برآورد توليد رسوب جاده با استفاده از تلفيق روش هاي نمونه گيري آماري با مدل WARSEM

در زمان احداث جاده، ماشين آلات راهسازي آسيب شديدي به پوشش گياهي مي زنند. با حذف پوشش طبيعي، عرصه به ويژه در جاده هاي کوهستاني دچار فرسايش تشديدي مي شود. اين مساله در ايران کمتر مورد توجه قرار گرفته است. يکي از مدل هاي معرفي شده براي کمي سازي توليد رسوب ناشي از جاده، مدل WARSEM است که براي برآورد ميزان متوسط ساليانه توليد رسوب در 12 کيلومتر جاده کوهستاني حوضه بالادست وردآورد، استان تهران، استفاده شد. پيش نياز برآورد دقيق در هر مطالعه اي، جمع آوري اطلاعات کافي از تمام جامعه آماري (در اينجا طول جاده) است که زمان و هزينه زيادي مي طلبد. يک راه جايگزين، کاربرد روش هاي نمونه گيري آماري است. با انتخاب و بررسي تعدادي عضو جامعه (در اينجا قطعه هايي از جاده) مي توان با صرفه جويي در هزينه و زمان جمع آوري داده هاي صحرايي، توليد رسوب را برآورد کرد. با اين ملاحظات، در اين پژوهش، ابتدا اندازه مناسب نمونه (تعداد قطعه جاده) با استفاده از معادله کوکران معادل 17 قطعه يکصد متري محاسبه و سپس، با استفاده از روش نمونه گيري سيستماتيک محل آن ها معين شد. در ادامه، عاملهاي مورد نياز مدل مانند عرض جاده، شيب ديواره ها، جنس سنگ ها و ميزان پوشش سطحي در دو ديواره خاکبرداري و خاکريزي در محل قطعه هاي منتخب اندازه گيري و مقدار توليد رسوب برآورد شد. نتايج نشان داد که ميزان توليد رسوب برآوردي توسط مدل تقريبا برابر 3384 تن در سال، معادل 157 تن بر هکتار در سال در محدوده تحت اثر جاده مي باشد. از اين ميزان، 989 تن در سال مربوط به ديواره خاکبرداري و 2317 تن در سال نيز مربوط به ديواره خاکريزي است. همچنين، مشخص شد که سه عامل ارتفاع ديواره، پوشش سطحي و فرسايش پذيري سازند زمين شناسي منطقه، موثرترين عامل ها در توليد رسوب مي باشد. اعتبارسنجي نتايج با استفاده از پارامتر خطاي استاندارد برآورد کل، همچنين مقايسه با حجم واريزه پاي ديواره خاکبرداري و آمار رسوب ارائه شده توسط سازمان راه و شهرسازي استان تهران انجام گرفت. نتايج نشان مي دهد که به رغم بررسي حدود 14 درصد از طول جاده و صرفه جويي قابل توجه در زمان و هزينه، دقت آماري برآوردها مناسب است. با اين همه اختلافاتي بين نتايج به دست آمده و آمار رسوب مشاهده اي وجود دارد که مهمترين دليل آن عدم سنخيت دوره مشاهده اي کوتاه با ميانگين طولاني مدت رسوب برآوردي با مدل است.