کتيبه هاي به جا مانده از دوران ساساني با الفباي گوناگون در چهار دسته قرار مي گيرند که اين جستار به شرح گروه نخست، سنگنوشته هاي شاهان و بزرگان ساساني، خواهد پرداخت. اين کتيبه ها بيشتر به زبان فارسي ميانه و بر روي سنگ، گل، گچ، فلز، پوست و سفال نوشته يا کنده شده اند که بيشتر به خط منفصل نوشته شده اند. بيشتر سنگنوشته هاي دوران نخست ساساني سه زبانه يا دو زبانه با ترجمه هايي به پارتي و يوناني هستند. با توجه به موضوعات و محتويات اين کتيبه ها و ميزان ارزش آنها، اين متون در چهار دسته تاريخي- فرهنگي، زباني، ادبي و سياسي- اجتماعي ارزيابي و تفسير شده اند. اين موارد نشان مي دهد که اين دسته از کتيبه ها چه ميزان و در چه زمينه هايي از پژوهشهاي ايران شناسي ارزشمند هستند. از آن ميان مي توان به مواردي چون انديشه سياسي، دين شناسي، زبان شناسي، تاريخ سياسي، جنگ هاي با روميان، فرهنگ مردم، ادبيات ايران باستان، جغرافياي تاريخي و بخشبندي هاي کشوري اشاره کرد.