تنوع ژنتيكي، قابليت توارث همبستگي ژنوتيپي و فنوتيپي عملكرد دانه، اجزا آن و برخي صفات مورفو -فيزيولوژيك در گندم نان

اين پژوهش در سال زراعي 77-1376 در دو مزرعه در باجگاه و کوشکک استان فارس انجام گرفت. در هر مزرعه 25 ژنوتيپ گندم در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي کشت شد و مورد ارزيابي قرار گرفت. صفات مختلف ظاهري و فيزيولوژيکي در پنج مرحله نمونه برداري اندازه گيري شد. نمونه برداري ها در مراحل پنجه زني (S1)، رشد طولي ساقه (S2)، ظهور سنبله و گلدهي (S3)، خميري شدن دانه (S4) و رسيدن کامل دانه (S5) انجام شد. پس از انجام تجزيه واريانس، صفاتي که داراي اثر معني داري بودند از نظر همبستگي ژنوتيپي با عملکرد دانه، وراثت پذيري، ضريب تغييرات ژنوتيپي، ضريب تغييرات فنوتيپي مورد ارزيابي قرار گرفتند. بالاترين وراثت پذيري مربوط به صفت تعداد سنبلچه در سنبله اصلي (h₂=%80.14) و کمترين وراثت پذيري مربوط به صفت نسبت وزني سنبله به ساقه اصلي در(h2=%1.05) S₃  بود. وراثت پذيري عملکرد دانه %21.54 برآورد گرديد. اکثر صفات اندازه گيري شده داراي ضريب تغييرات ژنوتيپي قابل ملاحظه اي بودند. عملکرد دانه با نسبت وزني سنبله به ساقه اصلي در S₅، تعداد دانه در سنبله اصلي، تعداد سنبلچه در سنبله وزني سنبله به ساقه فرعي در S₅، تعداد دانه در سنبله فرعي، تعداد سنبلچه در سنبله فرعي، تعداد سنبله در متر مربع، شاخص برداشت، تعداد کل پنجه در بوته، قطره ساقه (ميانگره اول)، قطر ساقه (ميانگره دوم)، وزن واحد طول ساقه، طول سنبله با ريشک، ميزان جذب خالص در نمونه برداري سوم (NAR3) دوام سطح برگ در نمونه برداري سوم (LAD3) و دوام سطح برگ در نمونه برداري چهارم (LAD4) همبستگي ژنوتيپي مثبت و معني دار، و با صفات وزن صد دانه، ارتفاع بوته، درصد پنجه هاي نابارور، طول سنبله بدون ريشک، سرعت رشد محصول در نمونه برداري دوم (CGR2)، ميزان جذب خالص در نمونه برداري دوم (NAR2) و سرعت رشد نسبي در نمونه برداري دوم (RGR2)، همبستگي منفي و معني داري داشت. در اين آزمايش مهم ترين صفات افزايش دهنده عملکرد، تعداد دانه در سنبله اصلي و فرعي، تعداد سنبلچه در سنبله، قطر ساقه و وزن واحد، طول ساقه تشخيص داده شد. همين طور مشخص شد که کاهش در ارتفاع بوته و درصد پنجه هاي نابارور راه کاري موثر در کاهش افت عملکرد است. از بين شاخص هاي فيزيولوژيک نيز شاخص هاي، NAR₃، LAD₃ و LAD₄ شاخص هاي موثري در افزايش عملکرد دانه بودند.