انحصار و تمركز در صنايع ايران؛ مطالعه موردي برخي از صنايع 1379-1384

در سياستهاي كلي اصل 44 قانون اساسي بر جلوگيري از ايجاد انحصار از طريق تنظيم و تصويب قوانين و مقررات تاكيد شده است. يكي از ابزارهاي بررسي انحصار، تحليل تمركز صنايع مختلف است. تجزيه و تحليل تمركز زمينه مناسبي براي درك بهتر ارتباط عناصر ساختاري و عملكردي بازار را فراهم مي آورد. يكي از معروف ترين معيارها در اين رابطه، محاسبه شاخصهاي تمركز در يك صنعت يا بازار خاص است. در اين مقاله تمركز در پنج صنعت مهم ايران (پتروشيمي، خودرو، فولاد، شيشه و قند و شكر) طي سالهاي 1379-1384 با استفاده از شاخص هرفيندال ـ يرشمن بررسي مي شود. نتايج نشان مي دهد بخش زيادي از توليد اين صنايع در تمركز و سلطه تعداد اندكي بنگاه قرار دارد. همچنين با گذشت زمان و افزايش تعداد بنگاه ها در هر صنعت، اين شاخص كاهش مي يابد و از اين رو تمركز در صنعت مربوطه كمتر مي شود؛ اما كاهش تمركز در اين سالها موجب تغيير اساسي در تمركز و انحصار اين دسته از فعاليتها نشده است.