چکیده: در جوامع امروز فرهنگ و کالاهای فرهنگی اهمیت قابل ملاحظه ای پیدا کرده اند. چه بسا بتوان گفت که فرهنگ جوامع معاصر، اساسا از طریق کالاهای فرهنگی ساخته می شود. از اینرو ایجاب می کند تا برای مطالعه کالاهای فرهنگی در قدم اول، نیازهای پژوهشی که در این زمینه در جامعه ایران وجود دارند مشخص شوند. اما قبل این کار، لازم می آید تا نظریه های فرهنگ ـ نظریه انتقادی (مکتب فرانکفورت) و مطالعات فرهنگی (مکتب بیرمنگام) ـ مرور و دستاوردهای آنها برای مواجهه با فرهنگ و کالاهای فرهنگی بطور کلی و سپس در مرحله بعد بطور خاص مورد مراجعه قرار گیرند و پس از تمهیدات لازم، مصاحبه با پژوهشگران مطرح در کالاهای فرهنگی ـ به عمل آید.
فرهنگ اساسا از طریق مطالعات مردم شناسان، جامعه شناسان و نیز بنیانگذاران مطالعات فرهنگی مورد توجه واقع شده است. به نظر می رسد رویکردی که توسط مارکس در مقایسه با سایر دانشوران، با توجه به هدفی که در این پژوهش در نظر است برگزیده شده و سپس توسط مکتب فرانکفورت و مکتب بیرمنگام، البته با تفاوت های بسیار، دنبال شده، مفیدتر و بیشتر وافی به مقصود باشد.
در هرحال رویکردهای نظری آدرنور، هورکهایمر به عنوان نمایندگان مکتب فرانکفورت و استوارت هال و برخی از همکارانش به عنوان نمایندگان مکتب بیرمنگام و نیز تحلیل های خاص آدرنو و ریچاردرز و دیگران درباره کالاهای فرهنگی برای این پژوهش بسیار سودمند بوده است. براساس این رویکردهای نظری، نحوه طرح مساله و مواجهه با موضوع و مسایل فرهنگی ناشی از کالاهای فرهنگی تعیین شده است و اساسا کالاهای فرهنگی خاصی که مطمح نظر واقع شده اند، بدون آنچه که در رویکردهای نظری دوگانه به عنوان مساله مطرح بوده میسر نبوده است.
در نهایت، با استفاده از نحوه مواجهه صاحب نظران و پژوهشگران ملهم از ایندو رویکرد نظری، در مصاحبه با پژوهشگران و دانشورانی که در پژوهشهای مربوط به کالاهای فرهنگی صاحب تجربه بوده اند، مسایل پراهمیت حوزه کالاهای فرهنگی، در سه عرصه تولید، توزیع و مصرف کالاهای فرهنگی شناسایی و معرفی شده است. هدف از این کار نهایتا این بوده است که اولا مسایل فرهنگی پراهمیت در حوزه کالاهای فرهنگی که ضرورت بیشتری برای پژوهش درباره آنها وجود دارد شناسایی و طرح شدند و اگر قرار بر این شد برنامه پژوهشی مشخص توسط گروه یا پژوهشکده دنبال شود، حداقل در قدم اول با اتکاء به تجربه نظری پژوهشگران خارجی و داخلی، چشم اندازی ـ ولو مختصر ـ ترسیم گردد.
کلیدواژگان:
|