و نحوه مکان گزینی پارک ها با توجه به طرح تفصیلی شهر پرداخته شده است. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که تعداد پارک های ناحیه ای و شهری در منطقه، کافی می باشد ولی پارک های واحد همسایگی و محله ای کافی نمی باشند و نیز پارک های موجود از لحاظ رعایت نظام سلسله مراتب کالبد شهری متوازن و متعادل نیستند (یعنی به نسبت مقیاس های نظام کالبدی، اندازه و شعاع پوشش پارک ها درست نبوده است و تعدادی از پارک ها درست مکانیابی نشده اند). به علاوه تعدادی از مکان های پیشنهادی برای ایجاد پارک در طرح تفصیلی، که اینک توسط سایر کاربری ها اشغال شده اند در عدم کفایت و توازن پارک ها نقش مهمی بازی می کنند. این نتایج با استفاده از فنون و توابع تحلیلی GIS که در متن مقاله بدانها پرداخته شده به دست آمده است و در نهایت لایه های مورد نظر از داده های فضایی و خصیصه ای برای پارک های واحد همسایگی و محله ای وزن گذاری شده اند و مکان گزینی جهت احداث این دست از پارک ها انجام گرفته است.

تحلیل محیط خارجی و داخلی سازمان ها و شناسایی و ارزیابی عوامل استراتژیک چهارگانه - شامل فرصت ها و تهدیدات برون سازمانی و نقاط قوت و ضعف درون سازمانی- یکی از ارکان اساسی فرآیند برنامه ریزی استراتژیک و زمینه ساز تدوین راهبردهاست. مقاله حاضر، گزارش پژوهشی است که به منظور شناسایی و ارزیابی عوامل استراتژیک توسعه خدمات الکترونیک در سطح شهرداری های مناطق تهران، انجام پذیرفته است. بدین منظور، نخست به بررسی اجمالی ادبیات و تشریح چارچوب علمی تحقیق پرداخته و سپس یافته های مراحل مختلف پژوهش ارایه شده است. طی مراحل تحقیق، ابتدا زمینه ها و مسایل کلیدی برون سازمانی و درون سازمانی که دارای تاثیرات احتمالی و بالقوه بر توسعه خدمات شهرداری های الکترونیک هستند، تعیین گشته و اهمیت و نحوه تاثیرگذاری آنها نیز تشریح شده است. سپس عوامل استراتژیک چهارگانه را بر اساس مسایل کلیدی و تاثیرگذار، شناسایی نموده و تشریح جامع و مبسوطی از فرصت ها و تهدیدات برون سازمانی و همچنین نقاط قوت و ضعف های درون سازمانی، به همراه شواهد عینی و مصادیق عملی آنها، ارایه شده است. در نهایت نیز اثربخشی و اهمیت نسبی هر یک از این عوامل در حیطه صنعت مربوطه (وزن) و نحوه مواجهه یا مدیریت هر عامل توسط شهرداری های مناطق (امتیاز)، مطابق الگوی پیاده سازی ماتریس های ارزیابی عوامل خارجی و داخلی، مورد ارزیابی قرار گرفته است. بدین ترتیب ضمن تحلیل و جمع بندی یافته های پژوهش، عوامل استراتژیک چهارگانه بر اساس عملکرد آنها رتبه بندی شده و مهم ترین عوامل سوق دهنده و بازدارنده شهرداری های مناطق در راستای توسعه خدمات شهرداری های الکترونیک در سطح مناطق تهران، معرفی شده است.

با پیش بینی استقرار بیش از 66 درصد جمعیت جهان در شهرها تا سال 2020 میلادی، جهان در حال تبدیل به جهانی شهری است. از این رو مدیریت شهری در آینده به طور اعم و در قرن بیست و یکم به طور اخص، درگیر نوعی چالش خواهد بود؛ چالشی که خود تابعی از تغییر و تحولات فناورانه، جمعیتی، اقتصادی و سیاسی و بین المللی محسوب میگردد. شدت یافتن روزافزون مقیاس و گستردگی و نیز پیچیدگی مسایل شهرها و همچنین آشکار شدن بی کفایتی سیستم های سنتی بوروکراتیک و تصمیم گیری بالا به پایین، سبب شده است گرایشی به سوی سیستم هایی به وجود آید که در آن تصمیمات بزرگ و کوچک با اشتراک بین صاحبان منافع شهری اتخاذ شوند. مراکز علمی و تحقیقاتی و سازمان های بین المللی توسعه در طی چند دهه اخیر با تشدید مسایل حوزه مدیریت شهری و در پی تحقق پایداری در مدیریت شهری به چاره جویی پرداخته و به دنبال مطرح شدن دیدگاه و تئوری توسعه پایدار، شهر انسان گرا هستند و در زمان حاضر رویکرد «حکمروایی خوب شهری» را به عنوان اثربخش ترین، کم هزینه ترین و پایدارترین شیوه اعمال مدیریت معرفی نموده اند. هدف از نوشتار حاضر؛ بررسی و تحلیل مفاهیم و اصول مرتبط با حکمروایی خوب شهری و بررسی نمونه ای از تجارب داخلی مرتبط با این رویکرد و تاکید بر این نکته است که با وجود ساختاری شدن پاره ای از مشکلات مدیریت شهری در ایران؛ تبیین صحیح، نهادینه سازی و نگاه راهبردی به موضوع «حکمروایی خوب شهری»، کمک میکند تا مدیریت پایدار شهری به سرعت و امیدواری بیشتری در شهرهای ایران شکل گیرد.

با پدیدار شدن شبح «تقسیم بندی دیجیتال» رهبران جهانی دولت ها، شرکت ها و سازمان های شهری به دنبال مهار قدرت فناوری های اطلاعات و ارتباطات (ICT) در جهت توسعه هستند. برای استفاده موثر از ICT، یک کشور باید در زمینه زیرساخت ها، دسترسی گسترده جمعیت به ICT و بستر قانونی و تنظیمی، آمادگی الکترونیکی داشته باشد. رهبران کشورهای در حال توسعه می توانند ارزیابی آمادگی الکترونیکی را جهت تسهیل اندازه گیری و طراحی برنامه های یکپارچه سازی ICT به کار برند. این امر به آنها کمک می کند تا تلاش هایشان را متمرکز کرده و مناطقی را که به کمک خارجی نیاز دارند، مشخص کنند. گستره ای از ابزارهای ارزیابی برای اندازه گیری آمادگی الکترونیکی یک کشور یا یک اقتصاد ایجاد شده است. این ابزارها به نحو وسیعی از تعاریف و روش های مختلف آزمون آمادگی الکترونیکی استفاده می کنند و ارزیابی ها به نحو شایانی در اهداف و نتایج با هم تفاوت دارند. هدف از این مقاله بررسی میزان آمادگی الکترونیکی شهر بهارستان به عنوان ششمین پایلوت شهرداری الکترونیکی می باشد تا با شناسایی و ارزیابی وضعیت موجود خود از منظر آمادگی الکترونیکی، برنامه ریزی های راهبردی مناسب برای نیل به وضعیت مطلوب اتخاذ کنند. همچنین مجموعه ای از شاخص های اساسی و اوزان را برای ارزیابی آمادگی الکترونیکی مشخص کرده و ارایه می کند.

گردشگری روستایی بالاخص گردشگری طبیعی روستایی که به نام اکوتوریسم روستایی تسمیه یافته است، از مهم ترین رویکردهای اقتصاد گردشگری در راستای بهره وری بهینه و پایدار از منابع طبیعی و زیست بوم روستایی به شمار می رود که از جنبه های فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و معیشتی و رشد و پیشرفت رشد ناخالص ملی مورد التفات فزاینده ای قرار گرفته و در این میان، پاسداشت و نگهداشت محیط زیست و منابع طبیعی، از مهم ترین محورها و مولفه های گسترش آن به شمار می رود. در واقع می توان منابع طبیعی و جاذبه های گردشگری شرایط فعلی ایران را گنجینه و منابعی دانست که باید در راستای استفاده بهینه، گسترش توجه گردشگران داخلی و خارجی به منابع و جاذبه های روستایی و روش های مدیریت موثر و کارآمد این صنعت راهکارهایی ارایه شود و با توجه به گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، لازم است تا از این فناوری در توسعه و مدیریت گردشگری روستایی بهره برد. بر این اساس در این مقاله در روش تحقیق تطبیقی و توصیفی با رجوع به نمونه های موردی در حال انجام و انجام شده ملی و بین المللی به ارایه یک مدل برای توسعه گردشگری الکترونیک پرداخته می شود. نتایج و یافته های پژوهش حاضر بر ارایه مدلی در توسعه گردشگری الکترونیک روستایی بر اساس چرخه دمینگ، به محورهای: 1- طراحی و برنامه ریزی؛ 2-اجرا؛ 3- بازرسی و کنترل؛ 4- اقدام اصلاحی؛ اشاره دارد که می تواند در شرایط معاصر ایران، در توسعه گردشگری روستایی در حوزه به کارگیری بهینه و کارآمد منابع و جاذبه های موجود مناطق روستایی موثر باشد.

شهرها خیلی سریع خود را به عنوان عامل قطعی آینده اقتصادی کشورها در سطح بی نالمللی معرفی کردند. آنها این و یژگی را به واسطه حجم همیشه فزاینده نسبت جمعیتشان، رشد سریع جمعیت شهری به ویژه در کشورهای در حال توسعه، به علاوه اهمیت زیاد و عمیق شان در اقتصاد به دست آورده اند. علاوه بر این، شهرها با چالش های زیادی مانند فقر جهانی شهرنشینی، جذب زیاد جمعیت به مراکز شهری در جستجوی شغل و زندگی بهتر به دلیل قدرت اقتصادیشان مواجه هستند. در مجموع در یک اقتصاد جهانی و با آزاد شدن موانع تجاری، رقابت میان شهرها به طور فزاینده ای در حال افزایش است. استراتژی توسعه شهری چارچوبی برای مواجه شدن با بحران ها و چالش های مذکور فراهم می آورد. این فرآیند یک ساختار برای استراتژیهای رشد اقتصادی که جزء لاینفک ویژگی شهر هستند تعیین می کند. به طور همزمان این فرآیند شرایطی برای ایجاد شهر پایدار و برابر به واسطه سیاست ها، استراتژی ها و اقداماتی به نفع فقیران شهری فراهم می آورد و لذا در بیشتر حالت ها بر روی رشد اقتصاد محلی تأکید می کند و هدف آن بهبود کا رایی اقتصادی، ایجاد طیف وسیعی از اشتغال و توسعه و ارتقای خدمات است.