اثرات تجمعي و باقي مانده لجن فاضلاب شهري بر غلظت عناصر سرب و كادميم در خاك و گياه گندم

استفاده از لجن فاضلاب به عنوان يك كود ارزان قيمت و غني از عناصر غذايي در مناطقي از كشور، رواج يافته است. اما كاربرد لجن فاضلاب در مقادير زياد، انباشته شدن عناصر سنگين در خاك را به دنبال دارد كه مي تواند منجر به آلودگي خاك و انتقال اين آلودگي به زنجيره غذايي شده و سلامتي انسان و حيوانات را با خطر مواجه كند. هدف از اين تحقيق بررسي آثار تجمعي و باقي مانده لجن فاضلاب شهري اصفهان بر غلظت عناصر سنگين در خاك و گياه گندم بود. اين پژوهش در طي چهار سال با سه سطح لجن فاضلاب (25، 50 و 100 مگاگرم در هكتار) و تيمار شاهد (بدون كود) در سه تكرار و در قالب طرح كرت هاي خرد شده با طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي اجرا گرديد. پس از كوددهي تمام كرت در سال اول، سال دوم در سه چهارم، سال سوم در نصف و سال چهارم در يك چهارم هر يك از كرت ها كاربرد لجن در سطوح مربوطه تكرار گرديد. كاربرد تجمعي لجن فاضلاب در كليه سطوح كودي باعث افزايش معني دار (P£0.05) غلظت هاي كل و قابل عصاره گيري با DTPA سرب و كادميم خاك گرديد، بنابراين كاربرد لجن در مقادير زياد و با فواصل زماني كم، عامل مهمي است كه نهايتا آلودگي خاك هاي تحت تيمار را در پي خواهد داشت. اثر باقي مانده لجن در يك بار كوددهي، سرب و كادميم كل و غلظت هاي قابل عصاره گيري با DTPA فلزات را نسبت به شاهد افزايش داد. در هر يك از كرت هاي آزمايشي پس از متوقف شدن كاربرد لجن، با گذشت زمان غلظت هاي قابل عصاره گيري با DTPA عناصر سنگين در خاك به طور پيوسته كاهش يافت و به سطح تيمار شاهد نزديك شد، گرچه حتي پس از گذشت چهار سال، غلظت سرب و كادميم در تيمارهايي كه بيش از 50 مگاگرم در هكتار لجن دريافت كرده بودند، به طور معني داري بيش از شاهد بود. اين امر نشان مي دهد كه كاربرد لجن نه تنها در طول سال كاربرد، بلكه در طي سال هاي پس از كاربرد نيز مي تواند خطر افزايش فرم قابل جذب سرب و كادميم را در پي داشته باشد. براي عنصر سرب، رابطه خطي بين غلظت كل و قابل جذب مشاهده گرديد. غلظت كل و قابل جذب هر دو عنصر سرب و كادميم هم بستگي هاي مثبت معني داري (P£0.01) با ECe نشان دادند. نتايج تجزيه گياه نشان داد كه لجن فاضلاب اثر معني داري بر غلظت كادميم ريشه و ساقه و سرب دانه داشت. در اين رابطه بر سرب دانه و كادميم ساقه اثر تجمعي لجن بيش از باقي مانده بود. نتايج اين تحقيق نشان داد كه لجن فاضلاب به صورت باقي مانده و تجمعي غلظت عناصر سنگين در خاك و گياه را افزايش داده است