پيش درآمدي بر نظريه «روان شناسي و تعليم و تربيت فطرت گرا»

سردمداران نهضت انسان گرايي يا نيروي سوم به ويژه آبراهام مزلو، ديدگاه هاي نيروهاي اول و دوم يعني مکاتب رفتارگرايي و روان تحليل گري را مردود دانسته و نسبتا با ديد خوشبينانه اي به انسان نگريستند و به رشد و کمال شخصيت و پرورش و گسترش استعدادهاي نهان آدمي توجه نمودند. مزلو پدر معنوي اين نهضت، اميدوار بود با توجه به باب تازه اي که در مطالعات روانشناسي باز شده است، در آينده اي نه چندان دور بتوان از روانشناسي متعالي يا فراشخصي سخن به ميان راند. مقاله حاضر که بر اساس روش تحقيق بنيادي و بر مبناي مطالعات کتابخانه اي، تحليلي و مروري انجام شده است؛ به اولين سوال اساسي اين پژوهش که آيا روانشناسي انسان گراي قرن بيستم با رهبري مزلو توانسته است پاسخگوي مسائل و مشکلات روانشناسي و تعليم و تربيت نسل امروز و فردا باشد، پاسخ منفي داده است. زيرا براين باور است که مبناي تفکرات سردمداران اين مکتب، صرفا انديشه هاي اومانيسمي بوده که فرد را فاقد هويت پيشين و صرفا ساخته و پرداخته عوامل خارجي دانسته و توانايي هاي بالقوه فطري و آرماني انسان، ناديده انگاشته شده است. در پاسخ به سوال دوم پژوهش که آيا مي توان نظام روانشناسي و تعليم و تربيتي بنيان نهاد که فرافرهنگي بوده و پاسخگوي مشکلات و مسائل روانشناختي و تعليم و تربيتي عموم انسان ها باشد؛ ضمن مثبت بودن پاسخ، نظريه روانشناسي و تعليم و تربيت فطرت گرا مطرح شده است که با ترسيم نموداري از مراتب رشد درجات انساني، به سوال سوم هم که آيا مي توان نموداري ترسيم کرد که در صورت تبعيت از فطرت، مراتب رشد انساني را توصيف نمايد؛ پاسخ مثبت داده شده است. نگارنده بر اين باور است که با تصحيح و تکميل نظريات انسانگرايان/ وجودگرايان و البته با زاويه افق ديگري، مي توان به انسان از زاويه ديگر و با نگاه تازه اي نظرکرد. لذا با الهام از آموزهاي اسلامي و به ويژه نظريات حکما و بزرگان مسلماني چون مولوي، طرح کلي روانشناسي و تعليم و تربيت فطرت گرا، به عنوان پيش درآمدي بر نظريه اي جديد مطرح شده که فرازماني و فرامکاني بوده و پاسخ گوي نيازهاي بشري است و آرزوي مزلو را که اميدوار بود نوعي روانشناسي از روي دلسوزي و محبت نسبت به فطرت انسان تدوين شود که اعماق و منتهاي درجات فطرت آدمي در برگيرد را برآورده مي کند و براين باور است که با به کار بستن اين نظريه، نه تنها مي توان به سلامت رواني و شخصيت سالم دست يافت؛ بلکه امکان رشد و کمال نهايي انسان تا صعود به قله ي انسان کامل ميسر و مقدور خواهد بود.