بررسی اثر کشت مخلوط ارقام سویا در تراکم های مختلف بر کیفیت، عملکرد و اجزا عملکرد

کشت مخلوط ردیفی و تک کشتی سه رقم سویا شامل ویلیامز، SRF450 و هابیت با 4 تراکم، 22.5، 30.3 و 90 گیاه در متر مربع، در یک طرح فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی، با 3 تکرار در منطقه مشهد مورد مقایسه قرار گرفتند. به طور کلی با افزایش تراکم تعداد شاخه های فرعی، طول شاخه های فرعی، قطر ساقه و تعداد گره های ساقه اصلی کاهش یافت حال آن که، ارتفاع گیاه، فاصله میان گره و فاصله اولین غلاف تا سطح خاک افزایش یافت، کشت مخلوط هابیت که از ارقام محدود و پاکوتاه است با ارقام پابلند ویلیامز و SRF450 باعث تشکیل کانوپی موجدار شده و سطح مستقیم دریافت کننده تشعشع خورشیدی را به صورت معنی داری افزایش داد. کشت مخلوط ویلیامز با SRF450 و نیز تراکم 90 گیاه در متر مربع دارای بالاترین درصد جذب تشعشع خورشیدی بود. 115 روز بعد از کاشت در تمام تراکم ها گیاه به حداکثر LAI و در نتیجه به حداکثر درصد جذب تشعشع خورشیدی رسید. درصد غلاف های پوک رقم هابیت در کشت مخلوط با سایر ارقام در مقایسه با کشت خالص آن به صورت معنی داری افزایش یافت که ناشی از سایه اندازی ارقام پابلند روی رقم هابیت است. ارقام ویلیامز، SRF450 و هابیت از نظر وزن صد دانه به ترتیب در مرتبه اول تا سوم قرار داشتند. وزن صد دانه هابیت در کشت مخلوط با سایر ارقام در مقایسه با کشت خالص آن کاهش یافت. از نظر شاخص برداشت، هابیت بالاتر از سایر ارقام بود. با افزایش تراکم تعداد غلاف و تعداد دانه در ساقه اصلی و شاخه های فرعی به صورت معنی داری کاهش یافت ولی با افزایش تراکم وزن صد دانه افزایش یافت که ناشی از کاهش رقابت درون گیاهی است. رقم هابیت کاملا مقاوم به ورس بود و حتی در تراکم 90 گیاه در متر مربع ورس نداشت. SRF450 حساس به ورس و ویلیامز حد متوسط بود. ورس SRF450 در مخلوط با سایر ارقام کاهش یافت. محصول نسبی هابیت در مخلوط با سایر ارقام کاهش یافت ولی محصول نسبی SRF450 و ویلیامز در مخلوط با هابیت افزایش یافت که ناشی از تسخیر بخشی از فضای هابیت و نفوذ بهتر تشعشع به داخلی کانوپی این ارقام پابلند در نتیجه تشکیل کانوپی موجی است. کشت مخلوط SRF450 با ویلیامز با LER = 1.09 بالاترین نسبت برابری زمین را داراست. SRF450 در مخلوط با هابیت با شاخص غالبیت 0.4 رقمی قوی و مهاجم در رقابت، و هابیت در مخلوط با SRF450 با شاخص غالبیت 0.4- کاملا مغلوب و ضعیف در رقابت است. کشت مخلوط SRF450 با ویلیامز با عملکرد 4158 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد را داشت. این کشت مخلوط از بالاترین درصد جذب تشعشع خورشیدی نیز برخوردار بود. بنابراین عملکرد با درصد جذب تشعشع خورشیدی رابطه مستقیم دارد. کشت مخلوط SRF450 با ویلیامز در تراکم 45 گیاه در مترمربع حدود 4500 کیلوگرم در هکتار عملکرد داشت که بیش از 2.5 برابر متوسط عملکرد سویا در ایران است. با افزایش تراکم عملکرد افزایش یافت. به طور کلی در تراکم 90 گیاه در متر مربع عملکرد 3958 کیلوگرم در هکتار بود که با عملکرد 45 گیاه در متر مربع تفاوت چندانی ندارد و بیانگر این است که گیاه به تراکم مطلوب نزدیک شده است. ارقام از نظر درصد پروتئین و روغن تفاوت معنی داری را نشان می دهند. رقم ویلیامز در کشت مخلوط با هابیت با 43.99 درصد دارای بیشترین مقدار پروتئین و برعکس، رقم هابیت در کشت مخلوط باویلیامز 38.05 درصد دارای کمترین میزان پروتئین می باشد. رقم هابیت در کشت مخلوط با ویلیامز با 21.98 درصد روغن دارای بالاترین درصد روغن است. به استثنا تراکم 90 گیاه در متر مربع که گیاه دچار ورس شدید شد به طور کلی با افزایش تراکم درصد پروتئین به صورت معنی داری افزایش یافت و درصد روغن کاهش یافت ولی معنی دار نبود. در ارقام و تراکم های مختلف، درصد پروتئین و روغن همبستگی معکوس با هم داشتند.

Although intercropping soybean with other crops have been investigated, not much research have been done on intercropping soybean cultivars. Three soybean cultivars (Williams, SRF 450 and Hobbit) with distinct morphological characteristics were intercropped under four different plant densities (22.5, 30.3, 45 and 90 plant m^-2). The plots were established in Mashhad (NE Iran) with a factorial design. The results of the experiment showed that Williams- SRF 450 intercrop treatment had the highest yield (4158 kg ha^-1). Intercropping Williams (a tall indeterminate cultivar) with Hobbit (a short determinate cultivar) resulted in the formation of rippled canopy which increased crop canopy surface area that can absurd direct solar radiation. This intercrop treatment did not give superior yield because competitive advantage of Williams over Hobbit resulted in a significant increase of empty pods in hobbit plants.