ارزيابي اثر متقابل ژنوتيپ x محيط بر عملکرد دانه لاين هاي نخود (.Cicer arietinum L) در کشت زمستانه

هدف از انجام اين تحقيق، بررسي اثر ژنوتيپ، محيط و اثر متقابل آن ها بر عملکرد ارقام و لاين هاي نخود سفيد و شناسايي ژنوتيپ هاي پرمحصول و پايدار در شرايط متفاوت محيطي بود. در اين آزمايش چهارده لاين و رقم نخود تيپ کابلي در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي در چهار تکرار و در چهار ايستگاه تحقيقات کشاورزي کردستان، اروميه، مراغه و همدان به مدت سه سال زراعي (91-1388) در شرايط ديم مورد مقايسه قرار گرفتند. نتايج نشان داد که بيشترين و کمترين ميزان عملکرد دانه به ترتيب در محيط هاي؛ اروميه سال 1389(U1) (1931.2 کيلوگرم در هکتار) و همدان سال 1390 (H2) (379.1 کيلوگرم در هکتار) به دست آمد. از بين لاين هاي نخود مورد بررسي، بيشترين و کمترين ميانگين عملکرد دانه به ترتيب به ژنوتيپ هاي G4 (1163.5 کيلوگرم در هکتار) و G2 (756.02 کيلوگرم در هکتار) اختصاص داشت. تجزيه مرکب عملکرد دانه نشان داد که اثرات اصلي محيط و ژنوتيپ و اثر متقابل ژنوتيپ در محيط معني دار بودند. سهم محيط، ژنوتيپ و اثر متقابل آن ها در تغييرات عملکرد دانه به ترتيب 70.61، 3.20 و 11.21 درصد بود. مقدارGEI  با استفاده از مدل باي پلات تفکيک شد و طبق تجزيه مقادير منفرد، دو مولفه اصلي اول به ترتيب PCI=43.09 و  PC2=22.34درصد از تغييرات کل داده ها را توجيه کردند. بر اساس نمودارهاي GGE باي پلات، ژنوتيپ هاي  G6،G4  و G11 از عملکرد دانه و پايداري بيشتري نسبت به ساير ژنوتيپ ها برخوردار بودند. نتايج اين تحقيق، محيط ها را به دو ناحيه بزرگ شامل «اروميه و مراغه» و «کردستان و همدان» تقسيم نمود که براي هر ناحيه به ترتيب لاين هايG6(FLIP 99-26C)  و G4 (FLIP 00-39C) قابل توصيه هستند. همچنين ژنوتيپ هاي G5، G7  و G8به عنوان لاين هاي داراي سازگاري عمومي شناسايي شدند.