ارزيابي روابط عملکرد دانه و صفات فيزيولوژيک مرتبط با تحمل تنش شوري در ژنوتيپ هاي گندم نان(Triticum aestivum L.)

به منظور ارزيابي صفات فيزيولوژيک و زراعي موثر در تحمل به تنش شوري و ارتباط آنها با عملکرد دانه و همچنين بررسي اثر تنش شوري بر آنها، 25ژنوتيپ گندم نان (شامل ارقام بومي وتجاري، لاين هاي اميد بخش و شاهدهاي ارگ، بم، افق و سيستان) در قالب طرح آزمايشي بلوک هاي کامل تصادفي با 3 تکرار در دو آزمايش جداگانه در شرايط تنش شوري آب و خاک به مدت دو سال زراعي (93-1391) در ايستگاه تحقيقاتي خراسان جنوبي- بيرجند مورد مقايسه قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس مرکب براي صفات مورد مطالعه در هر دو شرايط، اختلاف معني داري را بين ژنوتيپ ها نشان داد. در شرايط تنش ژنوتيپ هاي 25، 22 و 20 به ترتيب با ميانگين عملکرد دانه 5517، 5322 و5317 کيلوگرم در هکتار و در شرايط بدون تنش ژنوتيپ هاي 1(شاهد سيستان)، 20 و 25 به ترتيب با ميانگين عملکرد 7869، 7728 و 7706 کيلوگرم در هکتار، بيشترين عملکرد دانه را داشتند. بيشترين ميزان کاهش ناشي از تنش شوري به ترتيب در صفات نسبت پتاسيم به سديم (برگ پرچم)، عملکرد دانه، عملکرد بيولوژيک، سطح برگ پرچم، طول پنالتيمت، طول پدانکل و ارتفاع بوته مشاهده گرديد. در مقابل ميانگين صفات دماي پوشش گياهي و ميزان يون سديم (برگ پرچم) در شرايط تنش شوري، افزايش يافت. در شرايط تنش شوري عملکرد دانه با عملکرد بيولوژيک، عملکرد دانه در شرايط غيرشور، نسبت پتاسيم به سديم، محتواي کلروفيل (SPAD)، محتواي آب نسبي، شاخص برداشت، طول سنبله، طول پدانکل و وزن هزار دانه همبستگي مثبت و معني دار و با ميزان يون سديم همبستگي منفي و معني داري داشت. نتايج تجزيه رگرسيون نشان داد که در شرايط تنش شوري صفاتي مانند عملکرد بيولوژيک، شاخص برداشت، نسبت پتاسيم به سديم، ميزان يون سديم، طول سنبله و عرض برگ پرچم اثر معني داري بر عملکرد دانه داشته و سهم قابل توجهي از تغييرات عملکرد دانه را تببين مي کنند. با استفاده از تجزيه به عامل ها در شرايط تنش شوري، 21 متغير در پنج عامل تعريف شدند که در مجموع 80.46 درصد از تغييرات داده ها را توجيه کردند. نتايج اين آزمايش نشان داد که خصوصياتي مانند عملکرد بيولوژيک، شاخص برداشت، نسبت پتاسيم به سديم، ميزان يون سديم، طول سنبله، محتواي کلروفيل، محتواي آب نسبي و وزن هزار دانه را مي توان به عنوان معيارهايي براي انتخاب در جهت بهبود عملکرد دانه در ژنوتيپ هاي گندم در شرايط تنش شوري معرفي کرد. ژنوتيپ هاي 13، 20، 21، 22، 23، 24 و 25 که غالبا در شجره خود يکي از ژنوتيپ هاي متحمل به شوري کارچيا، Sakha8 و22-66-1 را دارند، با داشتن عملکرد دانه بالا و خصوصيات مناسب فيزيولوژيک، به عنوان ژنوتيپ هاي برتر و مناسب براي شرايط شور شناسايي شدند.