ارزيابي واكنش ارقام جديد گندم نان به شرايط متفاوت تنش خشكي از نظر عملكرد دانه و برخي صفات زراعي و فيزيولوژيكي

بمنظور شناسايي ژنوتيپ هاي متحمل به تنش خشكي و با عملكرد بالا، 24 ژنوتيپ جديد گندم در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار و در سه رژيم رطوبتي، شامل بدون تنش خشكي (Yp)، تنش خشكي بعد از گرده افشاني (Ys₁) و تنش خشكي قبل از گرده افشاني (Ys₂) از سال 1376 لغايت 1379 بمدت سه سال در ايستگاه تحقيقات كشاورزي اردبيل و آزمايشگاه ارزيابي شدند. براساس شاخص هاي TOL و SSI ژنوتيپ هاي گندم متحمل به تنش خشكي ولي با عملكرد پايين و بر مبناي شاخص هاي MP، GMP و STI ژنوتيپ هاي گندم متحمل به تنش خشكي اما با عملكرد بالا مورد شناسايي قرار گرفتند. همبستگي شاخص هاي تحمل و حساسيت به خشكي نشان داد كه شاخص هاي MP، GMP و STI با Yp، Ys₁ و Ys₂ همبستگي مثبت و بسيار معني دار اما شاخص هاي TOL و SSI با Yp به ترتيب همبستگي مثبت معني دار و غير معني دار ولي TOL و SSI با Ys₁ و Ys₂ اكثرا همبستگي منفي نشان دادند. بر مبناي نمودار سه بعدي، ژنوتيپ هاي گندم به چهار گروه A، B، C و D تقسيم بندي شدند و در نتيجه تعداد پنج ژنوتيپ متحمل به خشكي و با عملكرد بالا با شماره هاي 4، 13، 14، 15 و 21 مورد شناسايي قرار گرفتند. صفات طول پدانكل، تعداد سنبلجه هاي عقيم در سنبله، ارتفاع بوته و وزن هزار دانه داراي وراثت پذيري بالا بودند. علاوه بر اين ميزان تراوش يوني محتوي سلولي بمنظور تعيين ميزان خسارت غشا سيتوپلاسمي و پايداري غشا بعد از اعمال تنش خشكي در مرحله شكم خوش و سنبلجه رفتن در شرايط تنش خشكي قبل از گرده افشاني ارزيابي شدند. ژنوتيپ هاي شماره 1، 13 و 21 داراي غشا سيتوپلاسمي پايدار و حداقل ميزان خسارت غشا بودند. شاخص هاي پايداري غشا سيتوپلاسمي و خسارت غشا ژنوتيپ هاي گندم، در شرايط اعمال تنش خشكي در مرحله شكم خوش وراثت پذير نبودند ولي اين شاخص ها در وضعيت اعمال تنش خشكي در مرحله سنبله رفتن از وراثت پذيري نسبتا بالايي برخوردار بودند.