تحولات سازمان فضايي شهر تبريز از اوايل اسلام تا دوره قاجار

سازمان فضايي شهر نظم حاصل از تبلور ذهنيت شهروندان در فضاي زندگي آنها يا نظم ميان نقش عناصري است که شهر را به عنوان يک کل (سيستم) معرفي مي کند. مهم ترين علت متمايز شدن شهرها از يکديگر سازمان فضايي متفاوت آنهاست که اين تمايز از اختلاف نظم هر يک از شهرها به عنوان يک سيستم ناشي مي شود. براي پي بردن به کليت شهر تبريز و سازمان فضايي آن، کشف نظم حاکم بر اجزاي شهر که در نتيجه بررسي ارتباط ميان شاخص هاي سازمان فضايي اين شهر است، ضروري مي نمايد.
هدف اين پژوهش آن است که با استناد به نظريه سيستمي، به بررسي تحولات سازمان فضايي شهر تبريز از اوايل اسلام تا دوره قاجار پرداخته و قانون مندي هاي حاکم بر سازمان فضايي اين شهر را تبيين کند. نتايج اين پژوهش حاکي از آن است که ارتباط گسترده شرق و غرب و محدوديت هاي ساختار زمين در منطقه شمال غرب ايران به عنوان عوامل برپاسازنده شهر و همچنين زلزله و حمله هاي کشورهاي همسايه به عنوان عوامل تهديدکننده آن در طول تاريخ، نقش حائز اهميتي در تحولات سازمان فضايي شهر تبريز ايفا کرده اند. با بررسي شاخص هاي سازمان فضايي شهر و سير تحولات آنها در طول دوره هاي تاريخي، قواعد حاکم بر سازمان فضايي شهر تبريز به قرار زير تعيين شد: مرکزيت شهر در روند تحولات شهر عنصري ثابت و هويت بخش به آن بوده، قلمرو شهر وضعي بي ثبات داشته و در هر دوره در حال تغيير بوده، کل هاي کوچک شهر تحت تاثير مرکزيت ثابت و گذرهاي اصلي شهر مکان يابي شده و ساختار شهر به عنوان عنصري شاخص، داراي شبکه اي نسبتا شعاعي از مرکز به سوي لبه هاي شهر بوده است. روش تحقيق در اين پژوهش از نوع توصيفي- تحليلي و جمع آوري اطلاعات به شيوه کتابخانه اي بوده و با بهره گيري از مستندات تاريخي از جمله سفرنامه ها، اسناد تصويري و همچنين استنباط هاي عقلي به تجزيه و تحليل داده ها پرداخته شده است.