چکیده: کمر درد از مشکلات بهداشتی بسیار شایعی است که تقریبا 70 تا 80 درصد بزرگسالان را در برهه ای از زندگی خود گرفتار می کند و بسیاری از افراد حملات عود کننده کمر درد را با طول مدت و شدت های متغیر گزارش می نمایند. این پدیده از جمله شایعترین پدیده های جسمی روانی و اجتماعی است که باعث تحمیل هزینه های سنگین به خانواده ها و جامعه می گردد. 75 درصد از کل دعوی های پرداخت هزینه برای کمردرد مربوط به 5 تا 10 درصد افرادی است که از کمردرد مزمن بیش از 12 هفته رنج می برند و برای مدت 6 ماه یا بیشتر محیط کار خود را ترک کرده اند. در ایران نیز مطالعه دکتر محمد و همکارانشان در طرح کشوری بررسی بیماری و سلامت در سال 1378 نشان می دهد شیوع کمردرد در ایران 9.17 درصد می باشد که از شیوع بالایی برخوردار است که با افزایش سن ابتلا به کمردرد افزایش می یابد بطوری که این آمار در سنین فعالیت یعنی 3-39 سال 29.4 درصد و در سن 40-49 سال به 37 درصد می رسد.
مطالعات نشان داده است که کسانی که از کمردرد مزمن رنج می برند در معرض عدم درمان و آسیب های روحی، جسمی، اجتماعی و شغلی بیشتری می باشند که بسیاری از این آسیب ها به دلیل عدم استقلال و وابسته شدن افراد به اطرافیان و احساس بی قدرتی ناشی از ناتوانی می باشد. لذا برای کنترل کمردرد مزمن نیاز به ایجاد راهکارهای کلینیکی در بخش مراقبتهای اولیه می باشد. در گذشته مداخلات آموزشی که در Back School و یا در دیگر رژیم های آموزشی صورت می گرفت شامل تمرینات جسمانی فیزیوتراپی و برنامه های ورزشی در جهت کاهش درد بود که در نهایت منجر به کاهش زمان غیبت از کار و عملکرد بهتر بیمار می شد. ولی آنچه که امروزه در برنامه آموزشی بهداشت کمرگفته می شود، علاوه بر برنامه های تمرینات ورزشی و جسمانی فیزیوتراپی، تاکید روی درک سندرم درد، درک بیمار از موقعیت کمرش، درک تشخیص بیماری و چگونگی کاهش استرس و راه های مقابله با آن و استفاده از حل مساله دربرخورد با مشکلات زندگی نیز می باشد. لذا با توجه به چند بعدی بودن عوامل دخیل در ایجاد کمردرد برنامه آموزشی بهداشت کمر مبتنی بر یک برنامه آموزشی تیمی است که روی سه جنبه جسمی، روانی و اجتماعی کمردرد تکیه داشته و لذا متخصصین مختلف در آموزش بیماران نقش دارند و هسته اصلی و مرکزی آموزش، فرد بیمار است که خود در برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی برنامه نقش فعال دارد. مراحل طی شده و روش های اجرایی جهت تدوین این برنامه آموزشی ابتدا با انجام پژوهش کیفی از دیدگاهها، دانش، نگرش، باورها و مهارتهای افراد مبتلا به کمردرد مزمن مطلع شده و سپس بر اساس نتایج به دست آمده به تدوین برنامه آموزشی بهداشت کمر پرداخته شد و سپس آن، در بخش مطالعه کمی یعنی مطالعه کار آزمایی بالینی آزمایش گردید.
جهت انجام مطالعه کار آزمایی بالینی یک سو کور تعداد 102 بیمار مراجعه کننده به مرکز تحقیقات روماتولوژی که واجد شرایط مطالعه بودند انتخاب و از طریق تخصیص تصادفی به دو گروه کنترل (52 نفر) و گروه مداخله (50 نفر) تقسیم شدند.
گروه کنترل شامل افرادی بودند که صرفا تحت تاثیر معاینات بالینی و درمان دارویی پزشک مرکز بودند و گروه مداخله علاوه بر این درمان دارویی و ویزیت پزشک تحت مداخله برنامه آموزشی تدو.ین شده بهداشت کمر نیز قرار گرفتند. در پایان شش ماه تجزیه و تحلیل آماری روی 38 نفر از گروه کنترل و 42 نفر از گروه مداخله که پرسشنامه کیفیت زندگی را به طور کامل تکمیل نموده بودند، در سه مقطع زمانی انجام گرفت. این مطالعه نشان داد بعد از گذشت سه ماه از آموزش نمرات میانگین همه مولفه های کیفیت زندگی بین دو گروه کنترل و مداخله دارای تفاوت فاحش است که این تفاوت از نظر آماری معنی دار است (pv<0.0001) ولی بعد از گذشت شش ماه از آموزش اگر چه در تمامی ابعاد کیفیت زندگی نمرات افراد گروه مداخله بالاتر از گروه کنترل است ولی این تفاوت از نظر آماری معنی دار نیست. نتیجه گیری نهایی: این مطالعه نشان داد گرچه این رژیم آموزشی می تواند باعث ارتقاء چشمگیر کیفیت زندگی بعد از گذشت سه ماه گردد ولی گذشت زمان می تواند از تاثیر این آموزش بکاهد لذا در مطالعات بعدی بایستی این مساله مورد توجه محققین قرار گیرد.
|