مشخصات مقاله عنوان نشریه: فصلنامه علوم اجتماعي اطلاعات شماره: بهار 1385 , دوره - , شماره 33 ; از صفحه 27 تا صفحه 64 . عنوان مقاله: كاريز (قنات) دستاورد دانش و فرهنگ بومي زيستگاه هاي كرانه هاي كوير و نظام هاي وابسته به آن در ايران و بهره برداري پايدار از آن (نمونه قنات هاي كاشان) نویسندگان: جمعه پور محمود* آدرس: * گروه برنامه ریزی اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی چکیده: با آشكار شدن اين موضوع كه بسياري از رويه ها و روش هاي زندگي بشر امروزي خارج از توان زيست محيطي است و نمي تواند پايدار باشد، تكنيك ها، روشها و فنوني كه با قانون هاي بوم شناختي هماهنگ و سازگار هستند، مورد توجه قرار گرفته است. بخش مهمي از اين روش ها و فنون، تجربه و دانشي است كه مردم بومي پس از چند هزار سال در سازگاري با محيط و شناخت سرزمين زيستگاهي خود به دست آورده اند. هر كشور به نوع خود سهمي در اين دانش بومي دارد، ولي در اين بين، كاريز يا قنات ايراني از جايگاه خاصي برخوردار است. در اين مقاله، قنات هاي ايران از زاويه اي نو، به عنوان بخشي از دانش بومي و ميراث فرهنگي بشري، با بررسي موردي قنات هاي كاشان مورد توجه قرار گرفته است و كوشش شده است تا جلوه هايي از سازگاري اين نظام با شرايط زيست محيطي به عنوان يك امتياز در فرآيند توسعه پايدار بر شمرده شود.قنات ها به ويژه در محدوده داخلي فلات ايران نه تنها نقش مهمي در تامين آب آشاميدني و كشاورزي داشته اند، بلكه ماندگاري بسياري از سكونتگاه هاي شهري و روستايي به آنها وابسته بوده است. در بسياري از مناطق ايران از قنات براي توليد انرژي نيز استفاده مي شده است. نمونه بارز اين مساله آسياب هاي آبي است كه بر سر راه قنات ها ساخته مي شده است، و در جاهايي چندين آسياب بر سر راه يك قنات ساخته مي شد. چنان كه روي قنات فين كاشان، هفت آسياب ساخته شده بود كه هنوز برخي از آن ها كار مي كنند. در بسياري از روستاهاي حاشيه كوير، قنات تنها سرچشمه دسترسي به آب است و زندگي اين اجتماعات مانع پيشروي كوير است، در حالي كه با خشك شدن قنات و تخليه روستا از سكنه، راه براي پيشروي كوير هموار مي شود. از سوي ديگر، آبياري زمين هاي شور با آب قنات باعث مي گرديده است كه در درازمدت از ميزان شوري زمين ها كاسته شود و كيفيت آن بهبود يابد. نقش هايي از اين دست نشان مي دهد كه قنات همچنان مي تواند به عنوان يك نظام آبياري، توليدي و اجتماعي و اقتصادي در بخش وسيعي از سرزمين ايران در خدمت توسعه پايدار قرار گيرد. کلید واژه: توسعه پايدار(Q2)دانش بومي(Q3)قنات(Q2)نظام هاي سنتي كشاورزي(Q3)آبياري و همكاري جمعي(Q3) چارک 1 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک اول تازگی است. یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع خیلی زیاد است. چارک 2 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک دوم تازگی است. یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع زیاد است. چارک 3 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک سوم تازگی است. یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع کم است. چارک 4 این موضوع در حوزۀ علمی خود، در چارک چهارم تازگی است. یعنی استقبال پژوهشگران از این موضوع خیلی کم است. موضوعات مرتبط: گردشگریبرنامه ریزیگردشگری روستاییتوسعهمحیط زیستپایداری اجتماعیشاخص های پایداریگردشگریبافقفونآب زیرزمینیشاخص زیستی ارجاعات: نگرشي تازه بر قنات در ايران و چگونگي توزيع آب در مناطق مختلف جغرافياييكاشان شهري بين بيابان و كوهستاندانش ها و فن آوري هاي مردمي در آيينه علم و تجربه صاحب نظران (ميزگرد)دانش ها و فن آوري هاي سنتي در آينه علم و تجريه صاحب نظراندانش بومي و توسعه پايدار روستا: ديگاهي ديرين در پهنه اي نوينتوسعه دانش بومي؛ مردم شناسي كاربردي نوينپژوهشي درباره آب و آبياري در روستاهاي منطقه بياباني شرق كاشان (روستاهاي منظومه ابوزيد آباد)بحران محيط زيست در ايران و لزوم بازنگري به دانش هاي مردمي و راهكارهاي فرهنگ ملي مقالات نشریه ای مرتبط: بررسي قنات در ايرانبررسي مسائل فني و بهره برداري از تعدادي از قنات هاي استان هاي خراسان رضوي و همدان و سمنانقنات هاي ايرانبررسي وضعيت قنوات و آبياري در اراضي کشاورزي مربوط به آنها در استان سمناناولويت بندي بازسازي قنات ها با استفاده از روش تحليل شبکه اي (ANP)، مطالعه موردي خراسان جنوبي مقالات همایشی مرتبط: تحلیلی بر ویژگی های قنات های شهرستان جهرمآبشناسی: خصوصیات کمی و کیفی و توزیع جغرافیایی قنات های ایرانبررسی معادلات تراوش آب بداخل تره کار قنات در حالت اشباعقنات و نقشه برداری در آنسیل و فرسایش دو تهدید جدی برای قنوات (مطالعه موردی: قنات ایور در شهرستان گرمه) (نقش استحصال در بهره برداری روشهای زیر سطحی سد زیرزمینی) ویدئوهای مرتبط از مکتبخونه چکیده انگلیسی بازدید یکساله 421 آخرین های بلاگ معرفی 10 موضوع داغ در بیست حوزه علمی بر اساس پایگاه مرکز اطلاعات علمیتست آنلاین کروناآشنایی با شاخص های hI ،hf و hm از خانواده شاخص هرشچطور مطالب را تنها در یک سایت خاص جستجو کنیمآموزش جستجوی تصویر در گوگلبرقراری پیوند میان ارجاعات درون متنی و آخر متن ورود به بلاگ مرکز اطلاعات علمی