شناسايي انواع محوطه هاي باز و عملکرد آنها در باغ هاي تاريخي بيرجند (با تمرکز بر باغ هاي رحيم آباد، اميرآباد، شوکت آباد، بهلگرد و اکبريه)

باغ فضايي باز و گسترده است که بنا به الزاماتي مي تواند برخي فضاهاي بسته را در خود داشت ه باشد، اما آنگاه که فضاهاي باز خردي را با انتظام هاي تعريف شده در خود جاي م يدهد، صورتي از باغ پديد مي آيد حاکي از يکي از تنوعات باغ ايراني که موضوعي قابل بررسي است.
در باغ هاي بيرجند، انواعي از فضاهاي باز خرد، در درون يا در پيوست باغ همراه شده و ترکيبي تازه پديد آمده است. اين باغ ها، با ساختار کلي تقريبا مشابه، ترکيبي از محوطه اصلي منظم و ساده با فضاهاي باز کوچکتر هستند، از حياطي کوچک در قواره اتاق تا محوطه اي وسيع که خود به تنهايي به باغي مي ماند، از فضاي کوچک و فرش انداز مهتابي در مقابل عمارت که رو به چشم انداز باغ دارد تا فضاي بام که چش ماندازي به گستره دشت را پيش رو مي گذارد. اين فضاهاي باز که در انواع متعدد به محوطه باغ ها پيوست شده اند، با نقش هايي مختلف، شامل حياط اندروني، حياط گشوده به باغ، حياط بارانداز، حياط ورودي، مهتابي، بام، صفه، شارمي، ميدانچه، جلوخان و باغ زراعي هستند.
عملکرد و نقش اصلي اين فضاها مرتبط با وجه سکونت در باغ است و در عرصه گشوده باغ، محدوده هايي را به قصد مهيا ساختن حريم اندرون شکل داده يا براي فراهم آوردن حوزه هاي مختلف فعاليت هاي وابسته به زندگي در باغ، گاه وسعت گرفته و خود مجالي براي آراسته شدن مي شوند يا خردفضاهايي کوچک اند اما به واسطه فراهم کردن امکان نظاره باغ، تکميل کننده وجه تفرج باغ بوده اند. برخي از طريق ايجاد سلسله مراتب و امکان گسترش باغ در خود، يا امکان گردهم نشاندن ساختمان هاي باغ حول خود، ترکيبي خاص به ساختار هندسي باغ مي دهند. اين فضاها در باغ هاي بيرجند بيانگر نوعي از زندگي در باغ هستند و در اين مجال مورد بررسي و طبقه بندي قرار مي گيرند. شناخت باغ هاي بيرجند سرنخي است براي جستجوي بيشتر در باغ هاي ايراني به قصد تحقيق در وجوه مشابه يافتن پاسخ براي اين پرسش که آيا در ساير باغ هاي ناشناخته ايران اين ترکيب فضايي را مي توان سراغ گرفت؟