بررسی اثرات آنتی اکسیدانی و ضدمیکروبی قسمتهای هوایی گیاه دو دندان دو شاخه (.Bidens bipinnata L) و بررسی ترکیبات شیمیایی اسانس گیاه

گیاه دودندان دوشاخه با نام علمی Bidens bipinnata L.، یک گونه علف هرز می باشد که در نواحی شمالی ایران و مناطق اطراف تهران انتشار یافته است. جنس دودندان دارای اثرات ضدمیکروبی، آنتی اکسیدانی، دیورتیک، ضددیابتی، تعدیل سیستم ایمنی و موثر بر سیستم قلبی- عروقی می باشد. آنتی اکسیدان ها در پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری های مزمن نظیر دیابت، سرطان، آلزایمر، پارکینسون و بیماری های عروق کرونر قلب موثر می باشند. هدف از این مطالعه ارزیابی اثرات آنتی اکسیدانی، محتوای تام فنلی و فلاونوئیدی عصاره متانولی گیاه دودندان دوشاخه در مرحله میوه دهی به سه روش بررسی فعالیت روبش رادیکال آزاد DPPH و ABTS و بررسی قدرت آنتی اکسیدانی- احیا کنندگی فریک (FRAP) بود. اسانس گیاه به روش تقطیر با آب تهیه شده و با کمک دستگاه های کروماتوگرافی GC و GC/MS آنالیز گردید. اثرات ضدمیکروبی اسانس و عصاره تام گیاه نیز بر روی 3 باکتری گرم مثبت، 3 باکتری گرم منفی و 3 نوع قارچ مورد بررسی قرار گرفت. عصاره دارای محتوای تام فلاونوئیدی بیشتری نسبت به محتوای تام فنلی بود. عصاره متانولی اثر روبش رادیکال DPPH بالایی با IC₅₀ برابر 81.8 میکروگرم در میلی لیتر (کمتر از 100 میکروگرم در میلی لیتر) از خود نشان داد. 31 ترکیب که جمعا 91.89 درصد ترکیبات اسانس را شامل می شدند، شناسایی گردیدند. ترکیبات اصلی تشکیل دهنده اسانس گیاه شامل آلفا- پینن، بتا- میرسن، جرماکرن-د، بی سیکلوجرماکرن، دلتا- المن، اسپاتولنول، ترانس- اسیمن و آلفا- هومولن بودند. بیشترین اثر مهارکنندگی اسانس گیاه با MIC برابر 125 میکروگرم در میلی لیتر مربوط به استرپتوکوکوس پیوژنز، کاندیدا آلبیکنس و ساکارومیسس سرویسیا بود. نتایج حاصله نشان می دهند که عصاره گیاه دودندان دوشاخه دارای اثرات آنتی اکسیدانی بوده و می تواند به عنوان منبع بالقوه آنتی اکسیدان های طبیعی برای درمان برخی بیماری ها درنظر گرفته شود. جهت شناسایی ترکیبات شیمیایی فعال گیاه و ارزیابی های بیولوژیک جامع تر تحقیقات بیشتری ضروری می باشد.

Bidens bipinnata L. is a weedy species which is distributed in Northern regions of Iran and around Tehran. Plants belonging to Bidens genus have antimicrobial, antioxidant, diuretic, antidiabetic and immunomodulator activities. Antioxidants reduce risk for chronic diseases including diabetes mellitus, cancer, Alzheimer, Parkinson and coronary heart diseases. The purpose of this study was to evaluate the antioxidant activities, phenol and flavonoid contents of methanol extract of Bidens bipinnata in the fruiting stage. The total antioxidant capacity was determined by the following methods: ABTS and DPPH free-radicals scavenging and ferric reducing/antioxidant power (FRAP). Hydrodistilled essential oil of the plant was analyzed by GC and GC/MS. Antimicrobial activities of the methanol extract and essential oil were also determined against three gram positive and three gram negative bacteria and three fungi. The extract possessed a higher concentration of total flavonoid than total phenol content. Methanol extract showed high DPPH scavenging activity with 50% inhibitory concentration value (IC₅₀) of 81.80 µg/ml (IC₅₀<100µg/ml). Thirty one constituents were found representing 91.89% of the essential oil. The main constituents of the essential oil were ?-pinene, ?-myrcene, germacrene-D, bicyclogermacrene, ?-elemene, spathulenol, trans-ocimene and ?-humulene. The highest antimicrobial activities of the essential oil of B. bipinnata were against Streptococcus pyogenes, Candida albicans and Saccharomyces cerevisiae (MIC=125 µg/ml). The present results demonstrate that Bidens bipinnata extract exhibits antioxidant activity and may serve as potential source of natural antioxidants for treatment of some diseases. Further investigations are necessary for chemical characterization of the active compounds and more comprehensive biological assays.