تدوين آداب همنشيني معمارانه با بناهاي تاريخي مقدس در ايران مطابق روش «استدلال بر مبناي نمونه»

همواره در پژوهش هاي حوزه معماري و شهرسازي از «نمونه هاي مورد مطالعه» نام برده مي شود و به فراخور موضوع تحقيق، نمونه هايي مورد ارزيابي قرار مي گيرند. اما غالبا نقش اين «نمونه ها» در روند پژوهش و نحوه استخراج داده هاي مفيد از آنها، مبهم و بدون روش مشخص است. در واقع معمولا هر محقق به گونه اي شخصي و فارغ از روش هاي علمي به تحليل نمونه ها اقدام مي کند. اين فقدان روش مندي، از يک سو ارزش علمي پژوهش را کمرنگ مي کند و از سوي ديگر امکان اعمال نظر شخصي محقق بر روند تحقيق را افزايش مي دهد به گونه اي که ممکن است از يک نمونه واحد، دو محقق، دو نوع نتيجه گيري کنند.
از سوي ديگر پژوهش هاي معماري که قصد بهره گيري از تجربيات گذشته را دارند ناچارند که به نمونه هاي پيشين مراجعه و جنبه هاي مثبت آن را براي ايده هاي آتي وام گيرند. بدين لحاظ، ضروري است که متناسب با موضوع تحقيق، تکنيک هاي مدون علمي که چهارچوبي روش مند دارند شناسايي شده و مورد استفاده واقع شوند.
نوشتار حاضر، براي پاسخگويي به يک نياز، يعني چگونگي تدوين آداب همنشيني با بناهاي تاريخي مقدس، سعي دارد روشي را پيشنهاد کند که از طريق نمونه هاي موجود بتوان معيارهايي براي طرح هاي آينده تدوين کرد. محدوديت هاي منابع تحقيق، قوانين و اسناد کلي نگر و غير بومي (منشورها و توصيه نامه هاي بين المللي)، تعارض ديدگاه هاي صاحبنظران در خصوص حفاظت و ساختارهاي جديد و در نهايت پيچيدگي هاي مطالعه بر روي آثار ارزشمند تاريخي نشان مي دهد که از ميان روش هاي موجود ترجيح با آنهايي است که نمونه هاي پيشين در يک منطقه جغرافيايي را تجزيه تحليل کرده و از خلال آنها آدابي متناسب با همان پهنه جغرافيايي و فرهنگي استخراج کرده اند.
روش پيشنهادي، يعني «استدلال بر مبناي نمونه» Case-based reasoning مطابق يک مدل ساختارمند، به محقق کمک مي کند که نمونه ها را طي يک فرآيند مشخص، تحليل کرده و خروجي هايي مورد انتظار به دست آورد. اين روش براي ساير پژوهش هاي مشابه نيز کارايي داشته و محققان حوزه معماري و شهرسازي را از برخوردهاي غير يکسان با نمونه هاي موردي مي رهاند.