بررسي کمي و کيفي اسانس توده هايي از پونه سا (Nepeta spp. ) و تعيين کارآمدي اجزاي اسانس در بررسي روابط درون و بين گونه اي

هادي نجمه; شجاعيان عبدالعلي; سفيدکن فاطمه; جعفري علي اشرف

مشخصات مقاله

عنوان نشریه:

مجله علوم باغباني ايران (علوم كشاوري ايران) : پاييز 1397 , دوره 49 , شماره 3 #l00493 ; از صفحه 601 تا صفحه 612 .

عنوان مقاله:

بررسي کمي و کيفي اسانس توده هايي از پونه سا (Nepeta spp. ) و تعيين کارآمدي اجزاي اسانس در بررسي روابط درون و بين گونه اي

نویسندگان:

هادي نجمه, شجاعيان عبدالعلي*, سفيدکن فاطمه, جعفري علي اشرف

آدرس:

* گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده:

پونه سا (Nepeta) از بزرگ ترين جنس هاي تيره نعنا بوده و ايران از خواستگاه هاي اصلي آن است. در مورد بررسي فعاليت هاي زيستي متابوليت هاي ثانويه جنس پونه سا، گزارشات متعددي وجود دارد که نشان دهنده اهميت اين جنس است. در اين پژوهش، کميت و کيفيت اسانس 12 توده از گونه هاي ايراني پونه سا، N. cataria، N. menthoides و N. crassifolia، کشت شده در منطقه غرب تهران، مطالعه شد. همچنين، کارآمدي اجزاي اسانس، در بررسي روابط درون و بين گونه ها ارزيابي شد. اندام هاي گياهي در مرحله گل دهي کامل، برداشت شده و پس از خشک شدن در سايه، به روش تقطير با آب، اسانس گيري شدند. بررسي کمي و کيفي اجزاي اسانس، به ترتيب با استفاده از دستگاه هاي GC و GC/MS انجام شد. به منظور تعيين نقش هر يک از اجزاي اسانس در تنوع درون و بين گونه اي، از روش تجزيه به مؤلفه هاي اصلي استفاده شد. بيشترين بازده اسانس به توده مرکزي از گونه N. cataria (5/2 %) تعلق گرفت. در گونه N. cataria، نپتالاکتون II (a4-آلفا، 7-آلفا، a7-بتا نپتالاکتون)، در گونه N. menthoides، دو جزء 1، 8- سينئول و نپتالاکتون II و در N. crassifolia، سه جزء نپتالاکتون I (a4-آلفا، 7-آلفا، a7-آلفا نپتالاکتون)، 1، 8- سينئول و نپتالاکتون II، ترکيب(هاي) غالب اسانس را تشکيل دادند. گونه هاي N. crassifolia و N. cataria به ترتيب از نظر ميزان نپتالاکتون I و II، جايگاه هاي اول را به خود اختصاص دادند. از نظر ميزان کل نپتالاکتون در اسانس، گونه N. cataria (1/99-8/97%) رتبه اول را داشت. همچنين، نتايج، کارآمدي اجزاي اسانس در تمايز گونه ها و تعيين روابط درون و بين گونه ها را به اثبات رساند. در اين پژوهش، بر اساس اجزاي اسانس، گونه هاي N. crassifolia و N. cataria در يک گروه مجزا از گونه N. menthoides قرار گرفتند.

کلید واژه:

اسانس(Q2)پونه سا(Q1)تيره نعنا(Q1)روابط درون و بين گونه اي(Q1)نپتالاکتون(Q1)