سنگ نگاري، زمين شيمي و تاريخچه دياژنتيکي بخش دولوميتي سفيدار (ترياس بالايي) در منطقه فارس، جنوب ايران

جليليان علي حسين

مشخصات مقاله

عنوان نشریه:

رسوب شناسي كاربردي : پاييز و زمستان 1396 , دوره 5 , شماره 10 #r00432 ; از صفحه 81 تا صفحه 96 .

عنوان مقاله:

سنگ نگاري، زمين شيمي و تاريخچه دياژنتيکي بخش دولوميتي سفيدار (ترياس بالايي) در منطقه فارس، جنوب ايران

نویسندگان:

جليليان علي حسين*

آدرس:

* گروه زمین شناسی، دانشگاه پیام نور

چکیده:

بخش دولوميتي سفيدار يکي از واحدهاي سنگ چينه اي ترياس (نورين) حوضه زاگرس است که در نواحي محدودي از جنوب ايران رخنمون دارد. اين بخش شامل دولوميت هاي متوسط تا ستبر لايه قهوه اي رنگ است که به صورت يک لايه راهنما در انتهاي توالي رسوبي سازندهاي خانه کت (کربنات هاي زاگرس بلند) و دشتک (رخساره کربناته-تبخيري زاگرس چين خورده) حضور دارد. در اين تحقيق کاني شناسي، زمين شيمي و تاريخچه تغييرات دياژنتيکي رخنمون هاي دولوميت سفيدار منطقه فارس در تاقديس خانه کت به ستبراي حدود 20 متر و کوه سورمه به ستبراي 30 متر مورد مطالعه و مقايسه قرار گرفته است. داده هاي حاصل از بررسي مقاطع نازک، مقادير عناصر مختلف و ايزوتوپ هاي پايدار اکسيژن و کربن از پيچيدگي مراحل تشکيل اين واحد دولوميتي حکايت مي کنند که از سه نوع دولوميت ميکروکريستالين، متوسط بلور و زين اسبي تشکيل شده است. در مرحله نخست، دولوميت هاي ريز بلور در سبخاي يک پلاتفرم اپي ريک متأثر از تبخير و تغليظ شورابه ها، در دماي نزديک به سطح زمين (25 تا 35 درجه سانتي گراد) به وجود آمدند. افزايش اندازه و استوکيومتري و تغييرات ژئوشيمي در دولوميت هاي متوسط و درشت بلور گوياي نقش فرايندهاي دياژنتيکي مرتبط با دفن از جمله تجديد تبلور در تشکيل آن ها است. دولوميت هاي اخير محصول تغييرات دياژنتيکي در اعماق 1 تا 3 کيلومتري درون زمين و در دماي 54 تا 108 درجه سانتي گراد هستند. تفاوت قابل توجه مقادير بعضي عناصر فرعي دولوميت سفيدار از جمله کاهش آهن و منگنز و افزايش استرانسيم در نمونه هاي بُرش خانه کت مي تواند به جهت جريان سيالات دولوميت ساز به سمت شمال منطقه مربوط باشد. گسل هاي عمده منطقه از جمله پيشاني کوهستان و زاگرس بلند ضمن کنترل هندسه حوضه رسوبي، نقش اساسي در تعيين جهت جريان و مسير انتقال سيالات دولوميت ساز داشته اند. با وجود تفاوت قابل توجه رخساره ها و توالي رسوبي ترياس در زيرپهنه هاي مختلف زاگرس، دولوميت سفيدار با رخساره سنگي مشابه و گسترش جغرافيايي زياد در اين مناطق تا خليج فارس و شمال عربستان شناخته شده است. اين موضوع حاکي از تغييرات مهمي در زمين شناسي فلات قاره جنوب اقيانوس نئوتتيس، به خصوص پيوستگي حوضه و حاکم شدن شرايط رسوبي يکسان در مناطق دو سوي گسل زاگرس بلند در اواسط ترياس پسين است.

کلید واژه:

دولوميت سفيدار(Q1)ترياس زاگرس(Q1)سنگ نگاري(Q2)زمين شيمي(Q1)دياژنز(Q2)