پژوهشنامه مالیات
سال:1398 | دوره:27 | شماره:44 (92 مسلسل) |تعداد مقالات:5

در ایران دعاوی مالیاتی در دادگاه های اداری زیر نظر قوه مجریه رسیدگی می شود. در آمریکا رسیدگی اداری، دادگاه مالیاتی، دادگاه های عمومی دادگستری شامل دادگاه منطقه ای و دادگاه دعاوی فدرال صالح برای دعاوی مالیاتی هستند. رسیدگی اداری با بهره گیری از شیوه های جایگزین حل اختلاف (ADR) برای مسایل کم اهمیت و دادگاه مالیاتی و سایر مراجع دادگستری عمومی برای رسیدگی به امور مهم و با آیین دادرسی مدون تشکیل شده اند. ایجاد چنین ساختاری در امر دادرسی مالیاتی، موجب شده که نظام دادرسی مالیاتی آمریکا با بهره گیری از روش های نوین حل اختلاف اداری در داخل سازمان مالیاتی و دادگاه مالیاتی به عنوان مرجعی تخصصی برای رسیدگی به دعاوی مالیاتی در کنار مراجع دادگستری عمومی، انتخاب های متعددی را پیشروی مودیان مالیاتی برای طرح دعاوی قرار دهد. هر چند امکان انتخاب های متعدد برای طرح دعاوی موجب سردرگمی شهروندان می گردد، لیکن ایجاد مراکز مشاوره ای و حمایتی از مودیان، وجود دادگاه های مختلف با هزینه های متفاوت و مزایای گوناگون را می توان از مزایا و نقاط قوت سیستم حل اختلاف آن محسوب کرد، در نظام مالیاتی ایران انحصار دادگاه های اداری مالیاتی به عنوان هیات حل اختلاف مالیاتی و آن هم زیر نظر سازمان مالیاتی شایبه عدم استقلال دادگاه اداری و نقض اصل بی طرفی را دامن می زند.

با توجه به نقش و وظایف دولت در اقتصاد هر کشور و اهمیت تامین مالی آن از طریق درآمدهای مالیاتی به عنوان یکی از منابع پایدار و قابل کنترل، در این مطالعه ضمن بررسی عوامل موثر بر درآمدهای مالیاتی و مبانی نظری مربوط آن، انتخاب متغیرهای مهم و تاثیرگذار بر درآمدهای مالیاتی در اقتصاد ایران در دوره زمانی سال های 1350 تا 1396 با استفاده از مدل های پویای TVP DMA صورت پذیرفته است. در مدل های سنتی اثر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته و معنی دار یا بی معنی بودن تاثیر آن به صورت کلی در دوره زمانی مدنظر، مورد بررسی قرار می گیرد. روش TVP DMA این قابلیت را دارد که تاثیرگذاری متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته را در هر یک از سال های دوره زمانی، مورد بررسی قرار دهد. برتری این مدل نسبت به سایر مدل های اقتصادسنجی این است که این مدل ها امکان تغییر متغیرهای ورودی به مدل و همچنین تغییر ضرایب متغیرها در طی زمان را فراهم می کند. نتایج حاصل از این تحقیق بر اساس خروجی مدل های TVP DMA و TVP DMS نشان دهنده این است که در اقتصاد ایران متغیرهای درجه باز بودن اقتصاد، رشد بودجه عمرانی، تورم، متوسط نرخ مالیاتی و رشد درآمدهای حقیقی به ترتیب مهمترین متغیرهای موثر بر رشد مالیات های مستقیم و متغیرهای رشد درآمدهای حقیقی، رشد بودجه عمرانی، تورم، حجم اقتصاد زیرزمینی، نرخ ارز بازار غیررسمی و نسبت ارزش افزوده بخش خدمات به تولید ناخالص داخلی به ترتیب مهمترین متغیرهای موثر بر رشد درآمدهای مالیاتی غیرمستقیم هستند.

هدف از این مقاله تحلیل پویای مالیات در اقتصاد ایران است. بسیاری از سیستم های اقتصادی که نیازمند مدلسازی هستند، پیچیده، غیر خطی و دارای پارامترهای ناشناخته ای هستند که اندازه گیری آن ها را در قالب مدل های ریاضی و اقتصادسنجی با مشکل و نا اطمینانی همراه کرده است. در این مقاله با استفاده از کدگذاری تحت رویکرد سیستم عصبی-فازی تطبیقی (ANFIS) یک الگو برای تحلیل پویای مالیات در یک اقتصاد صادرکننده نفت طی دوره زمانی 1369 تا 1395 شبیه سازی گردید. در این راستا، مقادیر ورودی کامپوننت های بخش بانک مرکزی، دولت و خانوار ها، همچنین کامپوننت نقش سیاست مالیاتی در شرایط پویا بر درآمدهای دولت، تعادل بودجه و تراز تجاری کشور ایران محاسبه شد. نتایج دلالت بر این دارد که کامپوننت خروجی« تحلیل پویای مالیات در ایران» دقیقا در وضعیت سطح پنجم خروجی سیستم یعنی خوب قرار دارد. آزمون های صورت گرفته از قبیل خطای داده های به دست آمده (RMSE) در هر مرحله، نشان دهنده اعتبار مدل و دقت بسیار بالای محاسبات شبکه های عصبی-مصنوعی و منطق فازی در مقایسه با مدل های اقتصادسنجی تحقیق می باشد.

اقتصاد جهانی بیش از هر دوره دیگر نیازمند تولید، انتشار و بهره گیری از دانش است، به نحوی که با توجه به شرایط موجود در دوران حاضر، ایجاد و گسترش تسهیم دانش در فرهنگ و جو سازمان ضروری است. تاکنون مطالعات مختلفی در این زمینه انجام شده است اما اثربخشی کمی حاصل شده است. بنابراین در این مقاله یک مدل شبیه سازی شده از تسهیم دانش در یک سازمان دولتی (سازمان امور مالیاتی کشور) بر اساس روش پویایی شناسی سیستم ارایه می شود. پژوهش حاضر با استفاده از روابط علی و معلولی کشف و نمودارهای علی-حلقوی و نمودار جریان ترسیم گردید و با استفاده از نظر خبرگان در خروجی این مرحله اصلاحات لازم به عمل آمد. با انجام شبیه سازی برای یک دوره 20 ساله توسط مدل توسعه داده شده با استفاده از تفکر سیستم های پویا، نتایج نشان داد که سیستم مورد پژوهش کنترل پذیر و مشاهده پذیر است؛ یعنی ورودی های سیستم متغیرهای حالت را کنترل می کنند و هریک از متغیرهای حالت بر برخی از خروجی های سیستم اثر گذارند. با توجه به مدل طراحی شده با شبیه سازی کامپیوتری با استفاده از نرم افزار ونسیم سناریوهایی با تغییر در عوامل فردی، عوامل سازمانی، عوامل محیطی و عوامل فرامحیطی برای بهبود و بهینه سازی نتایج ارایه گردید، که با ترکیب بهینه آنها می توان وضعیت تسهیم دانش در سازمان را بهبود بخشید.

تمکین و عدم فرار مالیاتی لازمه گردش مالی سازمان مالیاتی و همچنین اداره امور کشور می باشد. از این رو، توجه به عوامل زمینه ساز فرار مالیاتی و همچنین دلایل عدم همکاری شهروندان با سازمان مذکور اهمیت زیادی دارد. مادامی که شهروندان از حقوق خود در چارچوب قانون مطلع نبوده و یا از رعایت حقوق شهروندی خود ذیل قانون مالیاتی برخوردار نباشند، تمکین مالیاتی رخ نخواهد داد. حقوق شهروندی مودیان مالیاتی از زمان بررسی وضعیت درآمد و اصطلاحا ممیزی مودی تا بروز اختلاف و قضاوت میان مودی و سازمان امور مالیاتی و همچنین موارد مصرف مالیات پرداختی مودیان ادامه خواهد داشت. از طرفی قانون اساسی و همچنین قوانین مالیات مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده در مورد حقوق شهروندی مودیان سکوت نموده و صراحتا در این باب، مواد قانونی مشخصی جهت رعایت حقوق شهروندی مودیان ندارد. با توجه به منشور حقوق شهروندی که توسط دولت یازدهم و دوازدهم مطرح و منتشر گردید به حقوق مردم در برخورد با دستگاه های دولتی تاکید گردیده است، لذا انتظار می رود که حقوق شهروندی مودیان به عنوان یک اصل مهم در قانون مورد توجه قرار گیرد تا حقوق و وظایف طرفین در ایفای نقش خود در اداره کشور، استیفا گردیده و زمینه تمکین مودیان فراهم گردد. لازم به ذکر است با توجه به حقوق متقابل سازمان امور مالیاتی و مودیان می بایست چالشهای مربوطه در هر سال بررسی و راهکارهای لازم در دستور کار قرار گیرد.