صدرالافاضل خوارزمي و جايگاه ادبي و تاريخي کتاب اليمني في شرح اليميني

صدرالافاضل قاسم بن حسين خوارزمي يکي از دانشمندان و اديبان بزرگ ايراني و صاحب کتاب اليمني في شرح اليميني است که در سال 617 ق در يورش مغولان به خوارزم کشته شد. تا آنجا که مي دانيم، تنها کسي که شرحي از احوال و آثار او به دست داده، ياقوت در کتاب معجم الأدباست. کتاب اليميني عتبي غير از اشتمال بر تاريخ دوره اي بسيار مهم از دولت غزنوي، از جمله کتاب ها و مآخذ ادبي مهم سده پنجم است و تا چند قرن پس از آن، اديبان به شرح و توضيح آن همت مي گماشتند. يکي از نخستين کساني که به شيوه اي خاص شرحي بر اليميني نگاشت، صدرالافاضل خوارزمي بود. اين دانشمند، الفاظ و اصطلاحات کتاب اليميني را با نثري ساده و روان و به ترتيب لغتنامه صحاح جوهري شرح نموده و به تصحيفات و تحريفات اين کتاب نيز اشاره کرده است.
اين مقاله، مشتمل است بر شرحي از زندگي و آثار عالم و اديب قرن هفتم صدرالافاضل خوارزمي و بيان ويژگي ها و جايگاه ادبي و تاريخي کتاب اليمني، که از جمله آثار کمتر شناخته وي در حوزه ادب، تاريخ و جغرافياي ايران و برخي نقاط جهان اسلام است.