ارزيابي آثار انتقال آب بين حوضه اي بر مورفولوژي بستر رودخانه در حوضه مبدا مطالعه موردي: حوضه رودخانه زاب

در سال هاي اخير به منظور احياي درياچه اروميه و پيشگيري از بروز پيامدهاي منفي زيست محيطي، طرح انتقال آب رودخانه زاب به درياچه اروميه در دست مطالعه و اجرا قرار گرفته است. در اين مقاله سعي شده است تغييرات احتماليمورفولوژي رودخانه زاب ناشي از اجراي پروژه در پايين دست سد کاني سيو، مورد ارزيابي قرار گيرد. روش تحقيق عمدتا بر پايه روش تحليلي استوار است. داده ها شامل نقشه زمين شناسي 100000/1، عکس هاي هوايي 60000/1 و تصاوير ماهواره اي لندست 8 (سنجنده ETM)، تصاوير GDEM ماهواره ASTER با قدرت تفکيک 15 متر، داده هاي اقليمي و هيدرولوژي آب هاي سطحي منطقه مورد مطالعه مي باشد که به منظور گردآوري آنها از طريق روش کتابخانه اي و اسنادي، مراجعه به سازمان ها و ادارات، سايت هاي اينترنتي و مشاهدات ميداني، اقدام شده است. نتايج نشان مي دهد که پس از آبگيري سد کاني سيو و انتقال آب به درياچه اروميه، دبي رودخانه زاب در ايستگاه هيدرومتري گرژال در پايين دست سد، از 1464.72 ميليون مترمکعب در سال به 653.42 ميليون متر مکعب در سال کاهش خواهد يافت و بستر رود دچار کاهش شديد جريان خواهد شد، بطوري که در ماههاي شهريور و مهر بستر رودخانه زاب از پاي ديواره سد تا الحاق سرشاخه آبخورده تقريبا خشک مي شود. اين کاهش جريان موجب تغيير شاخص هاي مورفولوژيکي مانند نيمرخ عرضي و طولي و شاخص هاي هيدروليکي مانند عمق آب و سرعت جريان خواهد شد. بر اين اساس، در بازه الف جريان رود تنها بخش هاي عميق تر بستر را مورد استفاده قرار مي دهد که حاصل آن تشکيل تراس هاي جديد و کوچک شدن مقطع عرضي، نابودي پوشش گياهي کناري و يا عقب نشيني آن به فواصل دورتر خواهد بود. در بازه ب قدرت جريان رود متوجه کناره هاي رود شده و آن را برش خواهد داد و چالاب هاي موجود در مسير جريان از طريق نهشته گذاري پر خواهند شد و در بازه ج با افزايش فاصله از سد کاني سيو و افزايش بار رسوب نسبت به ظرفيت انتقال، رسوبات ته نشين شده، لذا هم عمق بستر و هم پهناي آن به دليل تشکيل پشته هاي رسوبي در مسير جريان و رسوبگذاري در کناره ها، کمتر خواهد شد.